Matica hrvatska
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
1842, 1990 |
| Zakończenie działalności |
1972 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
Położenie na mapie Chorwacji  | |
| 45,808469°N 15,979553°E/45,808469 15,979553 | |
| Strona internetowa | |
Matica hrvatska (do 1874 roku Matica ilirska, w literaturze polskojęzycznej także Macierz Chorwacka[1]) – stowarzyszenie literacko-kulturalne (matica) założone w 1842 roku w duchu chorwackiego odrodzenia narodowego, kontynuujące działalność w Jugosławii i niepodległej Chorwacji[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jednym z pomysłodawców jej powstania był w 1829 roku Ljudevit Gaj. Decyzję o założeniu towarzystwa publikującego książki w języku chorwackim podjęto w 1839 roku na zjeździe Ilirskiej čitaonicy. Początkowo Matica hrvatska należała do jej struktur jako wydawnictwo[2].
Jej pierwszym prezesem został Janko Drašković. W 1844 roku wydała pierwszą publikację – był to Osman Ivana Gundulicia. W okresie neoabsolutyzmu Aleksandra von Bacha działalność čitaonicy została zakazana i Matica hrvatska rozpoczęła samodzielne funkcjonowanie. W tym okresie nawiązała współpracę z analogicznymi organizacjami czeskimi, serbskimi i słoweńskimi. W latach 1869–1903 wydawała czasopismo Vienac, główne czasopismo literackie ówczesnej Chorwacji. Zintensyfikowała działalność wydawniczą i popularnonaukową. Wykonywała również przekłady dzieł z łaciny i greki starożytnej. Przed wybuchem I wojny światowej doszło w jej szeregach do rozłamu ideologicznego[2].
W Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców władze dążyły do centralizacji działalności wszystkich towarzystw kulturalnych na terenie kraju. W trakcie tzw. Šestojanuarskiej diktatury przełomu lat 20. i 30. XX wieku Matica hrvatska była ośrodkiem chorwackiego kulturowego i politycznego oporu. Na początku 1941 roku władze Banowiny Chorwacji wprowadziły do niej zarząd komisaryczny[2].
Po zakończeniu II wojny światowej skupiła się na działalności wydawniczej. Jednak od 1967 roku lobbowała za odrębnością chorwackiego jako języka literackiego. Była, za pośrednictwem czasopisma Hrvatski tjednik, głosicielem idei Chorwackiej Wiosny. W 1972 roku, po jej stłumieniu, jej działalność została zawieszona. Reaktywacja miała miejsce w 1990 roku[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ macierz - Wielki słownik języka polskiego PAN. Wielki słownik języka polskiego PAN. [dostęp 2023-10-27].
- ↑ a b c d e Matica hrvatska – Hrvatska enciklopedija. enciklopedija.hr. [dostęp 2023-09-28]. (chorw.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona oficjalna (chorw.)