Mazanki (instrument)
Mazanki – ludowy trzystrunowy instrument smyczkowy, kształtem zbliżony do skrzypiec.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Jest to mały instrument smyczkowy (długość całego instrumentu ok. 50 cm.), na którym gra się w pozycji ramieniowej. Ewa Dahlig-Turek wyróżnia cztery cechy charakterystyczne dla budowy mazanek: 1. mały rozmiar; 2. pudło wyżłobione z jednego kawałka drewna razem z szyjką; 3. podstawek, który jedną nóżką przechodzi przez płytę wierzchnią, opiera się o spód pudła i służy jako dusza; 4. trzy struny[1]. Struny w mazankach strojone są kwintami, bardzo wysoko (struny: a1, e2, h2)[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa mazanki po raz pierwszy pojawiła się w artykule E. Kierskiego: "Zwyczaje, zabobony i obrzędy ludu w niektórych okolicach W. Ks. Poznańskiego" z 1861 r.[3] Ma ona wywodzić się od mazania, tj. pocierania smyczkiem po strunach[3].
W dawnej praktyce wykonawczej mazanki wchodziły w skład kapeli z kozłem ślubnym lub dudami. W XIX wieku w znacznym stopniu wyparte zostały przez skrzypce podwiązane (tj. skrzypce fabryczne, których szyjka przewiązywana była w celu podwyższenia stroju i dostosowania go do gry z dudami). Instrument najdłużej zachował się w regionie kozła i jego sąsiedztwie, gdzie grano na nim wraz z kozłem ślubnym na uroczystościach weselnych (do uczty weselnej[4]). Od I wojny światowej instrument traktowany był już jako ćwiczebny[3].
W latach 40. XX w. podczas badań terenowych Jadwiga Sobieska odkryła mazanki, charakterystyczny wielkopolski instrument uważany za już nieużywany[5]. Przywrócenie mazanek do praktyki wykonawczej jest w znacznej mierze zasługą Państwowej Szkoły Muzycznej I st. im. Stanisława Moniuszki w Zbąszyniu i koźlarza Tomasza Śliwy (który uczył gry na nich i sam je budował)[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ewa Dahlig: Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2001, s. 91. ISBN 83-85938-54-0.
- ↑ Bohdan Muchenberg, pogadanki o muzyce, t. 2, s. 25.
- ↑ a b c Marian Sobieski: Mazanki, serby, skrzypce [W:] Polska muzyka ludowa i jej problemy. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1973.
- ↑ Maria Żurowska, Zbigniew J. Przerembski: Polskie Instrumenty Ludowe - mazanki. [dostęp 2017-02-03].
- ↑ Ewelina Grygier, Jadwiga i Marian Sobiescy, czyli polowanie na folklor muzyczny – Muzyka Tradycyjna [online], muzykatradycyjna.pl [dostęp 2021-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-04].
- ↑ Ewa Dahlig: Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2001, s. 90. ISBN 83-85938-54-0.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dahlig E., Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce, Warszawa, 2001
- Sobiescy J. i M., Polska muzyka ludowa i jej problemy, Kraków, 1973