Chordofony smyczkowe
.jpg)
Chordofony smyczkowe (pocierane) – grupa instrumentów muzycznych, w których źródłem dźwięku są napięte struny pobudzane smyczkiem (tradycyjnym – skrzypcowym, lub innym, np. mechanicznym kołowym[1])[2]. Pierwszy człon nazwy grupy – „chordofony” – jest nazwą grupy instrumentów strunowych w klasyfikacji Hornbostela-Sachsa; drugi – „smyczkowe” – nie jest nazwą podgrupy z tej samej systematyki, lecz dookreśleniem oznaczającym sposób pobudzania strun, który występuje również w grupie idiofonów[3].
Europejskimi chordofonami smyczkowymi są m.in. instrumenty z rodziny skrzypiec: altówka[4], fidel[5], kontrabas[6], lira da braccio[7], lira da gamba[7], mazanki[8], surdynka[9], wiolonczela[10], oraz inne, m.in. chrotta[11], lira korbowa[7], gęśle z Opola[12], gudok[13], gusle[14], guslica[14], tubmaryna[15].
Azjatyckimi chordofonami smyczkowymi są m.in. banhu[16], kemancze[17], rebab[18], rebec[18], sarangi[19], sarinda[20] oraz sy-hu[21].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Już w krajach starożytnych, przede wszystkim w Azji, istniały instrumenty smyczkowe. Najstarsze doniesienia o instrumentach smyczkowych pochodzą ze starożytnej Mezopotamii, gdzie podczas wykopalisk archeologicznych odkryto „liry z Ur”. Instrument, dalej rozwijany, uzyskał system strojenia oraz smyczek. Indyjskie instrumenty z V wieku p.n.e. posiadały od 7 do 21 strun.
W epoce średniowiecza, instrumenty smyczkowe przechodziły osobne fazy rozwoju w każdym kraju Europy. Powstał rebec, pierwsze wersje fidla oraz skrzypiec, a także pierwsze lutnie. Były wykonywane przy użyciu materiałów pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza sierść i jelita), a także z jedwabiu. Pierwsze wizerunki skrzypiec pojawiły się na freskach włoskich z początku XVI w. Przez wiele wieków modelem brzmienia dla instrumentów smyczkowych był głos ludzki[22]. Produkcja instrumentów smyczkowych została udoskonalona w epoce renesansu i baroku. Skrzypce i gitary udoskonalono pod względem muzycznym tak, że w podobnej formie są używane do dziś.
W XIX wieku instrumenty smyczkowe stały się powszechnie dostępne dzięki powstaniu szeregu zakładów manufakturowych, budujących dużą liczbę strojonych instrumentów o dobrym brzmieniu. Na dużą skalę rozwinęło się wykonawstwo orkiestrowe. W II połowie XX wieku instrumenty smyczkowe zostały poddane amplifikacji, czyli wzmocnieniu dźwięku za pomocą prądu elektrycznego.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 817, 496.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 155.
- ↑ Vogel 2015 ↓, s. 14–18, 8.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 31.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 258.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 456.
- ↑ a b c Chodkowski 2006 ↓, s. 496.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 530.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 852.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 950.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 158.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 699.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 328.
- ↑ a b Chodkowski 2006 ↓, s. 330.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 906.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 77.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 432.
- ↑ a b Chodkowski 2006 ↓, s. 737.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 781.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 782.
- ↑ Chodkowski 2006 ↓, s. 855.
- ↑ David D. Boyden: Dzieje gry skrzypcowej od początku do roku 1761. Kraków: PWM, 1980. ISBN 83-224-0128-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13410-0.
- Benjamin Vogel: Rewizja klasyfikacji instrumentów muzycznych Hornbostela-Sachsa przez Konsorcjum MIMO. [w:] NIMiT [on-line]. MKiDN, 2015-03-31. [dostęp 2025-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-05)]. (pol.).