Przejdź do zawartości

Mehmed Džemaluddin Čaušević

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mehmed Džemaludin Čaušević
Ilustracja
Čaušević w 1915
Kraj działania

Austro-Węgry (1913–1918)
Królestwo SHS (1918–1929)
Jugosławia (1929–1930)

Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1870
Arapuša

Data i miejsce śmierci

28 marca 1938
Sarajewo

Wielki Mufti Bośni
Okres sprawowania

1913–1930

Wyznanie

islam

Mehmed Džemaludin Čaušević (serb. Мехмед Џемалудин Чаушевић, arab. مُحَمَّدٌ جَمَالُ‌الدِّينِ أف. چاۆشه‌وٖىݘ, ur. 28 grudnia 1870[1] w Arapušy[2], zm. 28 marca 1938 w Sarajewie[3]) – bośniacki imam, Wielki Mufti Bośni w latach 1913–1930, uważany za duchowego przywódcę Bośniaków[4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość

[edytuj | edytuj kod]

Mehmed Džemaludin Čaušević urodził się 28 grudnia 1870 r. w Arapušy. Wkrótce po urodzeniu zmarła jego matka, więc jego wychowaniem zajęli się jego ojciec i dziadek, dzięki którym Mehmed uzyskał wykształcenie podstawowe[4][5]. Naukę kontynuował w medresie w Bihaciu[4]. Szkoła miała również internat. Według ówczesnego systemu oświaty trzon programu edukacyjnego stanowił język arabski, turecki i perski, nauki teologiczno-prawne oraz filozofia. Čaušević uczył się tam również matematyki, fizyki, historii, geografii i nauk przyrodniczych[4]. Za bardzo wysokie wyniki w nauce został polecony na dalszą naukę w Stambule[2], w którym przebywał w latach 1887–1903.[4][5] Ukończył tam wydział prawa i równolegle uczył się perskiego oraz angażował w życie religijne i społeczne[4]. Jako student podróżował po islamskich miastach; odwiedził między innymi Kair, Jerozolimę, Damaszek oraz Ankarę. Po ukończeniu studiów w Stambule, choć zaproponowano mu tam dobrą posadę, powrócił do Bośni i we wrześniu 1903 r. został nauczycielem języka arabskiego w jednym z sarajewskich gimnazjów[4][6][2][1].

Stanowisko Wielkiego Muftiego Bośni

[edytuj | edytuj kod]

Został wybrany na reis-al-ulema (Wielkiego Muftiego Bośni) w 1913 r.[7][5][2] i na tym stanowisku pozostał do 1930 r.[4][6][1] Po objęciu tego stanowiska zaczął reformować szkolnictwo w Bośni; już od 1905 r. odwiedzał bośniackie szkoły, by ocenić ich sytuację[4]. W wielu aspektach (np. religijnym, społeczno-politycznym i gospodarczym) widział zacofanie słabo lub w ogóle niewykształconej ludności muzułmańskiej, oraz dużą społeczną i ekonomiczną przepaść między nielicznymi bogatymi ludźmi a zdecydowaną większością biednych rodzin muzułmańskich. Čaušević, mając zamiar poprawić sytuację Boszniaków, zaplanował reformę społeczeństwa[6]; jego pierwszym konkretnym krokiem była reforma alfabetu[4]. Był świadomy, że większość Boszniaków nie chce zrezygnować z alfabetu arabskiego, więc zreformował go na potrzeby pisania w języku bośniackim poprzez wprowadzenie palatali đ, nj, lj, ć oraz samogłosek o, i, e[1]. Następnie przetłumaczył Koran na język bośniacki[4][2].

Čaušević winił środowiska konserwatywne za zacofanie, które oddalało społeczeństwo od nowoczesnych europejskich obyczajów. Był przez islamskich konserwatystów krytykowany, ponieważ według nich modernizacja stoi na przeszkodzie wierze islamskiej i jej zasadom. Islamscy konserwatyści obawiali się także studiowania „niewiernych” nauk, uważając je za bardzo niebezpieczne i śmiertelne dla muzułmanina. Mimo to, Čaušević kładł nacisk na edukację młodych ludzi i często przypominał im, jak ważna jest edukacja. Był również znany z popierania równouprawnienia kobiet oraz ich udziału w życiu publicznym[4].

Życie w Jugosławii

[edytuj | edytuj kod]

Wkrótce po jego nominacji na stanowisko Wielkiego Muftiego Bośni rozpoczęła się I wojna światowa. 24 lipca 1914 r. wydał Bośniakom odezwę, w której zaznaczył, że działanie muzułmanów przeciwko ludności serbskiej może nieść ze sobą negatywne konsekwencje[4]. Gdy po I wojnie światowej Bośnia była już częścią nowo utworzonego Królestwa SHS, Čaušević kontynuował swoją działalność, a król Piotr I uznał go za duchowego przywódcę Bośni[6].

Był przeciwny likwidacji autonomii religijnej w Bośni przez ówczesnego jugosłowiańskiego ministra sprawiedliwości Milana Srškicia w 1929 r. Skutkowało to odejściem Čauševicia na emeryturę w 1930[2][1]. Jego reformy nie podobały się jugosłowiańskim władzom[4].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Zmarł 28 marca 1938 r. i został pochowany w jednym z meczetów w Sarajewie[4][7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Zdravko Sančević: Džemaluddin Čaušević (leksykon). hbl.lzmk.hr, 1993. (chorw.).
  2. a b c d e f Aktuelne poruke prosvjetitelja i reformatora reisa Džemaludina Čauševića. sandzakpress.net, 2013-08-07. (bośn.).
  3. Mehmed Džemaludin Čaušević (1870-1938). data.bnf.fr, 2017-02-15. (fr.).
  4. a b c d e f g h i j k l m n o Mehmed Džemaluddin Čaušević. medresa-cazin.ba. (bośn.).
  5. a b c Reis Džemaludin Čaušević podržao stvaranje Jugoslavije, a onda se žestoko pokajao. balkans.aljazeera.net. (bośn.).
  6. a b c d Za reisa Čauševića o bošnjaštvu nije bilo nedoumica. arhiv.stav.ba, 2019-03-12. (bośn.).
  7. a b Tradicija prevođenja, kazivanja i tumačenja Mesnevije u Sarajevu i nekim drugim mjestima u BiH. buziminfo.ba, 2014-12-29. (bośn.).