Miodunka
 Morfologia (Pulmonaria officinalis) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
miodunka |
| Nazwa systematyczna | |
| Pulmonaria L. Sp. Pl. 135. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Miodunka (Pulmonaria L.) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Obejmuje 18 gatunków[4]. Występują one naturalnie na obszarze od Europy po Azję Wschodnią[5][4]. W Polsce w stanie dzikim rosną cztery gatunki rodzime z tego rodzaju: miodunka ćma P. obscura, plamista P. officinalis, miękkowłosa P. mollis i wąskolistna P. angustifolia; zaś miodunka czerwona P. rubra rośnie jako zadomowiony antropofit[6]. Różnice między gatunkami są często nieznaczne, przez co są trudne do oznaczenia[7].
Miodunka plamista P. officinalis była w przeszłości wykorzystywana jako lecznicza przy chorobach płuc. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Liście
- Dojrzałe liście odziomkowe u nasady przychodzą stopniowo lub gwałtownie w ogonek liściowy[7]. Są całobrzegie. Mają zieloną barwę, czasami ze srebrnymi lub białawymi plamkami. Liście łodygowe są mniejsze, nasadą obejmują łodygę[5].
- Kwiaty
- Zebrane w wierzchotki rozwijające się na szczytach pędów. Kielich ma dzwonkowaty kształt, z pięcioma kątami u nasady oraz całobrzegimi klapami, rozwijającymi się po przekwitnięciu. Korona kwiatu jest promienista, wyprostowana, w kształcie tubki, z pięcioma wiązkami długich włosków w gardzieli tworząc prawie ciągły pierścień. Dno kwiatowe jest płaskie[7]. Pręciki mają krótkie nitki, nie wystają ponad koronę kwiatu[5]. Owocolistki są krótsze niż tubka korony, zwieńczone są klapowanym lub dwudzielnym znamieniem[7].
- Owoce
- Gładkie orzeszki z bardzo ostrym uwypukleniem u nasady[7]. Zazwyczaj są owłosione, zwłaszcza na początku rozwoju[5].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rośliny z tego rodzaju najlepiej rosną na żyznym, próchnicznym, wilgotnym podłożu. Preferuje stanowiska w półcieniu lub całkowicie zacienione. Rozmnaża się przez wysiew nasion lub, wegetatywnie, przez podział kęp[5].
.jpg)
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z podplemienia Boragininae, plemienia Boragineae, podrodziny Boraginoideae z rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Pulmonaria affinis Jord.
- Pulmonaria angustifolia L. – miodunka wąskolistna
- Pulmonaria australis (Murr) W.Sauer
- Pulmonaria carnica W.Sauer
- Pulmonaria cesatiana (Fenzl & Friedr.) Selvi, Bigazzi, Hilger & Papini
- Pulmonaria collina W.Sauer
- Pulmonaria × digenea A.Kern.
- Pulmonaria × heinrichii Sabr.
- Pulmonaria helvetica Bolliger
- Pulmonaria hirta L.
- Pulmonaria × hybrida A.Kern.
- Pulmonaria × intermedia Palla
- Pulmonaria kerneri Wettst.
- Pulmonaria × landoziana Péterfi
- Pulmonaria longifolia (Bastard) Boreau – miodunka długolistna
- Pulmonaria mollis Wulfen ex Hornem. – miodunka miękkowłosa
- Pulmonaria montana Lej.
- Pulmonaria × norica Teyber
- Pulmonaria × notha A.Kern.
- Pulmonaria obscura Dumort. – miodunka ćma
- Pulmonaria officinalis L. – miodunka plamista
- Pulmonaria × ovalis Bastard
- Pulmonaria rubra Schott – miodunka czerwona
- Pulmonaria saccharata Mill. – miodunka pstra
- Pulmonaria stiriaca A.Kern.
- Pulmonaria visianii Degen & Lengyel
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Rośliny z tego rodzaju bywają uprawiane jako rośliny ozdobne. Nadają się w szczególności do ogrodów naturalistycznych i skalnych, a także na zacienione rabaty[5]. Miodunka plamista P. officinalis była w przeszłości wykorzystywana jako lecznicza przy chorobach płuc z powodu skojarzenia plam na liściach z tym organem[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-03-31] (ang.).
- ↑ a b Pulmonaria. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2017-03-31]. (ang.).
- ↑ a b c Pulmonaria L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-31].
- ↑ a b c d e f B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 725-726. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 142, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f 7. Pulmonaria L.. Flora Iberica. [dostęp 2017-03-31]. (hiszp.).
- ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 771. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Genus: Pulmonaria L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-01-01].