Ogórecznikowate

Ogórecznikowate
Pokrój roślin z rodziny ogórecznikowatych
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	klad astrowych
Rodzina	ogórecznikowate
Nazwa systematyczna
Boraginaceae Juss. Gen. Pl.: 128. 4 Aug 1789

Ogórecznikowate

Ogórecznik lekarski

Ogórecznikowate, szorstkolistne (Boraginaceae Juss.) – rodzina drzew, krzewów i roślin zielnych o niejasnej pozycji w systemie okrytonasiennych. Należy do niej od 1,5 do 2 tysięcy gatunków, które występują głównie na półkuli północnej. W Polsce występuje ok. 40 gatunków ogórecznikowatych.

Charakterystyka

Pokrój

Rośliny pokryte są sztywnymi włoskami.

Liście

Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, zwykle szorstko owłosione.

Kwiaty

Kwiaty przeważnie promieniste, tylko rzadko niewyraźnie grzbieciste, np. u żmijowca. Korona kwiatu najczęściej z osklepkami (łuskami zamykającymi jej gardziel). Występuje tu pięć pręcików. Słupek górny, zalążnia dwukomorowa, podzielona już w czasie kwitnienia przez fałszywą przegrodę na 4 jednonasienne, wypukłe gniazda, pomiędzy którymi pośrodku, we wgłębieniu, osadzona jest szyjka słupka. Korona barwna. Kwiaty zebrane są w spiralne sierpiki lub skrętki.

Owoc

Czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na 4 pojedyncze owocki.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Takson o niepewnej pozycji systematycznej (Incertae sedis) w obrębie kladu astrowych. Umieszczany w politomii obok goryczkowców, psiankowców i jasnotowców. Ze względu na niepewne usytuowanie w systemie zmiennie traktowana jest jego ranga – czasem rodzina ogórecznikowatych ujmowana jest wąsko (w ujęciu APweb odpowiada podrodzinie Boraginoideae) i w takim przypadku kolejne podrodziny też wyróżniane są w randze rodzin, a cała opisana tu grupa podnoszona jest do rzędu Boraginales.

←	dereniowce Cornales wrzosowce Ericales  ? Oncothecaceae Metteniusaceae Garryales  ? ogórecznikowate Boraginaceae  ? Vahliaceae goryczkowce Gentianales jasnotowce Lamiales psiankowce Solanales ostrokrzewowce Aquifoliales astrowce Astrales twardziczkowce Escalloniales Bruniales selerowce Apiales Paracryphiales szczeciowce Dipsacales

Podział według APweb (aktualizowany system APG III z 2009) i GRIN

Podział na podrodziny:

ogórecznikowate	Boraginoideae Hydrophylloideae Heliotropioideae Cordioideae Lennooideae Ehretioideae

Podrodzina Boraginoideae Arnott

• rodzaj: Actinocarya Benth.
• rodzaj: Adelinia J.I. Cohen
• rodzaj: Adelocaryum Brand
• rodzaj: Aegonychon Gray
• rodzaj: Afrotysonia Rauschert
• rodzaj: Alkanna Tausch – alkanna
• rodzaj: Amblynotopsis J. F. Macbr.
• rodzaj: Amblynotus (A. DC.) I. M. Johnst.
• rodzaj: Amphibologyne Brand
• rodzaj: Amsinckia Lehm.
• rodzaj: Anchusa L. – farbownik
• rodzaj: Anchusella Bigazzi et al.
• rodzaj: Ancistrocarya Maxim.
• rodzaj: Anoplocaryum Ledeb.
• rodzaj: Antiotrema Hand.-Mazz.
• rodzaj: Antiphytum DC. ex Meisn.
• rodzaj: Arnebia Forssk.
• rodzaj: Asperugo L. – lepczyca
• rodzaj: Borago L. – ogórecznik
• rodzaj: Borrachinea Lavy
• rodzaj: Bothriospermum Bunge
• rodzaj: Brachybotrys Maxim. ex Oliv.
• rodzaj: Brunnera Steven
• rodzaj: Buglossoides Moench
• rodzaj: Caccinia Savi
• rodzaj: Cerinthe L. – ośmiał
• rodzaj: Chionocharis I. M. Johnst.
• rodzaj: Choriantha Riedl
• rodzaj: Craniospermum Lehm.
• rodzaj: Cryptantha Lehm. ex G. Don
• rodzaj: Cynoglossopsis Brand
• rodzaj: Cynoglossum L. – ostrzeń
• rodzaj: Cynoglottis (Gusul.) Vural & Kit Tan
• rodzaj: Cystostemon Balf. f.
• rodzaj: Dasynotus I. M. Johnst.
• rodzaj: Decalepidanthus Riedl
• rodzaj: Echiochilon Desf.
• rodzaj: Echiostachys Levyns
• rodzaj: Echium L. – żmijowiec
• rodzaj: Elizaldia Willk.
• rodzaj: Embadium J. M. Black
• rodzaj: Eritrichium Schrad. ex Gaudin
• rodzaj: Gastrocotyle Bunge
• rodzaj: Glandora D. C. Thomas et al.
• rodzaj: Gyrocaryum Valdés
• rodzaj: Hackelia Opiz
• rodzaj: Halacsya Dörfl.
• rodzaj: Heliocarya Bunge
• rodzaj: Heterocaryum A. DC.
• rodzaj: Huynhia Greuter
• rodzaj: Ivanjohnstonia Kazmi
• rodzaj: Lacaitaea Brand
• rodzaj: Lappula Moench – lepnik
• rodzaj: Lasiocaryum I. M. Johnst.
• rodzaj: Lepechiniella Popov
• rodzaj: Lindelofia Lehm. – lindelofia
• rodzaj: Lithodora Griseb. – litodora
• rodzaj: Lithospermum L. – nawrot
• rodzaj: Lobostemon Lehm.
• rodzaj: Maharanga A. DC.
• rodzaj: Mairetis I. M. Johnst.
• rodzaj: Mattiastrum (Boiss.) Brand
• rodzaj: Mertensia Roth
• rodzaj: Metaeritrichium W. T. Wang
• rodzaj: Microcaryum I. M. Johnst.
• rodzaj: Microula Benth.
• rodzaj: Mimophytum Greenm.
• rodzaj: Moltkia Lehm.
• rodzaj: Moltkiopsis I. M. Johnst.
• rodzaj: Moritzia DC. ex Meisn.
• rodzaj: Myosotidium Hook.
• rodzaj: Myosotis L. – niezapominajka
• rodzaj: Neatostema I. M. Johnst.
• rodzaj: Nesocaryum I. M. Johnst.
• rodzaj: Nomosa I. M. Johnst.
• rodzaj: Nonea Medik. – zapłonka
• rodzaj: Ogastemma Brummitt
• rodzaj: Omphalodes Mill. – ułudka
• rodzaj: Omphalolappula Brand
• rodzaj: Omphalotrigonotis W. T. Wang
• rodzaj: Onosma L.
• rodzaj: Oxyosmyles Speg.
• rodzaj: Paracaryopsis (Riedl) R. R. Mill
• rodzaj: Paracaryum (A. DC.) Boiss.
• rodzaj: Paramoltkia Greuter
• rodzaj: Pardoglossum E. Barbier & Mathez
• rodzaj: Pectocarya DC. ex Meisn.
• rodzaj: Pentaglottis Tausch
• rodzaj: Perittostema I. M. Johnst.
• rodzaj: Plagiobothrys Fisch. & C. A. Mey.
• rodzaj: Pontechium Böhle & Hilger
• rodzaj: Solenanthus Ledeb.
• rodzaj: Symphytum L. – żywokost
• rodzaj: Thaumatocaryon Baill.
• rodzaj: Thyrocarpus Hance
• rodzaj: Tianschaniella B. Fedtsch. ex Popov
• rodzaj: Trachelanthus Kunze
• rodzaj: Trachystemon D. Don
• rodzaj: Trichodesma R. Br.
• rodzaj: Trigonocaryum Trautv.
• rodzaj: Trigonotis Steven
• rodzaj: Ulugbekia Zakirov
• rodzaj: Valentiniella Speg.
• rodzaj: Wellstedia Balf. f.

Podrodzina Hydrophylloideae Burnett

• rodzaj: Codon L.
• rodzaj: Draperia Torr.
• rodzaj: Ellisia L.
• rodzaj: Emmenanthe Benth.
• rodzaj: Eriodictyon Benth.
• rodzaj: Eucrypta Nutt.
• rodzaj: Hesperochiron S. Watson
• rodzaj: Hydrophyllum L.
• rodzaj: Nama L.
• rodzaj: Nemophila Nutt.
• rodzaj: Phacelia Juss. – facelia
• rodzaj: Pholistoma Lilja
• rodzaj: Romanzoffia Cham.
• rodzaj: Tricardia Torr.
• rodzaj: Turricula J. F. Macbr.
• rodzaj: Wigandia Kunth

Podrodzina Heliotropioideae Arnott

• rodzaj: Heliotropium L. – heliotrop
• rodzaj: Tournefortia L.

Podrodzina Cordioideae Beilschmied

• rodzaj: Coldenia L
• rodzaj: Cordia L. – kostliwka
• rodzaj: Saccellium Humb. & Bonpl.
• rodzaj: Varronia P. Browne

Podrodzina Ehretioideae Arnott

• rodzaj: Bourreria P. Browne
• rodzaj: Cortesia Cav.
• rodzaj: Ehretia P. Browne
• rodzaj: Halgania Gaudich.
• rodzaj: Ixorhea Fenzl
• rodzaj: Lepidocordia Ducke
• rodzaj: Menais Loefl.
• rodzaj: Patagonula L.
• rodzaj: Rochefortia Sw.
• rodzaj: Rotula Lour.
• rodzaj: Tiquilia Pers.

Podrodzina Lennooideae Craven

• rodzaj: Lennoa Lex.
• rodzaj: Pholisma Nutt. ex Hook.

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), podrząd Boraginineae Engl., rodzina ogórecznikowate (Boraginaceae Juss.).

Przedstawiciele flory Polski

• rodzaj: alkanna (Alkanna Tausch)
• rodzaj: farbownik (Anchusa L.)
• rodzaj: heliotrop (Heliotropium L.)
• rodzaj: lepczyca (Asperugo L.)
• rodzaj: lepnik (Lappula Moench)
• rodzaj: miodunka (Pulmonaria L.)
• rodzaj: nawrot (Lithospermum L.)
• rodzaj: niezapominajka (Myosotis L.)
• rodzaj: ogórecznik (Borago)
• rodzaj: ostrzeń (Cynoglossum L.)
• rodzaj: ośmiał (Cerinthe L.)
• rodzaj: roszelia (Rochelia Rchb.)
• rodzaj: ułudka (Omphalodes Mill.)
• rodzaj: zapłonka (Nonea Medik.)
• rodzaj: żmijowiec (Echium L.)
• rodzaj: żywokost (Symphytum L.)

Przypisy

1. Boraginaceae Juss. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com (ang.)