Mistyka karmelitańska

Mistyka karmelitańska – nurt w mistyce chrześcijańskiej, związany z reformowanym zakonem karmelitańskim, którego korzenie sięgają na początku XII wieku na Górze Karmel w Palestynie.

Charakterystyka mistyki karmelitańskiej

Szczególny wpływ na rozwój mistyki karmelitańskiej wywarł zakon karmelitów, założony na górze Karmel, podczas wypraw krzyżowych. Regułę zakonu zatwierdził papież Honoriusz III w 1226 r. Od samego początku celem zakonu był eremityzm, dopiero później, został on nieco złagodzony. W wieku XV powstaje żeńska gałąź tego zakonu. Rozkwit mistyki karmelitańskiej to lata 1570 – 1625. Z tym czasem związany jest pogląd, iż nie poznanie Boga jest decydujące, lecz miłowanie Go. Praktyczny tego wyraz, odnaleźć można w modlitwie myślnej, która opiera się na franciszkańskiej mistyce wewnętrznego skupienia, która ma na celu zjednoczenie miłości z Bogiem. Przeżywana jak i konsekwentnie wyrażana mistyka pojawia się dopiero w drugiej połowie XVI w. w zakonie karmelitów bosych.

Wczesna mistyka karmelitańska

Wśród tych, którzy stali u początków mistyki karmelitańskiej należy wymienić przede wszystkim św. Teresę z Awili i św. Jana od Krzyża.

Terasa z Awili

Teresa z Ávili (1515 – 1582) – doktor Kościoła, ogłoszona przez papieża Pawła VI w 1970 roku. Św. Teresa przeprowadziła reformę zakonu karmelitańskiego w wieku XVI, początkowo wśród karmelitanek, później z pomocą św. Jana od Krzyża, także karmelitów. Reforma charakteryzowała się przede wszystkim powrotem do reguły, którą zatwierdził papież Innocenty IV i od tego momentu można wyróżnić dwie gałęzie zakonu karmelitańskiego: pierwsza to karmelici, którzy stanowią I Zakon Karmelitański, natomiast do drugie zalicza się karmelitanki bose. Św. Teresa pozostawiła wiele dzieł, w których łączy łaski mistyczne i kontemplacyjne z elementami duchowego życia człowieka, które są według niej, najkrótszą drogą do świętości. Na uwagę szczególną, zasługują takie dzieła jak: Księga życia, Droga doskonałości, Twierdza wewnętrzna i Księga fundacji. Według nauczania świętej, chrześcijańska egzystencja osiąga swą pełnię dopiero w życiu mistycznym, które polega na postępującym rozwijaniu się doświadczenia Boga i Jego działania, a także działania Chrystusa, Ducha Świętego i Kościoła, dzięki czemu wiara staje się pogłębiona, natomiast miłość i nadzieja nabierają znaczenia i tendencji eschatologicznych.

Figurka św. Jana od Krzyża.

Jan od Krzyża

Jan od Krzyża (1542 – 1591) – podobnie jak Teresa z Ávili, choć wcześniej w 1926 r., również i on został ogłoszony doktorem Kościoła. Był razem z nią reformatorem zakonu karmelitańskiego. Pozostawił liczne dzieła należące do światowej klasyki literatury mistycznej, są to m.in.: Droga na Górę Karmel, Pieśń duchowa i Noc ciemna, Żywy płomień miłości.

Doktryna ascetyczna świętego opiera się na zagadnieniu zjednoczenia z Bogiem. Św. Jan pisząc o mistycznym zjednoczeniu wyróżnia dwa stopnie: pierwszy, zwany w języku mistycznym: zaślubinami duchowymi oraz drugi, małżeństwo duchowe. Poglądy mistyczne św. Jana są kontynuacją nurtu apofatycznej Pseudo-Dionizego Areopagity. Według niego środkiem najbliższym i najbardziej odpowiednim zjednoczenia człowieka z Bogiem jest wiara. W dziele Żywy płomień miłości podkreślał, że nie ma innego środka do prawdziwego zjednoczenia z Bogiem oprócz wiary. Jest ona źródłem, z którego wierzący czerpie wszystkie dobra duchowe. Wiara jako cnota ukazuje rzeczywistość prawdziwą, jaką jest bez zniekształceń. Przynosi pokrzepienie duchowe, jest jasna i wolna od błędów. W swoich formułach (np. Credo) i działaniu może być porównana do srebra, natomiast rzeczywistość duchowa z którą łączy człowieka, czyli sama prawda jest jak złoto. Wiara bowiem, według Jana od Krzyża, pozwala człowiekowi przyjąć obecność Boga, jednocześnie, będąc poznaniem niedoskonałym, osłania ją jakby srebrem (rodz. 12,1).

Późniejsza mistyka karmelitańska

Wśród postaci, które tworzyły późniejszą mistykę Karmelu poprzez swoje życie duchowe i nauczanie są m.in. Teresa z Lisieux, Elżbieta od Trójcy Przenajświętszej, Maria Baouardy (Miriam od Jezusa Ukrzyżowanego) i patronka Europy św. Teresa Benedykta od Krzyża (Eidth Stein).

Zobacz też

• mistyka hiszpańska

Bibliografia

• Peter Dinzelbacher: Leksykon Mistyki. Bogusław Widła (przekład). Warszawa: Verbinum, 2002.brak strony w książce
• Stanisław Urbański: Teologia życia mistycznego. Studium polskiej mistyki (1914 - 1939). Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1999.brak strony w książce
• Jerzy Misiurek: Zarys historii duchowości chrześcijańskiej. Lublin: KUL, 1992.brak strony w książce