Mojżesz Wasercug
Mojżesz Wasercug, jid. Mosze Wassercug (ur. ok. 1742, zm. 1832 w Płocku[1][2]) – polsko-żydowski pamiętnikarz i szochet.
Życie[edytuj | edytuj kod]
Był synem handlarza tkanin. Do śmierci swojego ojca zajmował się studiowaniem Talmudu i Biblii. Potem przejął interes, lecz przez brak doświadczenia w przemyśle tekstylnym stracił cały dobytek. Chcąc polepszyć swoją sytuację finansową zdecydował się wyjechać do Niemiec, aby pracować w żydowskiej społeczności. Przez dziewięć miesięcy szkolił się w Poznaniu do zawodu szocheta, rytualnego rzezaka. Po zdobyciu edukacji udał się na targ do Frankfurtu nad Odrą i został zatrudniony w Gryfinie. Pełnił funkcje nauczyciela, księgowego i urzędnika gminy żydowskiej. Dzięki jego inicjatywie w mieście została zbudowana synagoga. Wasercug nie dostawał regularnej zapłaty i pracował dodatkowo jako lichwiarz. Po niedługim czasie zbankrutował i powrócił do rodzinnego miasta. W latach osiemdziesiątych XVIII wieku związany był ze społecznością żydowską w Kórniku. Przez częste spory z władzami społeczności, po III rozbiorze Polski przyjął ofertę pracy w Płocku jako urzędnik i sekretarz gminy. Propozycję zdobył dzięki umiejętności mówienia po niemiecku, co było niezbędne w zaborze pruskim. Pod koniec swojego życia zbudował gospodę i polepszył status finansowy swojej rodziny. Zmarł najprawdopodobniej w Płocku, gdzie mieszkał od 1795 roku[3]
Łączył wierność żydowskiej tradycji z przywiązaniem do kultury polskiej i niemieckiej. Rozmawiał po polsku ze swoją żoną, a na początku XIX wieku razem ze swoim przyjacielem obejrzał komedię w teatrze w Płocku. Czyni go to pierwszym znanym z nazwiska Żydem obecnym na przestawieniu w polskim teatrze[3].
Nazwisko[edytuj | edytuj kod]
Kiedy władze pruskie nakazały Żydom przyjąć nazwiska, Wasercug wybrał swoje nawiązując do doświadczenia z dzieciństwa, kiedy cudem uniknął utonięcia. Wasercug, co znaczy “wyciągnięty z wody”, może odnosić się również do biblijnego Mojżesza, który został wyłowiony z rzeki jako dziecko[2].
Pamiętniki[edytuj | edytuj kod]
W jednym z najwcześniejszych pamiętników napisanych przez Żydów polskich, Wasercug opisuje swoje prywatne życie i działalność lokalnych gmin żydowskich. Wielkie historyczne wydarzenia, rozbiory Polski, wojny napoleońskie, ustanowienie Księstwa Warszawskiego, są jedynie wspomniane lub w ogóle ominięte w jego narracji. Dzięki pamiętnikowi dowiadujemy się o codziennym życiu społeczności żydowskich z Wielkopolski, gdzie status społeczny i ekonomiczny Żydów zdecydowanie różnił się od reszty Polski.
Wnuk Wasercuga przedstawił pamiętniki swojego dziadka Henrykowi Loewe, który był badaczem żydowskich tradycji i aktywistą syjonistycznym. Wspomnienia, zawierające 28 ciasno zapisanych stron, zostały wydane w 1910 roku[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michoel Rotenfeld, The Shochet: Frontmatter, Academic Studies Press, 31 grudnia 2023, i–vi, DOI: 10.1515/9798887193014-fm [dostęp 2023-12-29] (ang.).
- ↑ a b c Jakub (1924-2011) Goldberg, 18th Century Memoirs of Polish Jews: Memoirs of Mojżesz Wasercug from Great Poland, „Acta Poloniae Historica”, 76, 1997 [dostęp 2020-01-18] (ang.).
- ↑ a b YIVO | Wassercug, Mosheh [online], yivoencyclopedia.org [dostęp 2020-01-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Goldberg Jacob, 18th Century Memoirs of Polish Jews: Memoirs of Mojżesz Wasercug from Great Poland, “Acta Poloniae Historica” (1997), t. 76, s. 19–29.
- Goldberg Jacob, [hasło] Moses Wassercug, [w:] The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [on-line], [dostęp: 18 stycznia 2020].
- Goldberg Jacob (red.), Die Memoiren des Moses Wasserzug, Leipzig 2001.