Mons Claudianus
Mons Claudianus – zespół stanowisk archeologicznych i rzymska nazwa masywu górskiego (współcześnie Gebel Fatirah) w Egipcie, w górach na Pustyni Wschodniej, w którym Rzymianie wydobywali na cele budowlane gnejsy tonalitowe oraz granodioryty.
Wydobycie[edytuj | edytuj kod]
Gnejsy i granodioryty wydobywano na Mons Claudianus od I do III wieku n.e., w tym najintensywniej w pierwszej połowie II w. n.e.[1] W całym okresie eksploatacji powstało 130 kamieniołomów założonych w górnej partii stoku góry, dochodzących do 30 m szerokości. Wyrobiska były rozrzucone na terenie ok. 9 km2[2]. Pozyskane w podszczytowych partiach bloki skalne wstępnie obrabiano na miejscu, a następnie transportowano saniami na dół do ramp załadunkowych po specjalnie skonstruowanych pochylniach, z których najdłuższe mierzyły 500 metrów. Z doliny przewożono je wozami do portu nad Nilem, a następnie transportem rzecznym w dół rzeki[2]. Część elementów skalnych, wykuwanych i obrabianych na Mons Claudianus, odznaczała się wielkimi rozmiarami i ciężarem – na miejscu zachowała się pęknięta kolumna o wadze 207 ton i długości 18 metrów[3].
Zagospodarowanie obszaru wydobywczego[edytuj | edytuj kod]
Przy wyrobiskach stwierdzono pozostałości zamieszkałych przez górników domostw oraz kilkunastu wojskowych wież strażniczych, a w centrum obszaru górniczego – większą osadę, w czasach funkcjonowania zwaną Hydreuma. Składała się ona z fortu obsadzonego garnizonem, sąsiadującej z nim dzielnicy mieszkalnej dla robotników i ich rodzin, a także świątyni poświęconej Zeusowi Serapisowi oraz rezydencji urzędnika[4].
Eksploatacją i wstępną obróbką surowca zajmowali się wolni robotnicy najemni, sprowadzeni znad Nilu. Jak wskazują badania archeologiczne, wzniesione w tym miejscu domy charakteryzował przyzwoity standard, wynagrodzenie wypłacane robotnikom było dość wysokie, a wyżywienie obfite i zróżnicowane, choć żywność trzeba było sprowadzać z odległej – o pięć dni wędrówki karawaną – doliny Nilu, zaś owoce morza znad Morza Czerwonego. Minimalne ilości roślin uprawiano także na miejscu. Pracownicy zatrudnieni przy wyrobiskach spożywali również drogie produkty, w tym cytrony, wino oraz przywożony z Indii pieprz. Utrzymywali regularną łączność listowną z krewnymi znad Nilu[5], o czym wiadomo dzięki zachowanym na miejscu ostrakonom[1].
Zastosowanie skał[edytuj | edytuj kod]
Skały z Mons Claudianus w całym cesarstwie rzymskim były cenionym surowcem do wyrobu różnych elementów dla reprezentacyjnych budowli, w tym kolumn[6]. Elementy i bloki z tutejszego granodiorytu wykorzystano m.in. w bazylice Trajana, termach Karakalli i kilku pałacach na Palatynie[2], a także do wykucia kolumn pałacu cesarza Dioklecjana, wzniesionego na terenie obecnego chorwackiego miasta Split[7]; także portyk Panteonu w Rzymie podtrzymują kolumny w większości wykute z gnejsu pozyskanego z tutejszych kamieniołomów[2].
W pobliżu Mons Claudianus znajduje się inny zespół rzymskich kamieniołomów – Mons Porphyrites, w którym wydobywano na potrzeby budowli reprezentacyjnych purpurowy porfir[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Modzelewski 2023 ↓, s. 53.
- ↑ a b c d Modzelewski 2023 ↓, s. 54.
- ↑ Modzelewski 2023 ↓, s. 55.
- ↑ Modzelewski 2023 ↓, s. 53, 55.
- ↑ Modzelewski 2023 ↓, s. 56, 57.
- ↑ Modzelewski 2023 ↓, s. 52, 55.
- ↑ Piekarz P., Dioklecjan i pałac w Splicie. „Archeologia Żywa”, nr 2, 2019, s. 60.
- ↑ Modzelewski 2023 ↓, s. 52, 53, 55.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Szymon Modzelewski, Imperialne kamieniołomy, „Archeologia Żywa”, nr 1 (87), 2023, s. 52–57.