Morświnek

Morświnek
	Neophocaena
	Palmer, 1899
	; Grupa morświnków bezpłetwych (N. phocaenoides)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Delphinoidea
Rodzina	morświnowate
Rodzaj	morświnek
	Typ nomenklatoryczny
	Delphinus phocaenoides G. Cuvier, 1829
Synonimy
	Neomeris J.E. Gray, 1846; Meomeris: J.E. Gray, 1847; Nomeris: Coues, 1890;
	Neomeris J.E. Gray, 1846; Meomeris: J.E. Gray, 1847; Nomeris: Coues, 1890;
Gatunki
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Morświnek^[5] (Neophocaena) – rodzaj wodnych ssaków z rodziny morświnowatych (Phocoenidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w wodach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała 130–227 cm; masa ciała 30–72 kg^[7]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray w rozdziale dotyczącym waleni w publikacji będącej relacją z odkryć zoologicznych podczas ekspedycji do Arktyki brytyjskich okrętów HMS „Terror” i „Erebus” w latach 1839–1843^[2]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) morświnek bezpłetwy (N. phocaenoides). Jednak nazwa – Neomeris – którą Gray nadał nowemu rodzajowi okazała się młodszym homonimem rodzaju wieloszczetów opisanego w 1844 roku, dlatego w 1899 roku amerykański zoolog Theodore Sherman Palmer nadał rodzajowi waleni nową nazwę – Neophocaena^[1].

Etymologia

Neomeris (Meomeris, Nomeris): gr. νεος neos ‘nowy, inny’; μερις meris ‘część’^[10].
Neophocaena: gr. νεος neos ‘nowy, inny’; rodzaj Phocaena G. Cuvier, 1817 (morświn)^[11].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]^[9]^[6]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[5]	Podgatunki^[7]^[6]^[9]	Rozmieszczenie geograficzne^[7]^[6]^[9]	Podstawowe wymiary^[7]^[9]^[d]	Status IUCN^[13]
Neophocaena phocaenoides	(G. Cuvier, 1829)	morświnek bezpłetwy	gatunek monotypowy	płytkie, przybrzeżne wody tropikalnej i subtropikalnej południowej i wschodniej Azji, od Zatoki Perskiej na wschód do wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej, na południe do Archipelagu Sundajskim; prawdopodobnie Omanu i Filipin	DC: 135–171 cm MC: 30–55 kg	VU
Neophocaena sunameri	Pilleri & Gihr, 1975	morświnek japoński	gatunek monotypowy	płytkie wody morskie wschodniej Azji, zapisy z Japonii, Korei Południowej, Chińskiej Republiki Ludowej i Tajwanu; prawdopodobnie Korea Północna, 1 zabłąkany osobnik wyrzucony na brzeg na wyspie Okinawa (południowa Japonia)	DC: 130–227 cm MC: 40–72 kg	NE
Neophocaena asiaeorientalis	(Pilleri & Gihr, 1972)	morświnek chiński	gatunek monotypowy	endemit Chińskiej Republiki Ludowej (środkowy i dolny bieg rzeki Jangcy; historycznie występował w górnym biegu, ale obecnie jest tam wymarły)	brak danych	EN

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Neomeris J.E. Gray, 1846.
↑ Młodszy homonim Neomeris Costa, 1844 (Polychaeta).
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Neomeris J.E. Gray, 1846.
↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b T.S. Palmer. Notes on three genera of dolphins. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 13, s. 23, 1899. (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray: On the cetaceous animals. W: J. Richardson (red.): The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 30. (ang.).
↑ J.E. Gray: List of the osteological specimens in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1847, s. xii, 36. (ang.).
↑ E. Coues: Phocæna. W: W.D. Whitney (red.): The Century dictionary: an encyclopedic lexicon of the English language: prepared under the superintendence of William Dwight Whitney. Cz. 15. New York: Century Co, 1890, s. 4449. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e T. Jefferson: Family Phocoenidae (Porpoises). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 541–542. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Neophocaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 583. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 453.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 454.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
↑ Taxonomy: Neophocaena – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[1] Nowa nazwa dla Neomeris J.E. Gray, 1846.

[3] Młodszy homonim Neomeris Costa, 1844 (Polychaeta).

[npp-5] Niepoprawna późniejsza pisownia Neomeris J.E. Gray, 1846.

[16] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Palmer-2] T.S. Palmer. Notes on three genera of dolphins. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 13, s. 23, 1899. (ang.).

[Gray1846-4] J.E. Gray: On the cetaceous animals. W: J. Richardson (red.): The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 30. (ang.).

[Gray1847-6] J.E. Gray: List of the osteological specimens in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1847, s. xii, 36. (ang.).

[cou-7] E. Coues: Phocæna. W: W.D. Whitney (red.): The Century dictionary: an encyclopedic lexicon of the English language: prepared under the superintendence of William Dwight Whitney. Cz. 15. New York: Century Co, 1890, s. 4449. (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Jefferson-10] T. Jefferson: Family Phocoenidae (Porpoises). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 541–542. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Neophocaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 583. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792200_453]-13] Palmer 1904 ↓, s. 453.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792201_454]-14] Palmer 1904 ↓, s. 454.

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

[17] Taxonomy: Neophocaena – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

[a]

[1]

[b]

[2]

[c]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[d]

[13]