Narodowe Centrum Nauki

Narodowe Centrum Nauki

Państwo	Polska
Siedziba	Kraków ul. Twardowskiego 16
Data założenia	1 października 2010
Dyrektor	prof. Zbigniew Błocki
Położenie na mapie Krakowa Narodowe Centrum Nauki
Położenie na mapie Polski Narodowe Centrum Nauki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Narodowe Centrum Nauki
50°02′48″N 19°55′51″E
Strona internetowa

Narodowe Centrum Nauki – agencja grantowa z siedzibą w Krakowie, która powstała na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki. NCN jest agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, która finansuje badania podstawowe, czyli prace eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów, bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne. Narodowe Centrum Nauki oficjalnie rozpoczęło działalność 4 marca 2011 r. Do 2021 przyznało 23 tysiące grantów naukowcom z całej Polski.

Budżet

Budżet NCN

Rok	Kwota [mld zł]
2016	1,03
2017	1,19
2018	1,35
2019	1,28
2020	1,29
2021	1,30

Zadania

Do zadań Centrum należy:

• finansowanie badań podstawowych realizowanych w formie:
  • projektów badawczych, w tym finansowanie zakupu lub wytworzenia aparatury naukowo-badawczej niezbędnej do realizacji tych projektów,
  • niepodlegających współfinansowaniu z zagranicznych środków finansowych projektów badawczych realizowanych w ramach programów lub inicjatyw międzynarodowych ogłaszanych we współpracy dwu- lub wielostronnej albo projektów badawczych realizowanych przy wykorzystaniu przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych,
  • projektów badawczych realizowanych przez młodych naukowców w rozumieniu art. 360 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w tym mających na celu stworzenie unikatowego warsztatu naukowego lub powołanie nowego zespołu naukowego,
  • stypendiów doktorskich i staży po uzyskaniu stopnia naukowego doktora,
  • projektów badawczych dla doświadczonych naukowców mających na celu realizację pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy, i których efektem mogą być odkrycia naukowe;
  • badań naukowych nienależących do zakresu badań finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju;
• nadzór nad realizacją wyżej wymienionych badań naukowych;
• współpraca międzynarodowa w ramach finansowania działalności w zakresie badań podstawowych;
• upowszechnianie w środowisku naukowym informacji o ogłaszanych przez NCN konkursach;
• inspirowanie i monitorowanie finansowania badań podstawowych ze środków pochodzących spoza budżetu państwa;
• inne zadania zlecone przez ministra właściwego do spraw nauki, ważne dla rozwoju badań podstawowych, w tym opracowywanie programów badawczych ważnych dla kultury narodowej;
• finansowanie nagrody Narodowego Centrum Nauki przyznawanej zgodnie z regulaminem określonym przez Radę i zatwierdzonym przez Ministra.

Organizacja

Dyrektora NCN powołuje Minister właściwy do spraw nauki, po przeprowadzeniu otwartego konkursu.

Pierwszym dyrektorem powołanym na czteroletnią kadencję (od 4 marca 2011 do 3 marca 2015) został prof. Andrzej Jajszczyk. Od 4 marca 2015 funkcję tę pełni prof. Zbigniew Błocki.

Rada NCN składa się z dwudziestu czterech członków, powoływanych przez Ministra właściwego do spraw nauki spośród kandydatów wskazanych przez Zespół Identyfikujący. Rada rozpoczęła działalność 15 grudnia 2010.

Skład Rady 2020-2022

• prof. dr hab. Jacek Kuźnicki – przewodniczący

Nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce

• prof. dr hab. Krystyna Bartol
• prof. dr hab. Wojciech Dajczak
• dr hab. Joanna Golińska-Pilarek
• prof. dr hab. Dariusz Markowski
• prof. dr hab. Justyna Olko
• prof. dr hab. Tomasz Szapiro
• dr hab. Joanna Wolszczak-Derlacz
• prof. dr hab. Tomasz Zaleśkiewicz

Nauki ścisłe i techniczne

• prof. dr hab. Stefan Dziembowski
• dr hab. inż. Krzysztof Fic
• prof. dr hab. Grzegorz Karch
• prof. dr hab. Jerzy Łuczka;
• prof. dr hab. Piotr Migoń
• prof. dr hab. Bronisław Rudak
• prof. dr hab. Marek Samoć
• prof. dr hab. inż. Teresa Zielińska

Nauki o życiu

• prof. dr hab. n. med. Jakub Fichna
• prof. dr hab. Robert Hasterok
• prof. dr hab. inż. Monika Kaczmarek
• prof. dr hab. Barbara Klajnert-Maculewicz
• prof. dr hab. Andrzej Sobczak
• prof. dr hab. n. med. Anetta Undas
• prof. dr hab. inż. Aneta Wojdyło

Konkursy NCN

Narodowe Centrum Nauki finansuje projekty badawcze z zakresu badań podstawowych, stypendia doktorskie, staże po uzyskaniu stopnia naukowego doktora oraz działania naukowe.

Konkursy krajowe

• OPUS – konkurs na projekty badawcze otwarty dla wszystkich naukowców. Od września 2020 formuła konkursu umożliwia również prowadzenie projektów badawczych we współpracy międzynarodowej dwustronnej lub wielostronnej, a także przedsięwzięć realizowanych przy wykorzystaniu przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych;
• PRELUDIUM – konkurs na projekty badawcze realizowane przez osoby nieposiadające stopnia naukowego doktora;
• PRELUDIUM BIS – konkurs mający na celu wsparcie kształcenia doktorantów w szkołach doktorskich, w tym finansowanie projektów badawczych realizowanych przez doktorantów w ramach przygotowywanych rozpraw doktorskich;
• SONATINA – na projekty badawcze realizowane przez młodych badaczy, posiadających stopień doktora uzyskany w okresie do 3 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem lub którym zostanie nadany stopień doktora do 30 czerwca tego roku;
• SONATA – konkurs na projekty badawcze realizowane naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w okresie od 2 do 7 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
• SONATA BIS – konkurs na projekty badawcze mające na celu powołanie nowego zespołu naukowego, realizowane przez osoby posiadające stopień naukowy lub tytuł naukowy, które uzyskały stopień naukowy doktora w okresie od 5 do 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
• MINIATURA – konkurs na działania naukowe: badania wstępne/pilotażowe, kwerendy, staże naukowe, wyjazdy badawcze albo wyjazdy konsultacyjne dla naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w ciągu 12 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem;
• MAESTRO – konkurs dla doświadczonych naukowców na projekty badawcze mające na celu realizację pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy, których efektem mogą być odkrycia naukowe;
• ARTIQ – konkurs mający na celu zwiększenie potencjału naukowego i B+R Polski w obszarze sztucznej inteligencji (AI) poprzez stworzenie trzech Centrów Doskonałości w obszarze AI;
• TANGO – konkurs prowadzony w ramach wspólnego przedsięwzięcia z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, umożliwiający dofinansowanie prac koncepcyjnych, badań przemysłowych i prac rozwojowych bazujących na wynikach badań podstawowych sfinansowanych wcześniej przez Narodowe Centrum Nauki;

Konkursy krajowe zawieszone lub zakończone:

• SYMFONIA – konkurs na międzydziedzinowe projekty badawcze realizowane przez wybitnych naukowców, których badania wyróżniają się najwyższą jakością, odważnym przekraczaniem granic pomiędzy różnymi dziedzinami nauki, przyczyniając się do tworzenia nowych wartości i otwierania nowych perspektyw w nauce. Czasowo zawieszony od 2016 roku;
• FUGA – konkurs na staże krajowe po uzyskaniu stopnia naukowego doktora. Zawieszony od 2016;
• ETIUDA – konkurs na stypendia doktorskie;
• UWERTURA – konkurs na staże w zagranicznych zespołach naukowych realizujących granty ERC;

Konkursy międzynarodowe

Konkursy dwustronne:

• BEETHOVEN CLASSIC – konkurs na polsko-niemieckie projekty badawcze realizowane przez zespoły polsko-niemieckie;
• DAINA – konkurs na polsko-litewskie projekty badawcze realizowane we wszystkich dyscyplinach naukowych;
• DIOSCURI – program, który powstał z inicjatywy Towarzystwa Maxa Plancka (MPG), a jego celem jest utworzenie Centrów Doskonałości Naukowej Dioscuri w Europie Środkowej i Wschodniej;
• SHENG – konkurs na projekty badawcze realizowane przez zespoły polsko-chińskie;

Konkursy wielostronne: Konkursy wielostronne przeprowadzane są wspólnie z zagranicznymi agencjami finansującymi badania naukowe w ramach międzynarodowych sieci lub konsorcjów wspierających projekty w określonych dziedzinach nauk.

• BiodivERsA – badania poświęcone ochronie środowiska naturalnego i zrównoważonemu zarządzaniu bioróżnorodnością;
• CHIST-ERA – badania z zakresu technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych ICST (Information and Communication Science and Technologies);
• EqUIP – (EU-India Platform for Social Sciences and Humanities) to inicjatywa, której misją jest wspieranie współpracy z Indiami w zakresie humanistyki i nauk społecznych;
• ERA-CAPS (ERA-Net for Coordinating Action in Plant Sciences) – sieć agencji finansujących badania naukowe w dziedzinie biologii molekularnej roślin;
• ForestValue – inicjatywa, której misją jest wspieranie innowacyjności i konkurencyjności sektora leśnego w Europie oraz jego przekształcenie w sektor wykorzystujący zasoby leśne w oparciu o zdobycze nauki;
• HERA (Humanities in the European Research Area) – badania naukowe z dziedziny humanistyki, zwrócenie uwagi na społeczne, kulturowe oraz polityczne wyzwania współczesnej Europy;
• JPI Urban Europe wspiera naukowców realizujących międzynarodowe, interdyscyplinarne projekty badawcze odpowiadające na wyzwania współczesnych miast i obszarów zurbanizowanych;
• JPIAMR (Joint Programming Initiative on Antimicrobial Resistance) – badania realizowane przez międzynarodowe konsorcja stosujące podejście One Health w 6 priorytetowych obszarach – terapeutyka, diagnostyka, nadzór, transmisja, środowisko i interwencje;
• JPND (EU Joint Programme – Neurodegenerative Disease Research) – badania naukowe nad chorobami neurozwyrodnieniowymi;
• NORFACE – badania w obszarze nauk społecznych;
• Solar-driven Chemistry – projekty badawcze dotyczące procesów fotochemicznych w świetle słonecznym;
• Trans-Atlantic Platform (T-AP) for Social Sciences and Humanities – to inicjatywa organizacji finansujących badania naukowe w zakresie nauk humanistycznych i społecznych. Działa jako sieć współpracy dla podmiotów finansujących badania naukowe z krajów obu Ameryk i Europy, finansująca swoje działania ze środków krajowych agencji członkowskich;

Współpraca oparta o procedurę agencji wiodącej LAP:

Centrum angażuje się w programy oparte o procedurę agencji wiodącej (Lead Agency Procedure – LAP) polegającą na wykorzystaniu krajowych konkursów, uruchamianych przez każdą z zaangażowanych instytucji, do oceny projektów międzynarodowych. Wnioski o finansowanie dwu- lub trójstronnych projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki są poddawane ocenie merytorycznej tylko w jednej z instytucji – agencji wiodącej. Rolę agencji wiodącej pełni wybrana instytucja, właściwa dla jednego z zespołów uczestniczących w danym projekcie. Wnioski te oceniane są wraz z pozostałymi wnioskami złożonymi konkursie, również tymi, które nie mają międzynarodowego charakteru.

Narodowe Centrum Nauki realizuje współpracę w oparciu o procedurę LAP w ramach programu Weave (konkursy Weave-UNISONO oraz OPUS + LAP). Podwaliny dla tej współpracy zostały stworzone w ramach współpracy między NCN i agencjami finansującymi badania naukowe z Austrii (FWF – Austrian Science Fund – Fonds zur Förderung der wissenschaftlichen Forschung), Czech (GAČR - Czech Science Foundation – Grantová agentura České Republiky) oraz Słowenii (ARRS- Slovenian Research Agency – Javna agencija za raziskovalno dejavnost Republike Slovenije) w ramach programu CEUS-UNISONO.

Międzynarodowe sieci koordynowane przez NCN:

• QuantERA (ERA-NET Cofund in Quantum Technologies) – sieć 38 organizacji finansujących badania z zakresu technologii kwantowych z 31 państw, koordynowana przez Narodowe Centrum Nauki. Głównym celem programu jest organizacja konkursów na międzynarodowe projekty badawcze. Na realizację programu QuantERA NCN pozyskało dwa granty z Komisji Europejskiej w łącznej wysokości 26,5 mln euro. Całościowy budżet programu to 85 mln euro.
• CHANSE (Collaboration of Humanities and Social Sciences in Europe) – to koordynowany przez NCN program realizowany przez 27 instytucji finansujących badania naukowe z 24 krajów europejskich. W ramach programu ogłoszono konkurs na międzynarodowe projekty badawcze pt. Transformations: Social and cultural dynamics in the digital age.

Polonez BIS:

Program POLONEZ BIS jest współfinansowany przez Komisję Europejską i Narodowe Centrum Nauki w ramach prestiżowego grantu Marie Skłodowska-Curie COFUND. Adresatami konkursu są naukowcy, którzy przyjeżdżają z zagranicy. Program gwarantuje zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy i fundusze na realizację własnych projektów badawczych w dowolnej dyscyplinie naukowej. W ramach programu do Polski przyjedzie 120 doświadczonych naukowców.

Fundusze EOG i Fundusze Norweskie:

NCN jest operatorem programu Badania podstawowe w III edycji funduszy EOG i funduszy norweskich. Na badania podstawowe przeznaczono 40% środków z obu Mechanizmów Finansowych (48.77 mln Euro), w tym badania polarne oraz nauki społeczne. Partnerem programu Badania po stronie darczyńców jest Norweska Rada Badań (Research Council of Norway). W ramach programu zostały ogłoszone następujące konkursy:

• GRIEG – konkurs na polsko-norweskie projekty badawcze;
• IdeaLab – innowacyjny interdyscyplinarny konkurs IdeaLab dla wykonawców z Polski, Norwegii, Islandii i Liechtensteinu na projekty badawcze odpowiadające na ważne wyzwania społeczne;
• POLS – mobilnościowy konkurs w ramach funduszu małych grantów, dla naukowców z zagranicy chcących prowadzić badania w Polsce;

Procedura oceny

NCN stosuje dwuetapowy system środowiskowej oceny wniosków (peer review) uwzględniający zarówno ocenę wartości i jakości samego projektu, jak i dorobku jego wykonawców. Oceny merytorycznej wniosków dokonują zespoły ekspertów i przebiega ona dwuetapowo.

I ETAP Wnioski są najpierw oceniane indywidualnie przez członków zespołów ekspertów, a decyzja o zakwalifikowaniu wniosku do kolejnego etapu jest podejmowana kolegialnie przez zespół podczas posiedzenia (panelu).

II ETAP Wnioski oceniają eksperci zewnętrzni i/lub przeprowadzana jest rozmowa kwalifikacyjna z kierownikiem projektu. Ostateczne decyzje o zakwalifikowaniu projektu do finansowania podejmuje ponownie zespół ekspertów, podczas drugiego posiedzenia panelowego.

Nagroda Narodowego Centrum Nauki

Nagroda Narodowego Centrum Nauki ustanowiona została przez Radę NCN w lutym 2013 r. Wyróżnienie otrzymują młodzi badacze za szczególne osiągnięcia naukowe w zakresie badań podstawowych. Nagroda przyznawana jest przez Kapitułę, w skład której wchodzi Dyrektor i Rada NCN oraz przedstawiciele fundatorów nagrody. Naukowcy otrzymują ją w trzech obszarach badawczych: nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce, nauki o życiu, nauki ścisłe i techniczne. Po raz pierwszy wyróżnienia wręczone zostały dnia 9 maja 2013 r. w Katowicach podczas obchodów Dni Narodowego Centrum Nauki. Kolejne edycje odbywały się co roku w październiku, w Krakowie.

Laureaci Nagrody NCN 2013:

• Anna Matysiak – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Andrzej Dziembowski – nauki o życiu
• Piotr Garstecki – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2014:

• Marcin Miłkowski, prof. nadzw. – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Janusz Bujnicki – nauki o życiu
• Michał Horodecki – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2015:

• Michał Bilewicz – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Wiesław Babik – nauki o życiu
• Piotr Śniady – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2016:

• Marcin Szwed – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Katarzyna Starowicz-Bubak – nauki o życiu
• Mikołaj Bojańczyk – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2017:

• Anna Brożek – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Szymon Świeżewski – nauki o życiu
• Adam Rycerz – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2018:

• Bartosz Brożek – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Joanna Sułkowska – nauki o życiu
• Piotr Sankowski – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2019:

• Michał Wierzchoń – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Roman Szczęsny – nauki o życiu
• Dawid Pinkowicz – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2020:

• Jakub Growiec – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Wojciech Fendler – nauki o życiu
• Michał Tomza – nauki ścisłe i techniczne

Laureaci Nagrody NCN 2021

• Paweł Polkowski – nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce
• Jonatan Gutman – nauki ścisłe i techniczne
• Sebastian Glatt – nauki o życiu

Zobacz też

• Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
• Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej

Linki zewnętrzne

• Strona główna NCN
• Narodowe Centrum Nauki w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).