Przejdź do zawartości

Narzecze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Narzecze – odmiana językowa właściwa dla danej grupy użytkowników języka. Może to być synonim terminu dialekt, czyli określenie na różne niestandardowe, inne niż ogólnonarodowe formy języka[1][2], czy też ogólne określenie na każdą wyodrębnioną odmianę języka (o standardzie mowa wówczas jako o narzeczu ogólnym/kulturalnym[3][4]).

W literaturze spotyka się również ujęcie, zgodnie z którym narzecze to odmiana języka o zasięgu szerszym niż dialekt i gwara[5][6]. Niektórzy autorzy traktują to pojęcie jako jednostkę pośrednią między dialektem a gwarą, dialekt ujmując jako zespół narzeczy, a narzecze – jako zespół gwar[7]. Według jednej z definicji jest to „zespół gwar odznaczających się pewną ilością wspólnych cech gwarowych”[8].

We współczesnym językoznawstwie polskim termin „narzecze” znajduje stosunkowo wąskie zastosowanie, spotykany jest głównie w opisie języków egzotycznych[5][6]. Częściej jest spotykany w kontekście nienaukowym aniżeli w lingwistyce, np. w opowieściach podróżniczych[9]. W dialektologii serbsko-chorwackiej termin narječje pozostaje w powszechnym użyciu, jako nadrzędny wobec terminu dijalekat[2][10]. W słowackiej tradycji lingwistycznej określenia dialekt i nárečie są traktowane jako synonimiczne[11], choć niektórzy badacze jako dialekt rozumieją jednostkę większą niż nárečie[12].

W ogólniejszym, potocznym znaczeniu termin „narzecze” może być synonimem określeń „język” i „mowa”[1]. Bywa stosowany zamiast precyzyjnych terminów „dialekt” i „język” w przypadku kiedy rozstrzygnięcie statusu danej odmiany językowej jest utrudnione[9].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b narzecze, [w:] Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego [online], PWN [dostęp 2018-12-31].
  2. ↑ a b narječje, [w:] Hrvatska enciklopedija [online] [dostęp 2019-01-01] (chorw.).
  3. ↑ Kazimierz Ożóg, Ustna odmiana języka ogólnego, [w:] Jerzy Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993, s. 87, ISBN 83-7044-062-2, OCLC 32664893.
  4. ↑ Aleksander Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, wyd. 2, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1875), s. 7, ISBN 83-226-0975-2, OCLC 1290988919.
  5. ↑ a b Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis, Dialekty i gwary polskie, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 85, ISBN 83-214-0989-X, OCLC 33232743.
  6. ↑ a b Halina Karaś, Narzecze, [w:] Dialekty i gwary polskie, Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka, ISBN 978-83-62844-10-4 [dostęp 2017-12-23].
  7. ↑ Piotr Rybka, Gwarowa wymowa mieszkańców Górnego Śląska w ujęciu akustycznym, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2017, s. 58–60 [dostęp 2019-01-14].
  8. ↑ Karol Dejna, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 12, ISBN 83-01-00384-7, OCLC 8034250.
  9. ↑ a b Tadeusz Zgółka, Językowa wieża Babel, czyli iloma językami mówimy, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1990 (Prace Komisji Językoznawczej 15), s. 28, OCLC 1413008070.
  10. ↑ narječje ili dijalekt, [w:] Proleksis enciklopedija [online] [dostęp 2019-01-01] (chorw.).
  11. ↑ Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, Bratislava: Obzor, 1993, s. 289, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  12. ↑ Viliam Mruškovič, Európa jazykov a národov na prahu tretieho tisícročia, Martin: Matica slovenská, 2008, s. 51, ISBN 978-80-7090-858-7 (słow.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Narzecze&oldid=75528669”