Naturalne planowanie rodziny

Naturalne planowanie rodziny (NPR), metody rozpoznawania płodności (MRP), metody obserwacji cykli (MOC), FAM (ang. fertility awareness methods) – metody rozpoznawania okresów płodnych i niepłodnych w cyklu miesiączkowym kobiety na podstawie obserwacji wskaźników płodności, takich jak śluz oraz stan szyjki macicy, a także pomiarów podstawowej temperatury ciała. Metody te wykorzystuje się zarówno w celach antykoncepcyjnych, jak i jako wsparcie w okresie planowania ciąży. Mają również duże zastosowanie w diagnostyce i leczeniu zaburzeń hormonalnych.

Klasyfikacja metod rozpoznawania płodności

Metody rozpoznawania płodności dzieli się ze względu na liczbę wskaźników, które uwzględnia się w interpretacji przebiegu cyklu.

Metoda	Śluz szyjkowy	Pomiar PTC	Obserwacja szyjki macicy	Obserwacja zespołu objawów jajeczkowania	Kalkulacje
Metody jednowskaźnikowe
Metoda Billingsów
Model Creightona
Metoda termiczna
Metody wielowskaźnikowe
Metoda objawowo-termiczna Kippleyów (LMM)
Metoda objawowo-termiczna Kramarek
Metoda objawowo-termiczna niemiecka
Metoda Rötzera
Metoda podwójnego sprawdzenia (tzw. angielska)

Czasami do metod rozpoznawania płodności zalicza się także metodę laktacyjną niepłodności poporodowej (LAM), jednak WHO uznaje ją za osobną metodę. Metodą rozpoznawania płodności nie jest natomiast tzw. kalendarzyk, ponieważ nie uwzględnia prowadzenia obserwacji wskaźników płodności (okres płodności wyznacza się na podstawie statystyk).

Zastosowania obserwacji cyklu

Antykoncepcja

Obserwacja wskaźników płodności może być wykorzystywana w celu zapobiegania ciąży jako wyłączna metoda antykoncepcyjna lub łącznie z innymi metodami. Jeśli MRP stosowane jest w sposób wyłączny, cel antykoncepcyjny osiąga się poprzez rezygnację ze współżycia w okresie płodnym lub zastępowanie go innymi czynnościami seksualnymi. Łączenie MRP z innymi metodami oznacza zazwyczaj stosowanie środków barierowych w czasie płodnym.

Planowanie ciąży

Stosowanie regularnej obserwacji cyklu pozwala ustalić dni najwyższej płodności, co może ułatwić starania o dziecko i przyspieszyć osiągnięcie ciąży. Nowoczesne metody rozpoznawania płodności pozwalają również prognozować termin porodu z większą precyzją niż obliczenia opierające się na dacie ostatniej miesiączki (OM). Pomiary podstawowej temperatury ciała, dokonywane w pierwszym trymestrze ciąży, pozwalają ocenić, czy ciąża nie jest zagrożona.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń hormonalnych

Obserwacja wskaźników płodności ułatwia diagnostykę (i ewentualne leczenie) takich zaburzeń i chorób jak:

• brak lub znaczne opóźnienie owulacji,
• hiperprolaktynemia,
• niedomoga lutealna,
• zespół policystycznych jajników (PCOS).

Instytucje i organizacje promujące NPR/MRP

• Krajowy Zespół Promocji Naturalnego Planowania Rodziny powołany przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
• Europejski Instytut Wychowania Prorodzinnego (Institut European d’Education Familiale – IEEF)
• Międzynarodowa Federacja Popierania Życia Rodzinnego (IFFLP)
• Stowarzyszenie Liga Małżeństwo Małżeństwu
• Światowa Organizacja Owulacyjnej Metody Billingsa (WOOMB)
• Instytut Naturalnej Regulacji Poczęć (Institut für Natürliche Empfängnis-Regelung – INER)
• Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli NPR (PSNNPR)
• Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa (TOR)
• Instytut Rodziny
• Centrum Kobiety

Skuteczność

Skuteczność metod rozpoznawania płodności jest zróżnicowana i zależy od:

• rodzaju metody
• poprawności i konsekwencji stosowania
• motywacji
• rodzaju antykoncepcji, z którą się je łączy

Najwyższą skutecznością wykazuje się prawidłowo stosowana metoda objawowo-termiczna. Jej skuteczność wynosi 99,5% dla stosowania wyłącznego i 99,4% dla stosowania łącznie z antykoncepcją barierową. Jest to wartość porównywalna ze skutecznością wkładek domacicznych (99,4–99,8%) i tabletek hormonalnych (99,7%).

Metody jednowskaźnikowe mają nieco niższą skuteczność (wyjątkiem jest model Creightona) i jest to odpowiednio 93,7–99,2% dla metody termicznej i 96,1–99,5% dla metody Billingsa.

Wyniki badań

Autor	Rok	Badana metoda	Liczba badanych par	Ilość przebadanych cykli	Skuteczność optymalna w %	Skuteczność przy błędach w %	Skuteczność optymalna według wskaźnika Pearla	Skuteczność przy błędach według wskaźnika Pearla
Vincent, Francja	1967	Termiczna (?)	–	17500	–	99,93	–	0.07
Marshall	1968	Termiczna	–	4739	98,80	93,40	1,20	6,60
Badania Uniwersytetu Fairfield	1970-1973	Obliczeniowo-termiczna	1022	14416(m-cy)	99,25	95,51	0,75	4,49
Joseph Roetzer	1973	Objawowo-termiczna	491	17026	–	99,8	–	0,20
St. Cloud, USA	1974	Owulacji	260	1832	–	99,40	–	0,60
M. Ball	1976	Owulacji	–	1635	97,10	84,50	2,90	15,50
Parrenteau, Rice, Lanctot, Carreau	1976	Objawowo-termiczna	–	3548	99,30	94,00	0,70	6,00
Kyu Ssn Cho-Urban	1976	Owulacji	465	11064	98,39	98,04	1,61	1,96
Departament Zdrowia i Oświaty USA	1976-1978	Objawowo-termiczna	ok. 627	–	–	99,90	–	0,10
Departament Zdrowia i Oświaty USA	1976-1978	Objawowo-termiczna	ok. 627	–	–	94,33	–	5.67
Rice, Lanctot	1978	Objawowo-termiczna	1022	21736	99,10	93,5	0,90	7,50
Klaus	1979	Owulacji	–	12283	98,70	80,00	1,30	20,00
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)	1981	Owulacji	–	10215	97,80	79,40	2,20	20,60
Barbato i Bertolotti, Włochy	1987	Podwójnego wskaźnika	–	8140	99,56	96,40	0,44	3,60
Josef Rötzer, Austria	1987	Objawowo-termiczna	–	17026	99,90	99,81	0,10	0,19
Frank, Herman	1988	Objawowo-termiczna	–	2630	99,30	98,20	0,70	1,80
Gerhardt K. Doering, Niemcy	–	Termiczna	–	48377	–	96,9	–	3,1
Xu, J.X., Zhang D.W, ChRL	1988-1990	Owulacyjna	688	11075	–	98,82	–	1,18
Franka Hermann, Freundl, Niemcy	1991	(?)-termiczna	255	3174	99,30	97,70	0,70	2,30
Rotzer, Austria	1993	Objawowo-termiczna	–	–	99,80	99,00	0,20	1,00
Nanjing, Anhui, Kunmin and Shanghai/Qian et al. ChRL	1996-1997	Owulacyjna	992	12(m-cy)	–	99,50	–	0,5
P.Frank-Herrmann et al.	2007	Objawowo-termiczna		17 638	98,99	97.57	1.01	2.43

Zobacz też

• naprotechnologia
• historia metod naturalnego planowania rodziny
• świadome macierzyństwo

Bibliografia

• Allen L. Schirm and others, „Contraceptive Failure in the United States: The Impact of Social, Economic and Demographic Factors,” Family Planning Perspectives 14:2 (March/April, 1982) 68-75.
• Bielawska-Baturowicz E., Kornas-Biela D., Z zagadnień psychologii prokreacyjnej, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1992.
• Döring G.K., „The Reliability of Temperature Records as a Method of Contraception,” (Über die Zuverlassigkeit der Temperaturmethode Zur Empfangnisverhutung) Deutsche medizinische Wochenschrift 92:23 (June 9, 1967), 1055-1061. Abstracted in 1968 Yearbook of Obstetrics and Gynecology, p. 354.
• Flynn A.M., Brooks M., A manual of natural family planing.; wyd.IV; UNWIN; 1990; Londyn.
• Fallace, C. and J., 1976. Family Planning Guide. Smithtown, New York. The Natural Family Planning Association of Long Island.
• Frank-Herrmann P. et al., The effectiveness of a fertility awareness based method to avoid pregnancy in relation to a couple’s sexual behaviour during the fertile time: a prospective longitudinal study, „Human Reproduction” 2007, s. 1–10.
• Guy, F. and M., 1979. Les Methodes d’Auto-observation. Grenoble. Institut de Recherche sur l’Enfant et le Couple.
• Hatcher Robert A. and others, Contaceptive Technology 1984-1985 (New York: Irvington) 1984.
• Jaffe Frederick S., „Commentary: Some Policy and Program Implications of 'Contraceptive Failure in the United States,'” Family Planning Perspectives 5:3 (Summer, 1983) 133-142. Delayers (spacers) are reported to have these pregnancy rates with the various methods: Pill, 7%; IUD, 15%; condoms, 21%; diaphragms, 25%; foam, 36%; douche, 47%.
• Johnston, J.A.; Roberts, D.B.; and Spencer, R.B., 1978. NFP Services and Methods in Australia: A Survey Evaluation. International Review of Natural Family Planning 2:143-154, 203-224, 328-353, and 3:20-53.
• Keefe, E.F., 1962. Self Observation of the Cervix to Distinguish Days of Possible Fertility. Bull. Sloane Hosp. for Women 8:129.
• Kippley, J. and S., 1979. The Art of Natural Family Planning. Cincinnati, Ohio. The Couple to Couple League.
• Kippley J. i S., Sztuka Naturalnego Planowania Rodziny, LMM, Piaseczno 2004.
• Leblanc and Harel, 1977, L’Action Familiale. Ile Maurice.
• Marshall, J., 1978. Natural Family Planning. London. Catholic Marriage Advisory Council.
• McCarthy, J.J.; Martin, M.C.; and Gildenhorn, M., 1977. The Sympto-Thermal Method. Washington, D.C., The Human Life Foundation of America and the Natural Family Planning Federation of America.
• Medina Jorge E., M.D., „Comparative evaluation of two methods of natural family planning in Colombia,” Am J. Ob. and Gyn. 138:8 (Dec. 15, 1980) 1142-1147.
• Nofziger, M., 1979. A Cooperative Method of Natural Birth Control, 3d edition, Summertown, Tennessee, The Book Publishing Co.
• Nowoczesne metody rozpoznawania płodności. Wybrane zagadnienia, Domżał-Drzewicka R., Gałęziowska E. (red.), Wydawnictwo Makmed, Lublin 2007.
• Obara M., Warenik-Szymankiewicz A., Słomko Z., Metody i środki planowania rodziny, w: Ginekologia: podręcznik dla lekarzy i studentów, red. Słomko Z., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.
• Pharand-Lapointe, M.; Kavanagh-Jazrawy, F.; Plante-Charron, C.; Parenteau-Carreau, S.; and Doyle, R., 1980. Planning your Family, the S. T. Way. Ottawa, Serena-Canada.
• Raith E., Frank P., Freundl D., Naturalne metody planowania rodziny, Springer PWN, Warszawa 1997.
• Rice, J., and Lanctot, C.A., 1978. Results of a Recent Study of the Sympto-Thermal Method of Natural Family Planning. Linacre Quarterly 45:388.
• Rice, F.J.; Lanctot, C.A.; and Garcia-Devesa, 1977. The Effectiveness of the Sympto-Thermal Method of Natural Family Planning. Communication at First International Congress of IFFLP in Cali, Columbia, June 1977.
• Rice, F.J.; Lanctot, C.A., „Results of a Recent Study of the Sympto-Thermal Method of Natural Family Planning,” Linacre Quarterly 45:4 (November, 1978), 388-391.
• Rötzer J., 1978. The Sympto-Thermal Method: Ten Years of Change. The Linacre Quarterly 45:358.
• Rötzer J., Sztuka Planowania Rodziny, Vocatio, Warszawa 2005.
• Speroff L., Darney P.D., Antykoncepcja, Medycyna Praktyczna, Kraków 2007.
• Szymański Z. red., Płodność i planowanie rodziny, Wyd. Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin 2004.
• Thyma, P., 1978. The Double-Check-Method of Natural Family Planning. South Deerfield, Mass., Marriage Life Information.
• Troszyński M. red., Naturalne Planowanie Rodziny. Podręcznik dla nauczycieli naturalnego planowania rodziny, Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny, Warszawa 2006.
• Vollman, R.F., 1977. The Menstrual Cycle. Philadelphia/London/Toronto. Saunders.
• Wade Maclyn E., Phyllis McCarthy, et al., „A Randomized Prospective Study of the Use-Effectiveness of Two Methods of Natural Family Planning,” Am J. Ob. and Gyn. 141:4(Oct 15, 1981) 368-376.
• World Health Organization, „A Prospective Multicentre Trial of the Ovulation Method of Natural Family Planning. II. The Effectiveness Phase,” Fertility and Sterility 36:5 (November, 1981) 591-598.
• Vincent B. et al., Methode Thermique a et Contraception: Approaches medicale et psychosociologique (Paris: Masson, 1967) 52-73.
• Willis J., „Comparing Contraceptives,” FDA Consumer 19:4 (May, 1985) 28-35.
• Mario Jaramillo-Gomez and Juan B. Londono, „Rhythm: A Hazardous Contraceptive Method,” Demography 5:1 (1968) 433-438.
• The American College of Obstetricians and Gynecologists, Benefits, Risks & Effectiveness of Contraception, 1985.
• Bureau of Community Health Services, Natural Family Planning, DHEW Publication No. (HSA) 79-5621.
• Presented at 16th International Congress for the Family, Brighton, Eng. 1990
• Human Life Foundation Newsletter
• World Health Org. Geneva Feb., 1976

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.