Niezapominajka leśna

Niezapominajka leśna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	niezapominajka
Gatunek	niezapominajka leśna
	Nazwa systematyczna
	Myosotis sylvatica Hoffm.; Deutschl. Fl. 61 1791
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Niezapominajka leśna^[5] (Myosotis sylvatica Hoffm.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie środkowej i wschodniej – granica zachodnia występowania biegnie przez Szwecję, Danię, Wielką Brytanię, Francję i Włochy. Dalej na wschód rośnie w Azji Mniejszej, w regionie Kaukazu i dalej poprzez Iran, Pakistan, Indie po Nepal i Bhutan^[4]. Jako gatunek introdukowany rośnie na Maderze, w południowej Afryce, w Ameryce Północnej, w Australii i Nowej Zelandii, w Chile i Argentynie^[4]. W Polsce gatunek spotykany w całym kraju, częstszy na południu, rzadszy na środkowym wschodzie oraz zachodzie^[6]. Rośnie w żyznych lasach liściastych i zaroślach, w miejscach wilgotnych, rzadko na łąkach^[7]. Uprawiana jest często jako roślina ozdobna^[8] i nierzadko dziczeje^[9].

Morfologia

Pokrój: Bylina o łodygach zwykle rozgałęzionych od dołu, rzadziej pojedynczych, prosto wzniesionych lub łukowato podnoszących się. Pęd w dolnej i środkowej części rzadko pokryty długimi i odstającymi włoskami. W górnej części włoski są krótkie i przylegające^[7].
Liście: Dolne zebrane w rozetę, poza tym występują liście łodygowe, ale brak ich w obrębie kwiatostanów. Liście zmienne pod względem kształtu – od szerokoeliptycznych do równowąsko podługowatych, także odwrotnie jajowate i łopatkowate^[7]. Liście odziomkowe o ogonkach nie dłuższych od blaszki liściowej^[9], liście łodygowe siedzące^[10].
Kwiaty: Zebrane na szczycie łodygi w skrętki, które początkowo są ścieśnione, ale stopniowo wydłużają się i w czasie owocowania mają postać luźnego grona^[7]. W czasie kwitnienia szypułki co najwyżej tak długie jak kielich^[9]. Kielich dzwonkowaty, złożony z 5 zrośniętych w krótką rurkę do 3 mm długości (w czasie owocowania wydłuża się do 5 mm). Działki wcięte do 3/5 z łatkami lancetowatymi. U dołu okryty jest włoskami haczykowatymi. Korona kwiatu jasnoniebieska, rzadziej biała lub różowa, z płasko rozpostartymi łatkami, o średnicy zwykle od 6 do 9 mm. Rurka korony żółta, długości kielicha. W środku korony 5 pręcików o nitkach zrośniętych z rurką korony i z niej nie wystające^[7]. Osklepki żółte^[10].
Owoc: Czterodzielna rozłupnia. Rozpada się na spłaszczone, trójgroniasto jajowate rozłupki, błyszczące, ciemne, o długości do 2 mm^[7].
Gatunki podobne: Niezapominajka alpejska, rzadziej uprawiana, ma dolne liście na ogonkach dłuższych od blaszki, a kwiaty ciemnoniebieskie. Niezapominajka rozłogowa ma koronę o wydłużającej się rurce, pod koniec kwitnienia do dwóch razy dłuższą od kielicha. Pozostałe niezapominajki środkowoeuropejskie mają kielich bez włosków haczykowatych lub wyraźnie mniejsze kwiaty (do 5 mm średnicy)^[9].

Biologia i ekologia

Siedlisko: Preferuje miejsca wilgotne (np. przy brzegach potoków i źródliskach) oraz żyzne. Rośnie w lasach liściastych, w Europie Środkowej z rzędu Fagetalia, poza tym w zaroślach i rzadziej na łąkach^[7]. W Europie Środkowej gatunek częstszy w niższych położeniach górskich niż na niżu. Najliczniejszy w reglu dolnym i górnym, sięga też piętra subalpejskiego. W Tatrach dochodzi do 1642 m n.p.m.^[7] Hemikryptofit^[9], stosunkowo krótkowieczny^[11].

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Epilobietea angustifolii^[12]. Kwitnie od maja do lipca^[10]^[9], według niektórych źródeł do września^[7].

Zmienność

Gatunek zmienny morfologicznie^[7].

Tworzy mieszańce z niezapominajką polną i niezapominajką błotną^[9].

W uprawie znajduje się kilka odmian^[10]:

‘Nina Blue’ – rośliny karłowe, do 5 cm wysokości, z kwiatami niebieskimi;
‘Nina Rosea’ – rośliny karłowe, do 5 cm wysokości, z kwiatami różowymi;
‘Rosylva’ – kwiaty różowe;
‘Snowsylva’ – kwiaty białe.

Zastosowanie

Niezapominajka leśna jest uprawiana jako roślina ozdobna; często w ofercie handlowej określana jest jako niezapominajka alpejska M. alpestris hort. non Schmidt^[9]. Nadaje się na rabaty, szczególnie na obwódki^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-27] (ang.).
↑ Myosotis sylvatica Hoffm.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-02-27].
↑ ^a ^b ^c Taxon: Myosotis sylvatica Hoffm.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-27].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Adam Zając, Maria Zając (red.). Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 366. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. X. Bogumił Pawłowski (red.). Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 168–170.
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 247. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 381. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 609. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-27] (ang.).

[tpl-3] Myosotis sylvatica Hoffm.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-02-27].

[grin-4] Taxon: Myosotis sylvatica Hoffm.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-27].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[zajac-6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Adam Zając, Maria Zając (red.). Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 366. ISBN 83-915161-1-3.

[pawlowski-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. X. Bogumił Pawłowski (red.). Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 168–170.

[podbielkowski-8] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 247. ISBN 83-09-00256-4.

[rutkowski-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 381. ISBN 83-01-14342-8.

[grabowska-10] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 609. ISBN 978-83-7506-846-7.

[burnie-11] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[12] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]