Nornik luzytański

Nornik luzytański
	Microtus lusitanicus
	(Gerbe, 1879)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Arvicolini
Rodzaj	nornik
Podrodzaj	Terricola
Gatunek	nornik luzytański
Synonimy
	Arvicola (Microtus) lusitanicus Gerbe, 1879; Microtus mariae Forsyth Major, 1905; Pitymys pelandonius G.S. Miller, 1908; Pitymys depressus G.S. Miller, 1908; Pitymys mariae hurdanensis Agacino, 1938; Microtus (Pitymys) savii gerritmilleri Kretzoi, 1958;
	Arvicola (Microtus) lusitanicus Gerbe, 1879; Microtus mariae Forsyth Major, 1905; Pitymys pelandonius G.S. Miller, 1908; Pitymys depressus G.S. Miller, 1908; Pitymys mariae hurdanensis Agacino, 1938; Microtus (Pitymys) savii gerritmilleri Kretzoi, 1958;
Podgatunki
	M. l. lusitanicus (Gerbe, 1879); M. l. mariae Forsyth Major, 1905;
	M. l. lusitanicus (Gerbe, 1879); M. l. mariae Forsyth Major, 1905;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nornik luzytański^[8] (Microtus lusitanicus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), występujący w Europie Zachodniej^[7]^[9].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Nornik luzytański występuje w zachodniej Europie zamieszkując w zależności od podgatunku^[10]:

M. lusitanicus lusitanicus – regiony Portugalii i Hiszpaniiznajdujące się pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego.
M. lusitanicus mariae – północne wilgotne części obszaru występowania w południowo-zachodniej Francji i północnej Hiszpanii.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1879 roku francuski ornitolog Zéphirin Gerbe nadając mu nazwę Arvicola (Microtus) lusitanicus^[2]. Holotyp pochodził z Portugalii^[9].

M. lusitanicus należy do podrodzaju Terricola i grupy gatunkowej duodecimcostatus^[10]. Tworzy grupę siostrzaną z M. duodecimcostatus^[10]. Obydwa gatunki nie są w pełni izolowane reprodukcyjnie; badania molekularne pozwoliły odnaleźć historyczną introgresję mtDNA z M. duodecimcostatus do M. lusitanicus, a także zidentyfikowały niedawne mieszańce^[10]. Na podstawie wielkości, koloru i stopnia proodoncji rozpoznano do siedmiu podgatunków, ale te cechy są obecnie uważane za kliniczne^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Microtus: gr. μικρος mikros „mały”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[11].
lusitanicus: łac. Lusitanus „luzytański, portugalski”, od Lusitania „zachodnia Iberia, Portugalia”^[12].
mariae: etymologia niejasna, Forsyth Major nie wyjaśnił znaczenia nazwy gatunkowej^[3]; być może jakiś kobiecy eponim.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 80–94 mm, długość ogona 23–31 mm; masa ciała 14–23 g^[13].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Jest on spotykany od poziomu morza do 2050 m n.p.m.^[7] W osadach jaskiniowych o wieku górnopaleolityczno–neolitycznym w środkowej Portugalii występują szczątki tych gryzoni i pokrewnych norników śródziemnomorskich, które zniknęły z tych terenów^[9].

Nornik luzytański występuje na różnorodnych terenach: w naturze zamieszkuje brzegi małych cieków wodnych, lasy kasztanowe i dąbrowy. Występuje także na obszarach przekształconych przez ludzką działalność: na polach, pastwiskach, polach ryżowych i w sadach. Kopie nory w miękkiej, wilgotnej glebie z gęstym poszyciem roślinnym. Średnia liczebność młodych w miocie to 2,2^[7]. Gryzoń ten jest dobrym pływakiem, co pomaga mu rozprzestrzeniać się w terenach górskich, przeciętych licznymi strumieniami^[9].

Populacja[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania nornika luzytańskiego jest dość duży, trend zmian jego liczebności nie jest znany, ale uznawany za stabilny; nie występują cykliczne fluktuacje liczebności. Zagęszczenie populacji w sadach sięga 100–200 osobników na hektar, rekordowo nawet ponad 300. Jest on uznawany za szkodnika; jego tępienie może prowadzić do lokalnych spadków populacji. Nie są znane poważne zagrożenia dla tego gatunku. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje nornika luzytańskiego za gatunek najmniejszej troski^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Microtus lusitanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Z. Gerbe. Quelques caractères du campagnol ibérien et du campagnol incertain. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3^e série. 7, s. 44, 1839. (fr.).
↑ ^a ^b Ch.I. Forsyth Major. Notes on European species of the subgenus Pitymys (genus Microtus). „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 15, s. 515, 1905. (ang.).
↑ ^a ^b G.S. Miller. Eighteen new European voles. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 1, s. 204, 1908. (ang.).
↑ E.M. Agacino. Une forme nouvelle de Pitymys de l’Espagne centrale. „Mammalia”. 2 (1), s. 40, 1938. (fr.).
↑ M. Kretzoi. New names for arvicolid homonyms. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 50, s. 57, 1958. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e S.S. Aulagnier S.S., Microtus lusitanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-05] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Microtus (Terricola) lusitanicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 364. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 424, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 345–346. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[itis-1] Microtus lusitanicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gerbe-2] Z. Gerbe. Quelques caractères du campagnol ibérien et du campagnol incertain. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3^e série. 7, s. 44, 1839. (fr.).

[Major-3] Ch.I. Forsyth Major. Notes on European species of the subgenus Pitymys (genus Microtus). „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 15, s. 515, 1905. (ang.).

[Miller-4] G.S. Miller. Eighteen new European voles. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 1, s. 204, 1908. (ang.).

[Agacino-5] E.M. Agacino. Une forme nouvelle de Pitymys de l’Espagne centrale. „Mammalia”. 2 (1), s. 40, 1938. (fr.).

[Kretzoi-6] M. Kretzoi. New names for arvicolid homonyms. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 50, s. 57, 1958. (ang.).

[iucn-7] S.S. Aulagnier S.S., Microtus lusitanicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-05] (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Microtus (Terricola) lusitanicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-05].

[Burgin&inni-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 364. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 424, 1904. (ang.).

[Jobling-12] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Pardiñas&inni-13] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 345–346. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]