Wiedza o społeczeństwie (ZSRR)

Wiedza o społeczeństwie (ros. обществоведение, Obszczestwowiedienije) – obowiązkowy przedmiot w szkołach średnich Związku Radzieckiego od lat 60. XX wieku do 1991 roku, w ramach którego prowadzono edukację obywatelską wraz z silną indoktrynacją propagandą komunistyczną.

W 2000 r. program i nazwa przedmiotu zostały zmienione i zastąpione przez ros. обществознание (obszczestwoznanije).

Cele

Celem przedmiotu była propaganda komunistyczna i indoktrynacja radzieckich uczniów w kierunku marksizmu-leninizmu . Dyscyplina ta była ideologizowaną pseudonauką w służbie partii komunistycznej. Z jednej strony była to de facto nieco zmodyfikowana dla szerszego grona odbiorców, społeczno-polityczna interpretacja Krótkiego kursu WKP(b), a z drugiej strony ideologiczna odpowiedź na „burżuazyjną naukę" – socjologię.

Historia powstania

W uchwale KC KPZR O zadaniach propagandy partyjnej w obecnych warunkach ze stycznia 1960 r. uznano konieczność wprowadzenia do starszych klas szkół średnich oraz uczelni wyższych przedmiotu „podstawy wiedzy politycznej", który koncentrował się na omówieniu poszczególnych elementów marksizmu-leninizmu oraz wybranych przepisów Konstytucji ZSRR. Nowy przedmiot pod nazwą obszczestwowiedienije pojawił się w szkolnych programach w 1963 r., a pierwszy podręcznik szkolny do przedmiotu przygotowała grupa autorów pod kierunkiem Gieorgija Szachnazarowa. W latach 1963–1982 ukazało się 20 kolejnych wydań, a w 1980 książka została uhonorowana Nagrodą Państwową ZSRR.

Treść

Program nauczania zawierał m.in. następujące treści:

1. materializm dialektyczny i materializm historyczny jako podstawa światopoglądu naukowego,
2. socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego,
3. Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego jako naczelna i kierownicza siła społeczeństwa radzieckiego,
4. drogi stopniowego przerastania socjalizmu w komunizm,
5. XX wiek – wiek zwycięstwa komunizmu .

Podręcznik pod redakcją Szachnazarowa obejmował trzy części składowe marksizmu według Lenina: 1) podstawy filozofii marksistowsko-leninowskiej, 2) podstawy marksistowskiej ekonomii politycznej i 3) podstawy naukowego komunizmu. Po rozpadzie ZSRR przedmiot „Obszczestwowiedienije” został zniesiony.

Pochodzenie i znaczenie terminu

W języku rosyjskim słowo obszczestwowiedienije, użyte jako nazwa nowego przedmiotu szkolnego, było neologizmem wymyślonym przez Władimira Suchodiejewa. Zdaniem Iny Szumskiej, w słowniku rosyjsko-polskim to słowo nie do końca trafnie przetłumaczono na język polski jako „nauka o społeczeństwie" i/lub „socjologia". Niektórzy autorzy tłumaczą rosyjskie słowo obszczestwowiedienije jako „społecznoznawstwo”.

Zobacz też

• Podstawy marksizmu-leninizmu

Bibliografia

• Tamara Graczykowska. Słownictwo pola semantycznego „Edukacja i wychowanie” w moskiewskiej gazecie „Trybuna Radziecka” z lat 1927–1938. „Acta Polono-Ruthenica”. XXV (1), s. 103-118, 2020. Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. DOI: 10.31648/apr.5388. ISSN 1427-549X. (pol.). 
• Ina Szumska. Edukacja prawna oraz wychowanie prawne w Rosji i na Białorusi. „Rozprawy z Dziejów Oświaty”. XLVIII (48), s. 101-128, 2011. (pol.). 
• Е.В. Бухтояров: Образование обществознания. обществознание-онлайн.рф. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).
• О. Б. Соболева, и др: Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов. Под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. Москва: Издательство Юрайт, 2020, seria: Высшее образование. ISBN 978-5-534-09466-4.

Linki zewnętrzne

• Wojciech Siegień (2016). Naprzód ku przeszłości! Nauczanie historii a zmiany ideologii państwowej w Rosji na początku XXI wieku. Forum Oświatowe, 28 (2), 185–202.
• Radziecki podręcznik do przedmiotu w wersji elektronicznej