Operacja bugurusłańska
| wojna domowa w Rosji | |||
| Czas |
28 kwietnia – 15 maja 1919 r. | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium |
rejon Bugurusłanu i Bugulmy | ||
| Przyczyna |
dążenie czerwonych do powstrzymania ofensywy białych oraz odbicia Bugurusłanu i Bugulmy | ||
| Wynik |
zwycięstwo czerwonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Operacja bugurusłańska – działania wojenne prowadzone przez Grupę Południową Frontu Wschodniego Armii Czerwonej przeciwko Armii Zachodniej, głównemu zgrupowaniu białej Armii Rosyjskiej.
Łącznie w operacji brało udział po stronie czerwonych 49 tysięcy żołnierzy, 585 karabinów maszynowych oraz 152 działa. Siły białych były ponaddwukrotnie słabsze liczebnie[1].
Tło wydarzeń
[edytuj | edytuj kod]W marcu i kwietniu 1919 r. biała Armia Rosyjska adm. Aleksandra Kołczaka przeprowadziła szeroko zakrojoną ofensywę, w wyniku której dotarła do linii Buzułuk-Czystopol[2], na odległość 80 km od Kazania i Samary oraz 100 km od Symbirska[3]. Sztab adm. Kołczaka planował dalsze działania ofensywne, aż do zdobycia Moskwy i obalenia bolszewickiego rządu[4]. W obliczu zagrożenia bolszewiccy przywódcy zdecydowali, że większość uzupełnień będzie kierowana do Frontu Wschodniego Armii Czerwonej toczącego walkę z Kołczakiem, nie zaś na południe do walki z Kozakami dońskimi i wojskami gen. Denikina, które uznano za mniejsze zagrożenie[5]. Opracowany został również plan kontrofensywy złożonej z kilku operacji, które miały przeprowadzać Grupa Północna Frontu Wschodniego pod dowództwem Wasilija Szorina oraz Grupa Południowa dowodzona przez Michaiła Frunzego[2]. Operacja bugurusłańska prowadzona przez siły dowodzone przez Frunzego stanowiła pierwszy etap kontrofensywy[6].
Przebieg operacji
[edytuj | edytuj kod]W toku operacji Grupa Południowa zamierzała swoimi głównymi siłami uderzyć w kierunku Samary i Ufy na tyły i flankę Armii Zachodniej gen. Michaiła Chanżyna, odcinając jej drogę odwrotu, a następnie doprowadzając do jej rozbicia na południowy zachód od Bugulmy[1]. Część jednostek wchodzących w skład grupy miała przy tym utrzymywać Orenburg i Uralsk[1]. Trzon Grupy Południowej stanowiły grupa uderzeniowa (określana jako Armia Turkiestańska) złożona z 31 dywizji strzeleckiej, brygady kawalerii wydzielonej z 3 dywizji strzeleckiej, 73 brygady strzeleckiej wchodzącej w skład 25 dywizji strzeleckiej, wspierana przez 25 i 26 dywizje strzeleckie (wchodzące w skład 5 Armii). Ich zadaniem było uderzenie na Bugurusłan, Zagladino i Saraj-Gir z obszaru na północ od Buzułuku. Działania grupy uderzeniowej i jednostek 5 Armii wspomagać miała 24 dywizja strzelecka (część 1 Armii), poruszając się z Michajłowskiego w dół Diemy[1]. Natomiast jednostki tworzące lewe skrzydło 5 Armii (27 dywizja strzelecka oraz 2 brygada 5 dywizji strzeleckiej) otrzymały zadanie zabezpieczenia Samary[1].
Operacja rozpoczęła się 28 kwietnia 1919 r.[6] uderzeniem 25 i 26 dywizji w odstęp między 3 i 6 korpusem białych. W ciągu kolejnych dwóch dni czerwoni rozbili 11 i 7 dywizję piechoty Armii Zachodniej. 4 maja wkroczyli do Zagladina oraz do Bugurusłanu[1]. Michaił Frunze zamierzał kolejnymi działaniami doprowadzić do otoczenia i zniszczenia 2 i 3 korpusu Armii Zachodniej[1], które dotarły w toku wcześniejszych działań ofensywnych najbardziej na zachód[6]. 4 maja Frunze przekazał pod komendę Michaiła Tuchaczewskiego, dowódcy 5 Armii, 25 i 2 dywizje. Oprócz nich w otoczeniu 2 i 3 Korpusu miały brać udział 26, 27 i 5 dywizje strzeleckie[1]. Wykonanie tego zamiaru udaremniła dezercja Awałowa, dowódcy 25 dywizji strzeleckiej. Przeszedł on na stronę białych i przedstawił Chanżynowi zamiary przeciwnika[6].
5 Armia rozpoczęła wykonywanie manewru z Bugurusłanu zgodnie z planem Frunzego, natomiast Armia Turkiestańska wspólnie z 1 Armią uderzyła na Belebej[1]. Dzięki informacjom przekazanym przez Awałowa jednostki Armii Zachodniej planowo wycofały się w kierunku Bugulmy (zajętej przez czerwonych 13 maja[1]), a następnie za rzekę Ik (do 15 maja)[6], tocząc zacięte walki z nacierającą 5 Armią[1].
Przeprowadzenie przez czerwonych operacji bugurusłańskiej było pierwszym etapem kontrofensywy Frontu Wschodniego. Uniemożliwiła białym dalszy marsz w kierunku zachodnim, a Armii Czerwonej pozwoliła na przystąpienie do kolejnych działań ofensywnych: operacji sarapulsko-wotkińskiej oraz operacji ufijskiej[7][1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Бугуруланская операция [online], www.hrono.ru [dostęp 2019-02-07].
- ↑ a b Восточного фронта контрнаступление [online], hrono.ru [dostęp 2019-02-03].
- ↑ J. D. Smele, Civil war..., s. 310.
- ↑ J. D. Smele, Civil war..., s. 311.
- ↑ J. D. Smele, Civil war..., s. 315.
- ↑ a b c d e J. D. Smele, Civil war..., s. 316.
- ↑ J. D. Smele, Civil war..., s. 316-317.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. D. Smele, Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge University Press, Cambridge 1996, ISBN 9780521029074.