Siły Zbrojne Południa Rosji
Siły Zbrojne Południa Rosji (ros. Вооружённые силы Юга России, ВСЮР) – oficjalna nazwa antybolszewickich (białych) wojsk rosyjskich, działających jako formacja od 8 stycznia 1919, gdy doszło do formalnego połączenia Armii Ochotniczej z Armią Dońską (do których przyłączyły się inne związki operacyjne białych Rosjan) do 10 maja 1920, gdy zostały formalnie przemianowane na Armię Rosyjską[1]. Określane popularnie jako Armia Ochotnicza, zarówno przez współczesnych, jak i w historiografii.
Początkowo Dowódcą Sił Zbrojnych Południa Rosji był gen. Anton Denikin, a po odwrocie na Krym, gen. Piotr Wrangel. Wiosną 1919 armia rozpoczęła natarcie z Północnego Kaukazu w kierunkach północnym i zachodnim, w maju-czerwcu zajmując Donbas i Charków, a następnie 23 sierpnia Kijów. Na zdobytych ziemiach ukraińskich głoszono ideę jedynej i niepodzielnej Rosji, niszczono ukraińskie szkoły i organizacje kulturalne, wprowadzano masowe represje wobec ukraińskiej inteligencji[2]. 31 sierpnia 1919 opuściła Kijów, który został zajęty przez armię URL i wspomagające ją oddziały UHA.
Walki pomiędzy Armią Ochotniczą a wojskami ukraińskimi trwały przez wrzesień i październik 1919. Z powodu ciężkiej sytuacji (epidemia tyfusu, brak amunicji) Komenda Główna UHA była zmuszona podpisać 6 listopada 1919 (oficjalnie 17 listopada) umowę o wejściu UHA w skład Armii Ochotniczej. Na wypełnienie tej umowy nie wyraził zgody dyktator ZURL Jewhen Petruszewycz, zresztą i tak nie zrealizowano jej z powodu szybkich sukcesów wojsk bolszewickich rozpoczynających walkę przeciw AO i jej szybkiego odwrotu.
Po zdobyciu w końcu czerwca 1919 r. Carycyna Siły Zbrojne Południa Rosji rozpoczęły marsz na Moskwę. Do połowy października 1919 r. odniosły szereg zwycięstw, zajmując kolejno Kursk, Woroneż i Orzeł. Następnie zostały jednak zmuszone do wycofania się. Przegrane bitwy pod Woroneżem i Kastornoje oznaczała ostatecznie przejście inicjatywy w wojnie na stronę czerwonych[3].
Resztki rozbitych Sił Zbrojnych Południa Rosji po ciężkich walkach na Kubaniu (luty-marzec 1920) wycofały się przez port w Noworosyjsku na Krym. 4 kwietnia 1920 gen. Anton Denikin podał się do dymisji i udał się na emigrację, a dowództwo przejął gen. Piotr Wrangel. 10 maja 1920 SZPR zostały oficjalnie przekształcone w Armię Rosyjską pod dowództwem Piotra Wrangla.
Dowódcy Sił Zbrojnych Południa Rosji[edytuj | edytuj kod]
- gen. Anton Denikin 8 stycznia 1919 – 4 kwietnia 1920
- gen. Piotr Wrangel 4 kwietnia 1920 – 10 maja 1920
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojciech Materski „Na widecie”, Warszawa 2005, s. 51.
- ↑ „W sierpniu 1919 zaczął Denikin na zajętych przez siebie obszarach brutalnie dusić wszelkie przejawy życia narodowego Ukraińców ( zamknięcie szkół , zlikwidowanie prasy, barbarzyńskie palenie na placach miejskich księgozbiorów i w ogóle wszelkich druków ukraińskich) w dodatku odbierając chłopom zagarnięte przez nich obszary dworskie.” : Władysław Pobóg-Malinowski „Najnowsza historia polityczna Polski” t.2 cz.1 Londyn 1956 s. 170, por też s. 207 i passim.
- ↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 39 i 218.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Richard Pipes Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1
- Richard Pipes, Rosja bolszewików Warszawa 2005 ISBN 83-89656-15-9
- Orlando Figes, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924 Wrocław 2009, Wydawnictwo Dolnośląskie, ISBN 978-83-245-8764-3
- Антон Деникин Очерки русской смуты, t. V. Вооруженные силы юга России. Поход на Москву. 1919—1920 гг (Język rosyjski)