Ostróżeczka
 Morfologia (ostróżeczka polna) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
ostróżeczka |
| Nazwa systematyczna | |
| Consolida Gray Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 711. 1 Nov 1821[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Consolida regalis Gray[3] | |
Ostróżeczka (Consolida Gray) – rodzaj roślin należących do rodziny jaskrowatych wyróżniany w niektórych ujęciach systematycznych. Ponieważ po zastosowaniu metod molekularnych okazał się być zagnieżdżony w obrębie rodzaju ostróżka (Delphinium) – w nowszych ujęciach został włączony do tego rodzaju jako podrodzaj (Delphinium subg. Consolida). Wyróżniano w obrębie tego rodzaju 52 gatunki[4][5]. Najwięcej przedstawicieli rodzaju występuje w Azji południowo-zachodniej i środkowej, kilkanaście gatunków rośnie w Europie. Poza tym liczni przedstawiciele rodzaju zostali introdukowani na inne kontynenty. W Polsce rośnie jako zadomowiony antropofit ostróżeczka polna (C. regalis), uprawiana jest ostróżeczka wschodnia (C. orientalis) i ostróżeczka ogrodowa (C. ajacis), pierwszy z tych gatunków przejściowo dziczeje[6].
Są to rośliny jednoroczne rosnące głównie w miejscach suchych. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza ostróżeczka ogrodowa[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny o pędzie prosto wzniesionym, czasem szeroko rozgałęzione, osiągające do 1,5 m[7].
- Liście
- Silnie podzielone na wąskie łatki[7].
- Kwiaty
- Zwykle liczne, zebrane w groniaste lub wiechowate kwiatostany. Działek 5, okazałych i barwnych. Najwyższa działka z ostrogą. Płatki są 2, ale zrośnięte w jeden miodnik. Słupek górny z długą szyjką. Pręciki liczne, wyrastające w 5 spiralnych seriach[7].
- Owoce
- Jedno- lub kilkunasienne mieszki. Nasiona ciemnobrązowe lub czarne[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Ceratosanthus Schur
- Pozycja systematyczna
Rodzaj wyróżniany był jako jeden z trzech lub czterech w obrębie plemienia Delphinieae w podrodzinie Ranunculoideae w rodzinie jaskrowatych Ranunculaceae z rzędu jaskrowców Ranunculales[8]. W 2019 roku dowiedziono, że w obrębie tego rodzaju zagnieżdżone są gatunki rodzaju Aconitella, a cała ta grupa jest jednym z kladów w obrębie rodzaju ostróżka Delphinium[5]. W różnych ujęciach systematycznych już wcześniej grupa ta włączana była do Delphinium w randze podrodzaju Delphinium subg. Consolida[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Consolida aconiti (L.) Lindl.
- Consolida ajacis (L.) Schur – ostróżeczka ogrodowa, ostróżka ogrodowa
- Consolida anthoroidea (Boiss.) Schrödinger
- Consolida arenaria Carlström
- Consolida armeniaca (Stapf ex Huth) F.C.Schrad.
- Consolida aucheri (Boiss.) Iranshahr
- Consolida axilliflora (DC.) Schrödinger
- Consolida brevicornis (Vis.) Soó
- Consolida camptocarpa (Fisch. & C.A.Mey. ex Ledeb.) Nevski
- Consolida coelesyriaca Mouterde
- Consolida cornuta (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
- Consolida cruciata (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
- Consolida deserti-syriaci (Zohary) Munz
- Consolida divaricata Schroding
- Consolida flava (DC.) Schrödinger
- Consolida glandulosa (Boiss. & A.Huet) Bornm.
- Consolida gombaultii (J.Thiébaut) Munz
- Consolida hellespontica (Boiss.) Chater
- Consolida incana (E.D.Clarke) Munz
- Consolida kabuliana (Akhtar) Iranshahr
- Consolida kandaharica Iranshahr
- Consolida leptocarpa Nevski
- Consolida linarioides (Boiss.) Munz
- Consolida lineolata Hub.-Mor. & Simon
- Consolida lorestanica Iranshahr
- Consolida mauritanica (Coss.) Munz
- Consolida oliveriana (DC.) Schrödinger
- Consolida olopetala (Boiss.) Hayek
- Consolida orientalis (J. Gay) Schrödinger – ostróżeczka wschodnia
- Consolida persica (Boiss.) Grossh.
- Consolida phrygia (Boiss.) Soó
- Consolida pubescens (DC.) Soó
- Consolida pygmaea (Poir.) Schrödinger
- Consolida raveyi (Boiss.) Schrödinger
- Consolida regalis Gray – ostróżeczka polna, ostróżka polna
- Consolida rugulosa (Boiss.) Schrödinger
- Consolida saccata (Huth) P.H.Davis
- Consolida samia P.H.Davis
- Consolida schlagintweitii (Huth) Munz
- Consolida scleroclada (Boiss.) Schrödinger
- Consolida staminosa P.H.Davis & Sorger
- Consolida stapfiana P.H.Davis & Sorger
- Consolida stenocarpa (P.H.Davis & M.Hossain) P.H.Davis
- Consolida stocksiana (Boiss.) Nevski
- Consolida sulphurea (Boiss. & Hausskn.) P.H.Davis
- Consolida teheranica (Boiss.) Rech.f.
- Consolida tenuissima (Sm.) Soó
- Consolida thirkeana (Boiss.) Bornm.
- Consolida tomentosa (Aucher ex Boiss.) Schrödinger
- Consolida trigonelloides (Boiss.) Munz
- Consolida tuntasiana (Halácsy) Soó
- Consolida uechtritziana (Pancic ex Huth) Soó
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b Consolida. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-01].
- ↑ a b Florian Jabbour, Susanne S. Renner. Consolida and Aconitella are an annual clade of Delphinium (Ranunculaceae) that diversified in the Mediterranean basin and the Irano-Turanian region. „Taxon”. 60, 4, s. 1029-1040, 2011. DOI: 10.1002/tax.604007.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 62, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 57. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Genus Consolida Gray. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-16].
- ↑ Kun-Li Xiang, Zeki Aytaç, Yang Liu, Felipe Espinosa, Florian Jabbour, James W. Byng, Cai-Fei Zhang, Andrey S. Erst, Wei Wang. Recircumscription of Delphinium subg. Delphinium (Ranunculaceae) and implications for its biogeography. „Taxon”. 66, 3, s. 554-566, 2017.