Pałac Balów

Pałac Balów
Палац Балів
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Obwód lwowski
Adres	Tuligłowy
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	neorenesans
Architekt	Władysław Halicki
Inwestor	Stanisław Bal
Rozpoczęcie budowy	1898
Ukończenie budowy	1899
Pierwszy właściciel	Stanisław Bal, Maria Bal
	Położenie na mapie Ukrainy Pałac Balów
	49°35′48″N 23°37′36″E/49,596581 23,626571
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Balów we wsi Tuligłowy w Obwodzie Lwowskim, Ukraina został zbudowany w latach 1898-1899 według projektu lwowskiego architekta Władysława Halickiego w stylu francuskiego neorenesansu^[1].

W niektórych źródłach jako architektów pałacu wymienia się Ferdinanda Fellnera i Hermanna Helmera, autorów projektu Domu Naukowców (dawnego Kasyna Szlacheckiego) we Lwowie^[2].

Budynek pałacu jest murowany, dwukondygnacyjny, na planie zbliżonym do kwadratu. Autorem dekoracji rzeźbiarskiej, uważanej za najbogatszą ze wszystkich rezydencji pałacowych obwodu lwowskiego, był lwowski rzeźbiarz Piotr Witalis Harasimowicz^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Na początku XIX wieku dobra w Tułigłowach były własnością Ossolińskich, od których wieś przeszła w ręce rodu Balów herbu Gozdawa. «Ojciec historii Polski» Jan Długosz uważał, że Balowie to polska rodzina z herbem białych lilii na czerwonym polu. Możliwe jednak, że herb ten pochodzi z Węgier, dokąd rodzina przeniosła się w XIV wieku^[3].

Stanisław Bal i jego żona Maria, kupiwszy majątek w Ossolińskich, pod koniec XIX wieku zbudowali nowy, duży pałac.

Maria Brunicka urodziła się w rodzinie polskiego ziemianina, barona Seweryna Brunickiego i jego żony Jadwigi Marii Krispiny Zagurskiej, w ich wiejskim majątku w Zaleszczykach. Była polską baronową i przez całe życie muzą Jacka Malczewskiego, znanego polskiego artysty narodowego, pracownia którego znajdowała się w pałacu. Pracownia była drewnianą^[2].

Wraz z przybyciem Sowietów pałac został znacjonalizowany, a właściciele wyjechali za granicę, gdzie spędzili ostatnie lata życia^[4].

W 1954 roku w dawnej rezydencji umieszczono przychodnię przeciwgruźliczą. Na jego czele stał Wołodymyr Pankiw, który był głównym lekarzem do 1958 roku. Decyzją Sejmiku Obwodu Lwowskiego z dnia 9 czerwca 2017 roku fabryka wanien zaprzestała działalności^[4]. Przed zamknięciem dokonano naprawy dachu, pokryto go blachodachówką^[5]. W 2020 roku władze regionalne przestały pilnować budynku. Pałac został całkowicie otwarty^[4].

Na terenie cmentarza w Tuligłowach, naprzeciwko bramy głównej, zachowały się ruiny kaplicy rodowej Balów^[1]. Jest to budowla w stylu klasycystycznym, na rzucie prostokąta z trójbocznie zamkniętą częścią ołtarzową. Kaplicę wybudowano na początku XX wieku. W tympanonie frontonu widnieje herb rodowy Balów. We wnętrzu zachowały się kamienne epitafia siedmiu członków rodu^[4]. W podziemiach kaplicy pochowano więcej niż siedmioro Balów^[2].

Stan aktulany[edytuj | edytuj kod]

Do pałacu można wejść od strony dziedzińca przez przeszkloną werandę, obok której znajduje się półkolista oficyna z wysokimi oknami. Balkony posiadają kute metalowe ogrodzenia. Do pałacu przylega duży park. Dobrze zachowały się masywne drewniane schody (podobne do tych w Domu Naukowców we Lwowie), rzeźbiony herb Balów, fragmenty, sztukaterie na stropach. W pobliżu pałacu znajduje się oficyna, która z uwagi na kolumnowy portyk przypomina dworek, a obok niej stoją dawne zabudowania gospodarcze^[2].

Od 2017 roku budynek pałacu stoi pusty. W 2019 roku podczas burzy dach budynku został uszkodzony przez złamane drzewo i obecnie budynek powoli się zawala^[5]. Osiedle jest własnością Samorządu Obwodu Lwowskiego, lecz nie należy jeszcze do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy^[6], a zatem nie posiada oficjalnego statusu zabytku architektury.

Brak bezpieczeństwa w budynku był przyczyną kradzieży, zwłaszcza drzwi do pieców oraz drzwi i okien^[7]. Zarząd Obwodu Lwowskiego twierdzi, że na ochronę pałacu potrzeba 400 000 hrywien rocznie, a takich pieniędzy nie ma w budżecie. Dlatego rozważają dwie możliwości dla pałacu: wynajęcie lokalu na prywatny pensjonat geriatryczny lub wykorzystanie go na inną instytucję podporządkowania regionalnego, ewentualnie w dziedzinie kultury.

23 listopada 2022 roku pałac przekazano muzeum historycznemu w Winnikach^[8].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Pałac Balów wchodzi w skład nowego szlaku turystycznego «Korolowski Szlacz», który będzie przebiegał ze Lwowa przez Komarno, Tułigłowy, Wysznię, Sambor i Ławrów^[8]. Inicjatorem rozwoju szlaku jest Ihor Tymets, dyrektor Muzeum Historycznego i Lokalnego w Winnikach^[9].

W dniu 14 października 2023 roku w ramach programu Wikikonferencji 2023 w mieście Komarno uczestniki wydarzenia odwiedzili także Pałac Balów.