1898
Rok 1898 / MDCCCXCVIII
stulecia: XVIII wiek ~ XIX wiek ~ XX wiek
dziesięciolecia: 1860–1869 • 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929
lata: 1888 « 1893 « 1894 « 1895 « 1896 « 1897 « 1898 » 1899 » 1900 » 1901 » 1902 » 1903 » 1908
Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
- 3 stycznia – ukazało się pierwsze wydanie Gońca Łódzkiego.
- 14 stycznia – podjęto decyzję o budowie Twierdzy Malbork.
- 21 stycznia – w Legnicy uruchomiono pierwszą elektryczną linię tramwajową.
- 25 stycznia – uchwalono program Mazurskiej Partii Ludowej.
- 6 marca – na ulice Poznania wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.
- 1 kwietnia – uruchomiono pierwszą na dzisiejszych ziemiach polskich kolej elektryczną na trasie Wąbrzeźno-Wąbrzeźno Miasto.
- 8 czerwca – utworzono Warszawski Instytut Politechniczny im. Mikołaja II.
- 14 lipca – grekokatolików na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim uznano za wyznawców prawosławia.
- 23 września – odsłonięto pomnik Sediny w Szczecinie.
- 20 listopada – odsłonięto pomnik króla Jana III Sobieskiego we Lwowie.
- 23 grudnia – w Łodzi pojawiły się pierwsze tramwaje elektryczne.
- 24 grudnia – odsłonięto Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie.
- Rozpoczęła się budowa „Pałacu Sztuki” w Krakowie, gmach oddano do użytku w 1901.
Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]
- 4 stycznia – w Sankt Moritz odbyły się pierwsze zawody bobslejowe.
- 7 stycznia – w Petersburgu odbyła się prapremiera baletu Rajmonda.
- 12 stycznia – Hirobumi Itō został po raz trzeci premierem Japonii.
- 13 stycznia – francuski pisarz Émile Zola opublikował słynny list J’Accuse…! (Oskarżam!) w sprawie afery Dreyfusa.
- 23 stycznia – José Evaristo Uriburu został prezydentem Argentyny.
- 1 lutego – w pożarze buszu w South Gippsland (Australia) zginęło 12 osób, zniszczeniu uległo około 2 tys. budynków.
- 4 lutego – Stany Zjednoczone zajęły Wyspę Wake.
- 15 lutego – w porcie w Hawanie doszło do wybuchu na amerykańskim pancerniku USS Maine, co stało się pretekstem do wojny amerykańsko-hiszpańskiej.
- 5 marca – Konrad zu Hohenlohe-Schillingsfürst został premierem Austrii.
- 6 marca – oddziały niemieckie obsadziły chińską zatokę Jiaozhou, a następnie zawarły układ dzierżawny z Chinami na 99 lat, zezwalający na budowę linii kolejowych i eksploatację kopalń w prowincji Szantung.
- 9 marca – Victor Loret odkrył w Egipcie grobowiec faraona Amenhotepa II; składał się on ze schodów, dwóch pochyłych korytarzy, dwóch szybów (przy jednym z nich znajdowała się boczna komora), przedsionka, komory grobowej i czterech bocznych komór. Oprócz Amonhotepa II w grobowcu znajdowało się kilkunastu innych faraonów oraz książąt, którzy zostali tam umieszczeni za panowania faraona Smendesa.
- 13-15 marca – pierwszy Zjazd Socjalistycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) w Mińsku.
- 14 marca – założono szwajcarski klub piłkarski BSC Young Boys.
- 16 marca – założono Włoski Związek Piłki Nożnej.
- 26 marca – na terenie dzisiejszej RPA utworzono pierwszy na świecie rezerwat przyrody (dziś część Parku Narodowego Krugera).
- 27 marca – zawarto układ rosyjsko-chiński o wydzierżawieniu (na 25 lat) przez Rosję półwyspu Liaodong i budowie odgałęzienia kolei transsyberyjskiej od Harbinu do Port Artur.
- 28 marca – niemiecki Reichstag uchwalił 7-letni plan zbrojeń morskich.
- Kwiecień – Francja otrzymała w 99-letnią dzierżawę zatokę Guangzhouwan w południowych Chinach.
- 3 kwietnia – 88 poszukiwaczy złota zginęło pod lawiną w czasie gorączki złota nad rzeką Klondike.
- 5 kwietnia – założono angielski klub piłkarski Portsmouth F.C.
- 8 kwietnia – powstanie Mahdiego w Sudanie: zwycięstwo wojsk brytyjsko-egipskich w bitwie nad Atabarą.
- 21 kwietnia – początek wojny Stanów Zjednoczonych z Hiszpanią. Bezpośrednią jej przyczyną było rzekome wysadzenie w powietrze amerykańskiego pancernika USS „Maine” w Hawanie.
- 24 kwietnia – wojna amerykańsko-hiszpańska: Hiszpania wypowiedziała wojnę USA.
- 25 kwietnia – wojna amerykańsko-hiszpańska: USA wypowiedziały wojnę Hiszpanii.
- 26 kwietnia – duński następca tronu książę Chrystian poślubił w Cannes meklemburską księżniczkę Aleksandrę.
- 30 kwietnia – powstało Stowarzyszenie Floty Niemieckiej.
- 1 maja – wojna amerykańsko-hiszpańska: flota amerykańska odniosła zwycięstwo w bitwie w Zatoce Manilskiej.
- 8 maja – powstała włoska Liga Piłki Nożnej.
- 12 maja – wojna amerykańsko-hiszpańska: okręty amerykańskie zbombardowały San Juan na Portoryko.
- 16 maja – José Jorge Loayza został po raz trzeci premierem Peru.
- 25 maja:
- uruchomiono komunikację tramwajową we francuskim Bourges.
- założono najstarszy na Słowacji klub piłkarski 1. FC Tatran Prešov (jako ETVE Preszów).
- 28 maja – włoski fotograf amator Secondo Pia jako pierwszy wykonał fotografię Całunu Turyńskiego.
- 7 czerwca – w Bratysławie założono klub piłkarski FC Petržalka 1898 (jako Pozsonyi Torna Egyesület (PTE)).
- 9 czerwca – Chiny wydzierżawiły na 99 lat Hongkong Wielkiej Brytanii.
- 10 czerwca – na chorwackiej wyspie Krk zmarła ostatnia osoba (Tuone Udaina) posługująca się językiem dalmatyńskim.
- 12 czerwca – Filipiny uzyskały niepodległość (od Hiszpanii).
- 13 czerwca – w Kanadzie utworzono Terytorium Jukonu.
- 21 czerwca:
- wyspa Guam stała się terytorium Stanów Zjednoczonych.
- 34 osoby stojące na brzegu utonęły w wyniku fali powstałej w czasie wodowania brytyjskiego pancernika Albion w stoczni w Blackwall.
- 22 czerwca – wojna amerykańsko-hiszpańska: amerykańska piechota morska wylądowała na Kubie.
- 24 czerwca – wojna amerykańsko-hiszpańska: nierozstrzygnięta bitwa pod Las Guasimas na Kubie.
- 27 czerwca – kanadyjski żeglarz Joshua Slocum zakończył w Newport w stanie Rhode Island swój rejs, podczas którego jako pierwszy człowiek opłynął samotnie cały świat.
- 28 czerwca – Henri Brisson został po raz drugi premierem Francji.
- Lipiec – wyścig samochodowy na 192 km trasie Turyn-Asti-Aleksandria-Turyn wygrał Włoch L. Storero.
- 1 lipca – Wielka Brytania zajęła chińskie Weihaiwei, które miała dzierżawić dopóty, dopóki Rosja będzie zajmować półwysep Liaodong.
- 3 lipca – wojna amerykańsko-hiszpańska: klęska floty hiszpańskiej w bitwie pod Santiago de Cuba.
- 7 lipca – Hawaje zostały zajęte zbrojnie przez USA. Prezydent William McKinley podpisał ustawę o aneksji Hawajów przez Stany Zjednoczone.
- 10 lipca – wybuchł brytyjsko-francuski konflikt kolonialny o Faszodę (miejscowość nad górnym Nilem w Sudanie). Anglicy, zaniepokojeni ekspansją francuską, zagrozili wojną. Francuzi zostali zmuszeni do ustąpienia i rezygnacji z dalszej ekspansji w Afryce Wschodniej.
- 12 lipca – William Ramsay i Morris Travers odkryli ksenon.
- 14 lipca – grekokatolików na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim uznano za wyznawców prawosławia.
- 18 lipca – Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie odkryli polon.
- 20 lipca – odbyła się pierwsza sportowa relacja radiowa, przeprowadzona przez Guglielmo Marconiego z regat żeglarskich.
- 12 sierpnia:
- Stany Zjednoczone dokonują aneksji Hawajów.
- zawarto pokój kończący wojnę amerykańsko-hiszpańską.
- 28 sierpnia – farmaceuta Caleb Bradham z New Bern w Karolinie Północnej zmienił nazwę stworzonego i sprzedawanego przez siebie „Napoju Brada” na Pepsi-Cola.
- 2 września – zwycięstwo wojsk brytyjskich pod dowództwem Horatio Kitchenera w bitwie pod Omdurmanem położyło kres sudańskiej rewolcie zapoczątkowanej przez Mahdiego; w bitwie walczył późniejszy premier Wielkiej Brytanii - Winston Churchill.
- 10 września – w Genewie Elżbieta Bawarska, żona cesarza Franciszka Józefa I, została zasztyletowana przez włoskiego anarchistę.
- 19 września – otwarto nowy gmach Opery Królewskiej w Sztokholmie.
- 21 września – zamach stanu w Chinach, fiasko stu dni reform, uwięzienie cesarza Guangxu.
- 18 października – USA zajęły Portoryko.
- Listopad – koncesje udzielone na budowę linii kolejowych w Chinach: Wielka Brytania 2800 mil, Rosja 1530 mil, Niemcy 720 mil i Belgia 650 mil.
- 15 listopada – Campos Sales został prezydentem Brazylii.
- 21 listopada – po wystąpieniu Salwadoru rozpadła się Republika Środkowoamerykańska.
- 27 listopada – na wyspie Negros na Filipinach po zwycięskim antyhiszpańskim powstaniu proklamowano Kantonalną Republikę Negros.
- 6 grudnia – Emil Berliner założył w Hanowerze firmę Deutsche Grammophon, pierwszą wytwórnię płytową.
- 9 grudnia – powstało Państwo Kreteńskie, autonomiczne państwo pod protektoratem osmańskim.
- 10 grudnia – pokój w Paryżu zakończył wojnę Stanów Zjednoczonych z Hiszpanią. Hiszpania zrzekła się: Kuby, Portoryko, Filipin i wyspy Guam (łączna powierzchnia 420 tys. km², ludność: 10 mln). W ramach odszkodowań wypłacono Hiszpanii 20 mln $.
- 18 grudnia – w pobliżu Achéres (Francja) hr. Gaston de Chasseloup-Laubat samochodem elektrycznym Jeantaud na odcinku 1 km ustanowił rekord szybkości na lądzie wynikiem 63,13 km/h.
- 26 grudnia – Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie odkryli polon i rad.
- 29 grudnia – w otwartym 2 miesiące wcześniej Moskiewskim Akademickim Teatrze Artystycznym odbyła się moskiewska premiera sztuki Antoniego Czechowa Mewa, wystawionej przez Stanisławskiego przy udziale autora; główne role grali: sam Konstantin Stanisławski, Wsiewołod Meyerhold oraz Olga Knipper, żona dramatopisarza.
- 31 grudnia – uruchomiono linię telefoniczną Moskwa-Petersburg.
- Rozruchy robotnicze w Mediolanie spowodowały liczne ofiary śmiertelne (strajkujący robotnicy i interweniujący żołnierze).
- W Norwegii wprowadzono powszechne prawo wyborcze dla wszystkich mężczyzn.
- Władze niemieckie zabroniły chłopom polskim zakładania nowych osad bez zezwolenia rządu. Przez kilkanaście lat Michał Drzymała sabotował ten zakaz mieszkając na swym wozie.
- Umowa japońsko-rosyjska zobowiązywała obydwie strony do powstrzymywania się od ingerencji w sprawy Korei.
- Proces Émila Zoli w związku z aferą kapitana Dreyfusa.
- Powstała Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji.
- Powstała powieść „Titan” Morgana Robertsona.
- W Rosji, w pobliżu Sankt Petersburga, rozegrano pierwsze zawody samochodowe. Na krótkiej, 42 km trasie triumfował Rosjanin Mazi na samochodzie Panhard.
- Rozruchy chłopskie na Wołoszczyźnie (Rumunia).
Urodzili się[edytuj | edytuj kod]
- 2 stycznia – Jakub Hilary Barbal Cosan, hiszpański lasalianin, męczennik, święty katolicki (zm. 1937)
- 9 stycznia – Gracie Fields, angielska piosenkarka i aktorka komediowa (zm. 1979)
- 22 stycznia – Siergiej Eisenstein, rosyjski reżyser i scenarzysta filmowy (zm. 1948)
- 23 stycznia – Alojzy Liguda, polski webista, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
- 26 stycznia – Katarzyna Kobro, polska rzeźbiarka (zm. 1951)
- 27 stycznia – Robert Levasseur, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1974)
- 8 lutego – Emanuel Morales, meksykański męczennik, święty katolicki (zm. 1926)
- 10 lutego – Bertolt Brecht, niemiecki pisarz (zm. 1956)
- 14 lutego – Fritz Zwicky, szwajcarski stronom (zm. 1974)
- 17 lutego – Ignacy Posadzy, Sługa Boży, polski ksiądz, współzałożyciel Towarzystwa Chrystusowego i założyciel Sióstr Misjonarek Chrystusa Króla (zm. 1984)
- 18 lutego – Adolphe Jauréguy, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1977)
- 22 lutego – Karol Bunsch, polski pisarz (zm. 1987)
- 6 marca – Maria Antonia Bandres, zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1919)
- 20 marca – Józef Maria Zabal Blasco, hiszpański działacz Akcji Katolickiej, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 21 marca – Janusz Groszkowski, polski radiotechnik i elektronik, polityk, prezes PAN, poseł na Sejm PRL (zm. 1984)
- 13 kwietnia – Maja Berezowska, polska malarka i karykaturzystka (zm. 1978)
- 26 kwietnia – Edward Eagan, amerykański sportowiec (zm. 1967)
- 1 maja:
- William Gayraud-Hirigoyen, francuski rugbysta, bobsleista i skeletonista, olimpijczyk, działacz i sędzia sportowy (zm. 1962)
- Władysław Goral, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy lubelski, męczennik, błogosławiony (zm. 1945)
- 5 maja – Augustyn Caloca Cortés, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1927)
- 6 maja – Eugeniusz Rybka, polski astronom (zm. 1988)
- 21 maja – Wiktor Hoppe, polski działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1969)
- 5 czerwca – Federico García Lorca, hiszpański poeta, dramatopisarz (zm. 1936)
- 13 czerwca – Adrian Hoszowski, ukraiński działacz komunistyczny, publicysta, dziennikarz (zm. 1967)
- 17 czerwca – Maurits Cornelis Escher, holenderski malarz, grafik (zm. 1972)
- 22 czerwca:
- Ludwik Monza, włoski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1954)
- Erich Maria Remarque, niemiecki pisarz (zm. 1970)
- 28 czerwca – Anders Lundgren, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1964)
- 3 lipca – Stefan Grelewski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1941)
- 5 lipca – André Chilo, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1982)
- 20 lipca – Leopold Infeld, polski fizyk teoretyczny (zm. 1968)
- 23 lipca – Paul Van Halteren, belgijski żeglarz, olimpijczyk
- 29 lipca – Isidor Isaac Rabi, amerykański fizyk (zm. 1988)
- 2 sierpnia – Karolina Kózka, polska męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1914)
- 10 sierpnia – Tadeusz Dołęga-Mostowicz, polski pisarz (zm. 1939)
- 15 sierpnia – Jan Brzechwa, polski poeta, autor bajek dla dzieci (zm. 1966)
- 20 sierpnia – Edward Graff, amerykański sportowiec i trener, medalista olimpijski (zm. 1954)
- 30 sierpnia – Shirley Booth, amerykańska aktorka, laureatka Oscara (zm.1992)
- 4 września – Charles Doe, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1995)
- 12 września – Adam Sokołowski, polski lekarz, taternik (zm. 1984)
- 18 września – Philip Clark, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1985)
- 23 września – Jadwiga Smosarska, polska aktorka (zm. 1971)
- 26 września – Wacław Jabłonowski, polski działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1971)
- 27 września – Stanisław Kubista, polski werbista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1940)
- 30 września – Mikołaj Gross, niemiecki działacz związkowy, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1945)
- 4 października – John O’Neil, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1950)
- 10 października – Karl Bielig, niemiecki polityk (zm. 1991)
- 18 października:
- Henri Béhotéguy, francuski rugbysta (zm. 1975)
- John Ditlev-Simonsen, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 2001)
- 19 października – Mieczysław Szczuka, polski artysta plastyk (zm. 1927)
- 4 listopada – Aage Pedersen, duński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1967)
- 12 listopada:
- Henryk Sucharski, dowódca obrony Westerplatte (zm. 1946)
- Leopold Okulicki, pseudonim Niedźwiadek, ostatni komendant Armii Krajowej (zm. 1946)
- 13 listopada – Aleksander Marten, polski aktor filmowy i teatralny oraz reżyser filmowy (zm. 1942)
- 16 listopada – Wilhelm Scheider, polski koordynator Świadków Jehowy (zm. 1971)
- 19 listopada – Wilhelm Moberg, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1977)
- 25 listopada – Jack Patrick, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1959)
- 8 grudnia – Christopher Dahl, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1966)
- 21 grudnia – Ira Sprague Bowen, amerykański astronom i astrofizyk (zm. 1973)
- 24 grudnia – Shtjefën Kurti, albański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1971)
- 26 grudnia – Rafał Ekielski, inżynier, konstruktor i budowniczy motocykli (zm. 1969)
- data dzienna nieznana:
- Kazimiera Alberti – polska poetka, powieściopisarka, działaczka kulturalna (zm. 1962)
- Mosze Ben–Ammi, izraelski polityk (zm. 1960)
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
- 14 stycznia – Lewis Carroll, angielski matematyk, poeta, autor powieści (ur. 1832)
- 2 lutego – Maria Katarzyna Kasper, niemiecka zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1820)
- 10 marca – Maria Eugenia od Jezusa Milleret, francuska zakonnica, święta katolicka (ur. 1817)
- 15 marca – Henry Bessemer, inżynier i wynalazca angielski, który spowodował przewrót w hutnictwie (ur. 1813)
- 10 czerwca – Tuone Udaina, ostatni użytkownik języka dalmatyńskiego (ur. 1840?)
- 30 lipca – Otto von Bismarck, niemiecki polityk, pierwszy kanclerz zjednoczonego Cesarstwa Niemieckiego (ur. 1815)
- 19 sierpnia – Bolesław Kotula, polski zoolog i botanik (ur. 1849)
- 30 sierpnia – Alan Rotherham, angielski rugbysta (ur. 1862)
- 9 września – Stéphane Mallarmé, francuski poeta i teoretyk sztuki (ur. 1842)
- 10 września – Elżbieta Bawarska, cesarzowa austriacka (ur. 1837)
- 20 września – Theodor Fontane, niemiecki pisarz, dziennikarz, krytyk oraz farmaceuta (ur. 1819)
- 27 września – Eduard Junge, rosyjski okulista (ur. 1831)
- 28 listopada – Conrad Ferdinand Meyer, szwajcarski pisarz (ur. 1825)
- 24 grudnia – Charbel Makhlouf, maronicki zakonnik, święty (ur. 1828)
Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]
- Tłusty czwartek: 17 lutego
- Ostatki: 22 lutego
- Popielec: 23 lutego
- Niedziela Palmowa: 3 kwietnia
- Wielki Czwartek: 7 kwietnia
- Wielki Piątek: 8 kwietnia
- Wielka Sobota: 9 kwietnia
- Wielkanoc: 10 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 11 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 19 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 29 maja
- Boże Ciało: 9 czerwca
