Pająk (dekoracja)
Pająk – ludowa ozdoba wnętrz mieszkalnych wieszana na środku izby, także żyrandol lub kierec.
Pająki należały do tradycyjnych form zdobniczych. Prawdopodobnie jest to ozdoba znacznie wcześniejsza niż wycinanki. Jest bardzo ściśle powiązana z obrzędowością i wykonana z łatwo dostępnych surowców pochodzenia miejscowego: słomy, fasoli, grochu, piór, włóczki, postrzępionego płótna oraz – później wprowadzonych kolorowych bibułek i papierów. Pająki pełniły funkcje dekoracyjne, wieszane na środku sufitu lub w tzw. świętym kącie. Tam też wieszano pająki na każde święta Bożego Narodzenia lub/i Wielkanocy (wtedy z ozdobionymi wydmuszkami jaj), zawsze na nowo wykonane[1]. Stanowiły symbol urodzaju i szczęścia w nowym roku[2].
Pająki przybierały różne kształty. Najprostsze to patyczki, druty wbijane w burak albo seler i podczepiane do sufitu. Występowały też formy od krystalicznych – ze słomy, od bardzo prostych, złożonych z kilku połączonych ze sobą ażurowych graniastosłupów, aż po bardzo skomplikowane konstrukcje, również ze słomy – pająki w kształcie kuli, z grochu lub fasoli – zazwyczaj w kształcie żyrandoli, z włóczki i ze słomy w kształcie cztero-, sześcio- i ośmiobocznych tarcz. Na przełomie XIX i XX w. do wszystkich typów pająków wprowadzono ozdoby bibułkowe i papierów w formie kul, jeżyków, harmonijek, gwiazdek lub po prostu strzępionych tasiemek.
Pająki występowały powszechnie na terenie całej Polski, a obecnie są popularnym przedmiotem warsztatów rękodzielniczych, stanowią też inspirację dla dekoratorów wnętrz i animatorów miejskich, włączone w nurt etnodizajnu[3][4].
Kolekcja pająków znajduje się m.in. w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie: są to obiekty m.in. z etnograficznego regionu kurpiowskiego i łowickiego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ „Prace i Materiały:Seria etnograficzna”, wydania 5-8, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Oddział w Łodzi, 1961, s. 93 i in. .
- ↑ Tadeusz Seweryn, Podłaźniki, 1932, Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
- ↑ http://web.archive.org/web/20160604213424/http://etnoprojekt.pl/wp-content/uploads/2013/11/J%C4%99drzej_Pawlaczyk_PL_Etno-projekt_2013_sm.jpg
- ↑ Pająki w miasto [online], ŻyWa Pracownia [dostęp 2016-05-12] .