Pakość pilśniowata
.JPG) Pakość pilśniowata na próchniejącym pniu drzewa | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pakość pilśniowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Leptogium saturninum (Dicks.) Nyl. Act. Soc. linn. Bordeaux 21: 272 (1856) | |
.JPG)
.JPG)
Pakość pilśniowata (Leptogium saturninum (Dicks.) Nyl.) – gatunek grzybów należący do rodziny Collemataceae[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collemataceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1790 James Dickson nadając mu nazwę Lichen saturninus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1803 William Nylander, przenosząc go do rodzaju Leptogium[1]. Synonimy naukowe[3]:
- Collema saturninum (Dicks.) DC. & Lam.1805
- Lichen saturninus Dicks.1790
- Mallotium saturninum (Dicks.) Gray1821
- Parmelia saturnina (Dicks.) Ach.1803
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Listkowata, złożona z jednego i głęboko wcinanego listka, lub z wielu listków. Pojedyncze listki osiągają średnicę 2–8 cm, wyjątkowo do 10 cm i są cienkie – mają średnicę 0,1–0,3 mm. Odcinki plechy mają szerokość do 1 cm, czasami ich obrzeża są wywinięte do góry. Podczas suchej pogody plecha jest sztywna i krucha, po zwilżeniu wodą staje się galaretowata i sprężysta. Powierzchnia górna ma barwę oliwkową, czarnobrunatną lub szaroczarną. Występują na niej liczne, czarne izydia o brodawkowatym, cylindrycznym lub koralikowatym kształcie, czasami krzaczkowato rozgałęzione[4][5]. Powierzchnia dolna ma barwę od białawej do brunatnej, jest pomarszczona i pokryta gęstym kutnerem białych, cylindrycznych włosków o długości do 0,2 mm[5].
Plecha jest homeomeryczna, o jednowarstwowej korze zbudowanej z pseudoparenchymy. W rdzeniu znajdują się sinice z rodzaju Nostoc[4].
Reakcje barwne: wszystkie negatywne. Kwasów porostowych brak[5].
Lekanorowe apotecja mają średnicę do 2 mm, występują jednak bardzo rzadko. Mają płaskie lub wklęsłe tarczki o czerwonobrunatnej barwie i trwały, gładki i cienki brzeżek[4]. W jednym worku powstaje po 8 elipsoidalnych lub jajowatych zarodników o rozmiarach 20–25 × 7–10 μm. Posiadają 3–4 poprzeczne przegrody[4]. Pyknidia nie występują[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Na półkuli północnej występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach. W Europie na północy sięga aż po archipelag Svalbard, występuje także na Grenlandii i w Islandii. Na półkuli północnej znane są pojedyncze stanowiska w Andach, Afryce Środkowej i Australii[6]. W Polsce występuje głównie w górach, ale opisano też stanowiska na Wyżynie Wschodniomałopolskiej i na Pojezierzu Wschodniobałtyckim. Wszędzie jest rzadki[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający[7]. Od 9 października 2014 r. jest gatunkiem ściśle chronionym[8].
Rośnie głównie na korze drzew liściastych, rzadziej iglastych i na kwaśnych skałach wśród mchów[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-03-10] (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-04-27] (ang.).
- ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d e Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-03-10].
- ↑ Discover of Life. [dostęp 2014-04-16].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów