Pełnik europejski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Pełnik europejski
Ilustracja
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad Euphyllophyta
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Rząd jaskrowce
Rodzina jaskrowate
Rodzaj pełnik
Gatunek pełnik europejski
Nazwa systematyczna
Trollius europaeus L.
Sp. pl. 1:556. 1753
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Pełnik europejski Trollius europaeus RB.JPG
Pełnik europejski na łące

Pełnik europejski (Trollius europaeus L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem jej południowo-zachodnich krańców, na południu tylko w górach, oraz w zachodniej Syberii[2]. W Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga
Osiąga 10–50 cm wysokości. Jest wzniesiona, nie rozgałęzia się, jest lekko łukowato wygięta.
Liście
Dłoniasto podzielone, wcięte głęboko, aż do nasady (dłoniastosieczne). Składają się z 3–5 blaszek (5 blaszek mają tylko liście odziomkowe). Każda z blaszek jest nieco wcięta, lub ząbkowana. Wyrastają naprzemianlegle na łodydze. Dolne liście osadzone są na długich ogonkach, środkowe na krótszych, a najwyższe są siedzące.
Kwiaty
Na każdej łodydze występuje najczęściej 2–3 dużych (2,5–5 cm średnicy) kwiatów, dojrzewających stopniowo. Wyglądem kwiat przypomina małą różę. Jest kulisty i pełny – stąd nazwa rośliny. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Osadzone spiralnie listki okwiatu zaginają się do środka i dachówkowato zachodzą na siebie, chroniąc wnętrze kwiatu. Zewnętrzne listki okwiatu są duże i barwne, wewnętrzne są węższe i przechodzą stopniowo w miodniki z nektarem. Środek kwiatu wypełniają liczne pręciki i słupki.
Owoce
Zebrane w wielomieszek, poszczególne mieszki są wielonasienne. Każdy z mieszków posiada stwardniały kolec (zdrewniała szyjka słupka).

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

  • Rozwój: bylina. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane są przez chrząszcze, błonkówki i muchówki, które przeciskają się pomiędzy płatkami, by dostać się do znajdujących się w środku miodników i pylników, przy okazji zapylając kwiat. Kwiaty wydzielają przyjemny, słaby zapach. Szybko przekwitają, ale na ich miejsce stopniowo zakwitają następne, tak, że okres kwitnienia wydłuża się. W czasie deszczu płatki kwiatów ciasno się stulają, chroniąc w ten sposób znajdujące się wewnątrz organy rozrodcze – pręciki i słupki. Przy trwającej przez dłuższy czas niepogodzie również powstają nasiona – w wyniku samozapylenia[4]. Kuliste, czarne nasiona dojrzewają pod koniec sierpnia. Hemikryptofit.
  • Siedlisko: łąki bagienne lub górskie, torfowiska, bagienne lasy, brzegi potoków, ziołorośla. W górach Europy występuje do wysokości 3000 m n.p.m.[5], w Polsce jego zasięg pionowy nie został dokładnie zbadany. W górach rośnie zarówno na wapieniu, jak i granicie.
  • W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Molinietalia, Ass. Polygono bistortae-Trollietum[6].
  • Roślina trująca: Cała roślina jest lekko trująca[7]. Zwierzęta nie zjadają pełnika.
  • Liczba chromosomów 2n= 16[8].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[9]. Roślina dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej liczebności[4]. Część stanowisk chroniona jest w parkach narodowych i rezerwatach.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Roślina ozdobna, występuje w wielu odmianach. Nadaje się do uprawy na rabatach, lub na kwiat cięty. Rozmnaża się go z nasion, lub przez podział, wymaga słonecznego stanowiska[10].

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

  • Pełnik europejski nazywany jest też różą kłodzką i jest symbolem ziemi kłodzkiej od kilku stuleci i mimo wymiany narodowościowej na tych terenach[11].
  • Największa populacja pełnika europejskiego na Pomorzu występuje w zespole przyrodniczo-krajobrazowym „Dolina rzeki Chocieli” w gminie Bobolice.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stevens P.F: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-07].
  2. ↑ Trollius europaeus (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 30 października 2008].
  3. ↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
  4. ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2018. ISBN 978-83-7763-453-0.
  5. ↑ Wilhelm Eisenreich, Alfred Handel, Ute E. Zimmer: Rozpoznawanie roślin i zwierząt. Warszawa: Elipsa, 2005. ISBN 83-7265-073-X.
  6. ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ​ISBN 83-01-14439-4​.
  7. ↑ Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Jadwiga Kozłowska (tłum.). Warszawa: Bertelsmann Publishing, 1998, s. 16, seria: Leksykon przyrodniczy. ISBN 83-7129-756-4. (pol.)
  8. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  10. ↑ Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
  11. ↑ R. Keilholz: Die Glatzer Rose. „Nerthus”. 1903, B. 5, Nr. 38, s. 615.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pełnik_europejski&oldid=61067442”