Filirea
 Phillyrea angustifolia | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
filirea |
| Nazwa systematyczna | |
| Phillyrea L. Sp. Pl. 7. 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Filirea (Phillyrea L.) – rodzaj roślin należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje dwa gatunki[3]. Filirea szerokolistna P. latifolia jest rozpowszechniona w basenie Morza Śródziemnego od Portugalii po Bliski Wschód, filirea wąskolistna P. angustifolia występuje w zachodniej części obszaru śródziemnomorskiego, sięgając na wschodzie do Algierii, bałkańskich wybrzeży Morza Adriatyckiego, Tyrolu i Szwajcarii[5]. Oba gatunki rosną w zaroślach i lasach typowej dla strefy śródziemnomorskiej roślinności twardolistnej, w tym zwłaszcza w makii[5]. Kwitną w maju i czerwcu[5], słabo pachnące kwiaty zapylane są przez owady[6].
Są to wolno rosnące, zimozielone krzewy i niskie drzewa, które uprawiano jako ozdobne, zwłaszcza w dawnych ogrodach na obszarach zachodniej Europy o łagodnym, oceanicznym klimacie. Są długowieczne i często pozostają jako rośliny wskaźnikowe dla dawnych parków i ogrodów, podczas gdy współcześnie zastępowane są w uprawie przez zróżnicowane gatunki zimozielone pochodzące z różnych kontynentów[6]. Poza walorami ozdobnymi wykorzystywane były także jako źródło drewna[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzewy i niewielkie drzewa osiągające ok. 10 m wysokości[6] (większą wysokość osiąga filirea szerokolistna, podczas gdy wąskolistna osiąga do 3 m)[5]. Oba gatunki gęsto rozgałęzione[5].
- Liście
- Zimozielone, naprzeciwległe[6][5], o blaszkach lancetowatych i całobrzegich lub słabo ząbkowanych u filirei wąskolistnej albo lancetowatych do owalnych i zwykle ostro piłkowanych u szerokolistnej[5].
- Kwiaty
- Obupłciowe[6], zebrane w wyrastające w kątach liści krótkie kwiatostany groniaste i kłosokształtne. Kielich drobny, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady, z działkami zaokrąglonymi. Płatki korony są cztery, u nasady są zrośnięte w krótką rurkę, łatki są rozpostarte, białe lub zielonkawe. Pręciki są dwa osadzone na krótkich nitkach, ale wystają zwykle z rurki korony[6][5]. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki[6]. Szyjka słupka jest krótka, zakończona dwudzielnym znamieniem[5].
- Owoce
- Mięsiste pestkowce po dojrzeniu fioletowe do ciemnoniebieskich z pojedynczym, dużym nasionem[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae[8].
- Wykaz gatunków[3]
- Phillyrea angustifolia L. – filirea wąskolistna
- Phillyrea latifolia L. – filirea szerokolistna
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-11] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-11] (ang.).
- ↑ a b c Phillyrea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ a b c d e f g h i Josef Reichholf, Gunter Steinbach (red.), Drzewa, krzewy: wielka encyklopedia, Warszawa: MUZA, 1995, s. 320, ISBN 83-7079-440-8, OCLC 749857544.
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 413. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 706, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Phillyrea L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].