Piłodziób rdzawobrzuchy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piłodziób rdzawobrzuchy
Momotus subrufescens[1]
P.L. Sclater, 1853
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Nadrodzina

Alcedinoidea

Rodzina

piłodzioby

Rodzaj

Momotus

Gatunek

piłodziób rdzawobrzuchy

Synonimy
  • Momotus momota subrufescens P.L. Sclater, 1853[2]
  • Momotus venezuelae Sharpe, 1892[2]
  • Momotus conexus Bangs & Thayer, 1906[2]
  • Momotus conexus reconditus Nelson, 1912[2]
Podgatunki
  • M. s. subrufescens P.L. Sclater, 1853
  • M. s. spatha Wetmore, 1946
  • M. s. osgoodi Cory, 1913
  • M. s. argenticinctus Sharpe, 1892
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Piłodziób rdzawobrzuchy[4][5] (Momotus subrufescens) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny piłodziobów (Momotidae) występujący w północno-zachodniej części Ameryki Południowej i Panamie. Jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski ornitolog Philip Lutley Sclater w 1853 roku na łamach „Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée”. Autor nadał ptakowi nazwę Momotus subrufescens. Jako miejsce typowe podał Kolumbię[2][7].

Obecnie wyróżnia się cztery podgatunki[1][8][9][10]:

  • M. s. subrufescens Sclater, PL 1853
  • M. s. spatha Wetmore, 1946
  • M. s. osgoodi Cory, 1913
  • M. s. argenticinctus Sharpe, 1892.

Od 1945 roku piłodziób rdzawobrzuchy był uważany za jeden z 20 podgatunków piłodzioba wspaniałego M. momota występujących od północno-wschodniego Meksyku do północnej Argentyny[11][12]. W oparciu przede wszystkim o kompleksową pracę F.G. Stilesa A review of the genus Momotus (Coraciiformes: Momotidae) in northern South America and adjacent areas[13], South American Classification Committee (SACC) w 2009 roku jednogłośnie zaakceptował podział na odrębne taksony: M. momota (piłodziób wspaniały), M. coeruliceps (piłodziób modrogłowy), M. lessonii (piłodziób żółtopierśny), M. subrufescens (piłodziób rdzawobrzuchy), M. bahamensis (piłodziób czerwonogardły) i M. aequatorialis (piłodziób wyżynny)[6].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Momotus: błędny zapis (Nieremberg, 1635) azteckiej nazwy Motmot dla niebieskoczubego, gołębio-podobnego ptaka, który zamieszkiwał tropikalne regiony[14].
  • subrufescens: łac. sub nieco, poniżej, łac. rufescens, rufescentis rudawy, czerwonawy – od łac. rufus „rudy, ryży”[15].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Piłodziób rdzawobrzuchy jest średniej wielkości ptakiem, u którego nie występuje dymorfizm płciowy. Dziób czarny, silny, dosyć gruby, dolna szczęka lekko zakrzywiona ku dołowi, górna zakrzywiona, nieco dłuższa od dolnej. Nogi i stopy matowobrązowe. Tęczówki matowoczerwonobrązowe. Na szczycie głowy niewielka czarna czapeczka, pod nią szeroki niebieski pasek (diadem), który w przedniej części głowy jest szerszy, sięga nasady dzioba i jest jasnozielonkawo-niebieski, a w tylnej przechodzi w kolor fioletowy. Od nasady dzioba wokół oczu, górnych części policzków i okolic uszu czarna maska, która w tylnej części ma turkusową obwódkę, a w okolicach policzków podkreślona jest turkusowo-fioletowym paseczkiem. Reszta głowy brązowawa, przechodząca w oliwkowozielony grzbiet i skrzydła. Dolne części ciała matowobrązowe, na środku piersi czarne pióra z bardzo niewielkimi zielonkawoniebieskimi brzegami. Górna część ogona zielona i niebieskawozielona. Środkowe sterówki wydłużone, wystające poza resztę ogona, z gołymi stosinami i owalnymi zakończeniami w kolorze niebieskim z ciemnymi zakończeniami[16]. Podgatunek M. s. spatha jak podgatunek nominatywny, ale z bledszym ubarwieniem[16].

Wymiary[16][13]:

Samiec Samica
Masa ciała (g) 75–124 75–124
Długość skrzydła (mm) 118,5–131,6 115,8–131,1
Długość dzioba (mm) 39,2–45,4 35,5–45,4
Długość ogona (mm) 202,5–247,5 209,5–239,0

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) piłodzioba rdzawobrzuchego według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 1,65 mln km². Dolna granica występowania określana jest na poziomie morza, a górna na 1300 m n.p.m.[16][17][12]

Poszczególne podgatunki występują:

  • M. s. subrufescens – od wschodniej Panamy do północnej Kolumbii z dolną częścią doliny rzeki Cauca i rzeki Magdalena oraz w północnej Wenezueli, na pacyficznym wybrzeżu Kolumbii do doliny rzeki Atrato;
  • M. s. spatha – na półwyspie Guajira (Serranía de Macuira) w skrajnie północnej Kolumbii;
  • M. s. osgoodi – w północno-zachodniej Wenezueli i przyległych terenach Kolumbii;
  • M. s. argenticinctus – w zachodnim Ekwadorze, północno-zachodnim Peru na zachód od Andów[16].

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Piłodziób rdzawobrzuchy występuje w różnych rodzajach lasów, w tym w wilgotnych lasach nizinnych, lasach liściastych, na obrzeżach lasu i w lasach wtórnego wzrostu. Niewiele wiadomo na temat diety tego gatunku. Prawdopodobnie zjada duże stawonogi, jagody i niewielkie jaszczurki[16]. Długość pokolenia jest określana na 3,9 roku[17].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Bardzo mało wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Gniazda nie są dokładnie opisane, ale uważa się, że podobnie jak u innych gatunków z rodzaju Momotus są wykopywane w skarpach nad brzegami rzek. Okres lęgowy nie jest określony[16].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN piłodziób rdzawobrzuchy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji lęgowej na więcej niż 50 tys., a mniej niż 500 tysięcy osobników, zaś trend liczebności populacji oceniała jako stabilny[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Momotus subrufescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-03-24] (ang.).
  2. ↑ a b c d e Denis Lepage: Whooping Motmot Momotus subrufescens Sclater, PL 1853. Avibase. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
  3. ↑ a b Momotus subrufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: MOMOTIDAE Gray,GR, 1840 - PIŁODZIOBY - MOTMOTS (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-24].
  5. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 165, 1999. 
  6. ↑ a b James Van Remsen jr., Proposal (412) to South American Classification Committee. Split Momotus momota into five species [online], South American Classification Committee, 2009 [dostęp 2024-03-24].
  7. ↑ P.L. Sclater, Note sur deux nouvelles espèces du genre Momot (momotus), „Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée”, 2 (5), [1853], s. 489 (fr.).
  8. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1) Todies, motmots, bee-eaters. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
  9. ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Momotus (m.) Brisson 1760, Wersja 4.013 (2021.11.24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-03-24] (ang.).
  10. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2024-03-24].
  11. ↑ J.L. Peters, Check-list of birds of the world, t. 5, Museum of Comparative Zoology, Cambridge, Harvard University Press, 1945, s. 226–228 (ang.).
  12. ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 283. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
  13. ↑ a b F. Gary Stiles. A review of the genus Momotus (Coraciiformes: Momotidae) in northern South America and adjacent areas. „Ornitologia Colombiana”. 8, s. 29–74, 2009. (ang.). 
  14. ↑ Momotus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  15. ↑ subrufescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-03-24] (ang.).
  16. ↑ a b c d e f g Orzechowski, S.C. & T.S. Schulenberg: Whooping Motmot Momotus subrufescens, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-03-24]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  17. ↑ a b Whooping Motmot Momotus subrufescens. BirdLife International, 2024. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piłodziób_rdzawobrzuchy&oldid=73259986”