Pierwiosnek Hallera
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pierwiosnek Hallera | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Primula halleri J.F.Gmel. Onomat. Bot. Compl. 7: 407 1775[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Pierwiosnek Hallera, pierwiosnka Hallera, pierwiosnek długokwiatowy, pierwiosnka długokwiatowa[4] (Primula halleri J.F.Gmel.) – gatunek rośliny z rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae Vent.). Występował na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, uznany w Polsce za wymarły[5].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rośnie w górach Europy i Azji: Alpach, Karpatach (Tatry Bielskie, Bieszczady, Świdowiec, Czarnohora, Góry Rodniańskie, Giurgeului, Bucegi, Karpaty Siedmiogrodzkie), na Półwyspie Bałkańskim, w Małym Kaukazie i Armenii. W Polsce występował tylko na jednym stanowisku na Kopie Bukowskiej[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Głąbik o wysokości 10–30 cm[6].
- Liście
- Skupione w różyczkę, z krótkim ogonkiem, podługowato odwrotnie jajowate lub eliptyczne, z białym nalotem od spodu[5]. Są całobrzegie lub krótkoząbkowane. Przysadki nieco dłuższe od szypułek[6].
- Kwiaty
- Fioletowopurpurowe, zebrane w baldaszkowaty kwiatostan. Kielich o długości 7–14 mm i lancetowateych działkach. Korona talerzykowata o średnicy 15–25 mm. Rurka korony o długości 15–30 mm, 2-3 razy dłuższa od kielicha[6].
- Owoc
- Zawierająca liczne nasiona elipsoidalna torebka[5].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Bylina, hemikryptofit, oreofit. Rośnie w murawach naskalnych. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Liczba chromosomów 2n=36[5].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina objęta była w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:
- Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek wymarły (kategoria zagrożenia EX)[7][8].
- Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) – gatunek wymarły (kategoria zagrożenia Ex)[9]; 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.