Przejdź do zawartości

Pingyuan (1889)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pingyuan (平遠)
Ilustracja
W służbie japońskiej jako „Heien”
Klasa

pancernik obrony wybrzeża

Historia
Stocznia

Foochow Arsenal w Mawei, Fuzhou Chiny

Położenie stępki

7 grudnia 1886[a]

Wodowanie

29 stycznia 1888[b]

 Cesarstwo chińskie
Nazwa

Longwei (1889)
Pingyuan (1890)

Wejście do służby

1889

Wycofanie ze służby

17 lutego 1895

 Dai-Nippon Teikoku Kaigun
Nazwa

Heien

Wejście do służby

16 marca 1895

Zatonął

18 września 1904

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

2 150 ton normalna
2 640 ton maksymalna

Długość

65,5 m całkowita[c]
60 m między pionami

Szerokość

12,2 m

Zanurzenie

4,2 m

Napęd
2 maszyny parowe, 4 kotły, moc: 2400 KM, 2 śruby
Prędkość

10,5 węzła

Zasięg

3000 Mm[1]

Uzbrojenie
1 działo 260 mm L/25
2 działa 149 mm L/35 (2 x I)
8 dział 47 mm lub 37 mm (8 x I)
4 wt 450 mm
(stan na 1894)
Opancerzenie
burty do 203 mm, pokład 51 mm, barbeta artylerii 127 mm, wieża dowodzenia(inne języki) 127 mm
Załoga

201–250[d]

Multimedia w Wikimedia Commons

Pingyuan (平遠), później Heien – chiński pancernik obrony wybrzeża z końca XIX wieku (spotyka się też starsze latynizacje nazwy: „Ping Yuen”, „Pingyuen” lub „Ping-yüan”). Był to pierwszy okręt pancerny zbudowany w Chinach, pozostał jedynym okrętem swojego typu. Brał udział w wojnie japońsko-chińskiej w latach 1894–1895. Został zdobyty przez Japonię, służył następnie w marynarce Japonii jako kanonierka pancerna pod nazwą „Heien”. Zatonął w 1904 roku na minie pod Port Artur.

Wyporność maksymalna okrętu wynosiła 2640 ton. Napędzały go maszyny parowe; wadą okrętu była niewielka prędkość 10,5 węzła. Uzbrojenie główne stanowiło jedno działo kalibru 26 cm i dwa kalibru 15 cm.

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

„Pingyuan”, zbudowany w stoczni marynarki (arsenale) w Fuzhou (ang. Foochow) w latach 80. XIX wieku, jest uważany za pierwszy pełnowartościowy zaprojektowany i zbudowany w Chinach okręt pancerny[e]. Głównym konstruktorem był młody inżynier Wei Han, który wcześniej uzupełniał wiedzę w Europie, będąc wysłany z misją zakupu materiałów[2]. Projekt wzorowany był prawdopodobnie na francuskim pancerniku obrony wybrzeża „Achéron”(inne języki)[f]. Płyty pancerne i uzbrojenie pochodziły z Niemiec, maszyny i kotły prawdopodobnie były produkcji stoczni Fuzhou[3]. Uważany początkowo za krążownik pancerny, z racji niskiej prędkości określany jest jako pancernik obrony wybrzeża. W służbie japońskiej ostatecznie ze względu na umiarkowaną wielkość został zaklasyfikowany jako kanonierka pancerna[4]. „Pingyuan”, pierwotnie noszący nazwę „Longwei”, był trzecim najsilniej uzbrojonym okrętem chińskim po dwóch pancernikach typu Dingyuan[5]. Z uwagi na niską prędkość, nie nadawał się jednak do zadań krążowniczych[3]. Ponadto, ujemną cechą posiadanego zestawu uzbrojenia była niska szybkostrzelność, wynikająca z dużego kalibru głównego działa, oraz posiadanie tylko po jednej armacie kalibru 15 cm strzelającej na każdą z burt.

Dane dotyczące budowy okrętu były podawane ogólnikowo w starszych źródłach, jednakże według nowego opracowania, stępkę położono 7 grudnia 1886 roku (starsze publikacje mylnie podawały ogólnie 1883 rok)[a]. Okręt wodowano 29 stycznia 1888 roku[b]. 15 maja 1889 roku rozpoczęto próby morskie[6]. Podczas prób utracił prawą śrubę (być może na skutek uderzenia w skałę), lecz uszkodzenia naprawiono i 29 września 1889 roku wyszedł na ponowne próby, co można uznać za datę ukończenia[g]. Koszt budowy wynosił 524 000 taeli[6]. Początkowo nosił nazwę „Longwei” (w starszej transkrypcji Lung Wei, pol. „Moc smoka”)[3][7]. 16 maja 1890 roku nazwę zamieniono na „Pingyuan” w celu ujednolicenia z innymi okrętami Floty Beiyang (w starszej transkrypcji Ping Yuen, pol. „Niosący pomyślność”)[3][6].

Opis okrętu

[edytuj | edytuj kod]

Opis ogólny

[edytuj | edytuj kod]

Okręt miał stosunkowo krótki kadłub konstrukcji gładkopokładowej, o małym wydłużeniu, z niskimi burtami. Dziób miał formę taranową. Burty w części nadwodnej były nachylone do środka[6]. Na śródokręciu i samej rufie znajdowały się nadbudówki, których boczne ściany łączyły się z burtami i połączone były nadburciami, tworząc optycznie całość[8]. Na pokładzie dziobowym umieszczone było główne uzbrojenie – krótkolufowa armata kalibru 260 mm Kruppa na barbecie wpuszczonej w kadłub, przykryta wypukłą, lekko opancerzoną osłoną, tworzącą wieżę. Za wieżą artyleryjską na pokładzie znajdowała się pancerna wieża dowodzenia(inne języki), wchodząca w skład kompleksu nadbudówek śródokręcia. Na wierzchu nadbudówki był mostek kapitański z rozbudowanymi skrzydłami, za nim jeden prosty maszt i wysoki komin pośrodku długości okrętu, o niewielkim pochyleniu w tył[8]. Za nadbudówką, na poziomie pokładu górnego, umieszczona była artyleria średnia – dwa działa kalibru 15 cm Kruppa na podstawach z lekko opancerzonymi maskami, na silnie wystających sponsonach, po jednym na każdej burcie[8]. Nad nadbudówką rufową i po obu stronach komina były umieszczone łodzie okrętowe[8]. Artyleria pomocnicza w postaci ośmiu lekkich dział miała stanowiska w ścianach nadbudówek śródokręcia i rufowej oraz odkryte stanowiska na pokładach nadbudówek[8].

Wyporność normalna wynosiła 2150 ton, a pełna 2640 ton[h]. Długość całkowita wynosiła 65,5 m[c]. Długość na linii wodnej wynosiła 60,95 m, a długość między pionami 60 m[1][9]. Szerokość wynosiła 12,2 m, a zanurzenie: 4,2 m[1][9].

Załoga okrętu była podawana w granicach 201–204 osób, a w służbie japońskiej do 250 osób[d].

Uzbrojenie

[edytuj | edytuj kod]

Pojedyncza armata 260 mm Kruppa miała długość lufy 25 kalibry (L/25) i strzelała pociskami o masie 204,3 kg (według innych publikacji, odpowiednio L/22 i 162,1 kg)[i]. Donośność wynosiła do 7400 m przy kącie podniesienia 16,5° (dane dla długości L/22)[6]. Szybkostrzelność wynosiła tylko 1 strzał na 5 minut[10]. Dwa działa 15 cm Kruppa (faktyczny kaliber 149,1 mm) w stanowiskach na burtach miały długość lufy L/35 i strzelały pociskami o masie 45,4-50,8 kg[11][j]. Były to działa odtylcowe typu BL – o niskiej szybkostrzelności[11]. Donośność wynosiła ok. 7000 m, a szybkostrzelność 1,5 strz./min[12]. Artyleria pomocnicza składała się z ośmiu lekkich dział Hotchkiss kalibru 47 mm i 37 mm (część publikacji podaje mylnie działa kalibru 75 lub 76 mm)[k]. Uzbrojenie uzupełniały cztery (lub trzy) wyrzutnie torped kalibru 450 mm (stała na dziobie, ruchome w obu burtach na rufie i według części źródeł stała w stewie rufowej)[l]. Wyrzutnie w części rufowej były ruchome w zakresie od 40° w stosunku do osi podłużnej kierunku rufy do 85° na boki[m].

Opancerzenie

[edytuj | edytuj kod]

Opancerzenie okrętu tworzył główny pas pancerny na linii wodnej, rozciągający się na całej długości okrętu[9]. Na śródokręciu osiągał największą grubość 203 mm, obejmując na długość kotłownię i maszynownię (ponad połowa długości okrętu), a na dziobie i rufie – 127 mm[n]. Pancerz był typu compound (warstwowy stalowo-żelazny)[1]. Ochronę burt uzupełniał węgiel w zasobniach od wewnętrznej strony. Pas pancerny był przykryty wewnętrznym pokładem pancernym grubości 51 mm, płaskim na śródokręciu i opadającym ku dziobowi i rufie. Barbeta artylerii głównej miała grubość pancerza 127 mm, a nakrywająca ją wypukła przykrywa (wieża) – 37 mm[o]. Przed bitwą koło ujścia Jalu przykrywa barbety została usunięta[13]. Wieża dowodzenia miała pancerz 127 mm[9]. Maski dział 150 mm miały pancerz 37 mm[1].

Napęd

[edytuj | edytuj kod]

Napęd okrętu stanowiły dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 2400 KM indykowanych[9]. Znajdowały się we wspólnej maszynowni, podzielonej grodzią wzdłużną[14]. Parę dostarczały cztery kotły typu lokomotywowego (cylindryczne), ponadto okręt miał dwa kotły pomocnicze[p]. Maszyny poruszały dwie śruby. Prędkość projektowa wynosiła 10,5 węzła[9]. Podczas prób osiągnięto prędkość maksymalną 12,5 w przy forsowaniu maszyn, co zakończyło się awarią śruby[6]. Oceniano, że w toku służby w Chinach prędkość nie przekraczała 6 węzłów[13]. Zapas paliwa – węgla wynosił 350 ton[1][9][q]. Zasięg wynosił 3000 mil morskich[1].

Służba

[edytuj | edytuj kod]
„Pingyuan”

Po usunięciu w stoczni wykrytych usterek, „Pingyuan” został 16 maja 1890 roku włączony w skład najsilniejszej chińskiej Floty Beiyang. Wziął udział w wojnie japońsko-chińskiej w latach 1894–1895, jego dowódcą był wówczas Li Helian[3]. Przed wybuchem wojny, w czerwcu 1894 roku okręt wraz z innymi krążownikami osłaniał transporty wojsk chińskich do Korei i wysadzenie ich w zatoce Asan. 16 i 17 września 1894 roku osłaniał wysadzenie wojsk u ujścia Jalu, wraz z kanonierką torpedową „Guangbing”, dwoma małymi kanonierkami typu Rendel i dwoma torpedowcami („Fulong” i „Zuodui”), na skutek którego doszło do bitwy u ujścia Jalu z japońską flotą[15]. „Pingyuan” z okrętami swojego zespołu nie został początkowo włączony do głównego zespołu adm. Dinga z uwagi na niską prędkość, po południu jednak dopłynął z nimi na pole bitwy i wziął następnie aktywny udział w jej drugiej fazie. Ich pojawienie się na kursie 1. Lotnej Eskadry udaremniło japoński zamiar okrążenia prawego skrzydła chińskich sił głównych pod koniec pierwszej fazy bitwy[15]. Pod koniec bitwy „Pingyuan” został uszkodzony licznymi trafieniami dział japońskich krążowników pancernopokładowych 1. Lotnej Eskadry, głównie „Yoshino”, które spowodowały liczne pożary[r]. Otrzymał około 200 trafień, w sumie jednak uszkodzenia nie były ciężkie[16]. Podczas bitwy, trafił krążownik „Matsushima” z działa 260 mm, lecz pocisk nie wyrządził wiele szkód, gdyż okazał się ćwiczebny, wypełniony cementem (zginęło jedynie 4 ludzi)[17][15]. „Matsushima” z kolei uszkodził jego główne działo[17]. Na okręcie zginęło 14 i zostało rannych 25 członków załogi[16]. Po bitwie, „Pingyuan” był naprawiany z innymi okrętami chińskimi w Port Arthur, po czym pozostawał w bazie Weihai. Uczestniczył od końca stycznia 1895 roku w obronie bazy Weihaiwei[18].

16 lutego 1895 roku „Pingyuan” został zdobyty przez Japończyków w zajętym Weihaiwei[19], po czym wcielony już 16 marca tego roku do służby japońskiej[4], gdzie nosił nazwę „Heien” (nazwa podawana jest w części publikacji w formie „Hei Yen”)[9]. 21 marca 1898 roku zaklasyfikowano go jako kanonierkę I klasy[4]. Pozostawiając działo 260 mm, zamieniono jego przestarzałą artylerię średnią Kruppa (dwa działa kalibru 150 mm i 8 dział 75 mm) na typowe dla Japończyków szybkostrzelne dwa działa kalibru 152 mm QF L/40 Armstronga i 8 kalibru 47 mm L/40[1][20][s].

„Heien” brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej w 1904 roku. 26 maja 1904 roku w składzie zespołu czterech kanonierek kmdra por. Nishiyamy ostrzeliwał rosyjskie pozycje podczas bitwy pod Jinzhou[21]. Brał następnie udział w ostrzale bazy Port Artur, wchodząc w skład zespołu „Saien” działającego na prawym skrzydle 3 Armii[22]. Rano 18 września 1904 roku wpadł na dryfującą minę w okolicy Port Artur, 1,5 mili morskiej na zachód od wyspy Iron i zatonął w ciągu kilku minut[22]. Zginęło 198 członków załogi, w tym dowódca kmdr. por. Asaba[22]. Zagrodę 16 min w tym rejonie postawił dwa dni wcześniej rosyjski niszczyciel „Skoryj”[23]. Okręt zatonął na pozycji 38°57′N 120°56′E/38,950000 120,933333[1]. Oficjalnie został skreślony z listy floty dopiero 21 maja 1905 roku[4].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Kisielow 2019 ↓, s. 37 podaje położenie stępki 7 grudnia 1886 roku, co pośrednio potwierdza Wright 2001 ↓, s. 78 (pod koniec 1886 roku). W starszych opracowaniach podawano ogólnikowo 1883 rok (Conway’s... 1979 ↓, s. 397, Suliga 1993 ↓, s. 31)
  2. ↑ a b Kisielow 2019 ↓, s. 37 podaje wodowanie 29 stycznia 1888 roku, starsze ogólne opracowania – czerwiec 1888 roku (Conway’s... 1979 ↓, s. 397, Suliga 1993 ↓, s. 31). Wright 2001 ↓, s. 78 przypuszcza, że wodowano go w 1889 roku.
  3. ↑ a b Długość całkowita podana tylko w Wright 2001 ↓, s. 78 – 215 stóp (65,5 m). Kisielow 2019 ↓, s. 39 podaje jedyną wartość długości: 59,9 m.
  4. ↑ a b Załoga 201 w Jentschura i in. 1977 ↓, s. 14 (w Japonii), 202 w Conway’s... 1979 ↓, s. 220, 397, 204 w Wright 2001 ↓, s. 78, 250 w tym 16 oficerów w Suliga 1993 ↓, s. 31 (w Japonii). Według Kisielow 2019 ↓, s. 39, załoga sięgała w różnych okresach od 145 do 204 osób.
  5. ↑ Wright 2001 ↓, s. 78, Kisielow 2019 ↓, s. 38. Należy jednak zaznaczyć, że już w 1875 roku zbudowano w Chinach w Kiangnan małą kanonierkę pancerną „Chin-ou” (Wright 2001 ↓, s. 35-37).
  6. ↑ Tak chiński historyk Chen Yue (Kisielow 2019 ↓, s. 37). Według niektórych starych publikacji (np. Jentschura i in. 1977 ↓, s. 14, Suliga 1993 ↓, s. 31), okręt zbudowany był według projektu niemieckiego. W publikacjach z epoki (np. Jane 1904 ↓, s. 85–86) uważano, że był skróconą z przyczyn finansowych kopią krążowników typu Jingyuan (King Yuen) zbudowanych w niemieckim Szczecinie (jednakże zupełnie innych). Według Wright 2001 ↓, s. 78-79, brak jest podstaw do takiego poglądu, natomiast konstrukcja mogła być częściowo wzorowana na wcześniejszym zbudowanym w Niemczech krążowniku „Jiyuan” (Tsi Yuen).
  7. ↑ Utrata śruby (w maju?) i data wejścia do służby 29 września 1889 roku według Kisielow 2019 ↓, s. 39, natomiast Wright 2001 ↓, s. 78 cytując źródła z epoki podaje, że 18 września 1889 roku okręt uderzył o skałę Cheopsa i powrócił do naprawy.pod koniec 1889 roku według Wright 2001 ↓, s. 78. W starszych opracowaniach data wejścia do służby – kwiecień 1889 roku (Conway’s... 1979 ↓, s. 397, Suliga 1993 ↓, s. 31), w niektórych innych 1890 rok Conway’s... 1979 ↓, s. 220}
  8. ↑ Wyporność 2150/2640 t według Suliga 1993 ↓, s. 31 i Conway’s... 1979 ↓, s. 397; podobnie Wright 2001 ↓, s. 78: 2067/2650 ton angielskich.
  9. ↑ Długość lufy L/25 i masa pocisku 450 funtów (204,3 kg) według Wright 2001 ↓, s. 195. Według Kisielow 2019 ↓, s. 39 długość lufy L/22 i masa pocisku 162,1 kg, taką długość podaje też Suliga 1993 ↓, s. 31
  10. ↑ Niemieckie działa kalibru 15 cm, na ogół określanego w publikacjach jako 150 mm, miały typowo kaliber 149,1 mm (Tony DiGiulian: Germany 15 cm/35 (5.9") SK L/35. www.navweaps.com, 2024-08-24.)
  11. ↑ 8 dział 3- i 1-funtowych Hotchkiss (47 mm i 37 mm) według źródła z epoki Brassey’s... 1895 ↓, s. 102, również Wright 2001 ↓, s. 78-79 podaje 8 niesprecyzowanych lekkich dział Hotchkissa. Jentschura i in. 1977 ↓, s. 14 podaje 8 dział 3-calowych (76 mm), a Suliga 1993 ↓, s. 31: 8 dział 75 mm L/30 Krupp, lecz według Wrighta s. 196, działa kalibru 75/76 mm były używane we flocie chińskiej dopiero po 1910 roku. W Conway's brak wymienionej artylerii pomocniczej.
  12. ↑ Cztery wyrzutnie torped 457 mm (18-calowych) według Conway’s... 1979 ↓, s. 397 i Suliga 1993 ↓, s. 31, także cztery wyrzutnie według Brassey’s... 1895 ↓, s. 102 (bez podanego kalibru), natomiast Wright 2001 ↓, s. 78 podaje według opisu z epoki tylko trzy wyrzutnie (bez rufowej), w tym dwie ruchome, nie podając kalibru. Odmiennie Kisielow 2019 ↓, s. 39 podaje dwie wyrzutnie torped kalibru 350 mm w części dziobowej i rufowej. Japońskie torpedy 18-calowe miały faktyczny kaliber 17,7 cala (450 mm) (Tony DiGiulian: Torpedoes of Japan. www.navweaps.com, 2020-10-18.)
  13. ↑ Według opisu z epoki w Wright 2001 ↓, s. 78. Należy zauważyć, że przy możliwości dużego wychylenia wyrzutni w stronę rufy (40° od osi podłużnej), prawdopodobne jest, że nie montowano już stałej wyrzutni w stewie rufowej (której nie podaje Wright).
  14. ↑ Pas burtowy 127–203 mm według Suliga 1993 ↓, s. 31 (compound), R.N.J. Wrighta i innych. Grubość pancerza „Pingyuan” 9,4 cala (240 mm) w Conway's s. 397 to prawdopodobnie omyłka, bo dla „Hei Yen” podane jest 8 cali
  15. ↑ Wieża (nakrycie barbety) grubości 37 mm w Suliga 1993 ↓, s. 31 i Conway's (1,5 cala); R.N.J. Wright podaje 1 cal.
  16. ↑ Cztery kotły i dwa pomocnicze według Wright 2001 ↓, s. 78, cztery kotły według Conway’s... 1979 ↓, s. 397, natomiast Suliga 1993 ↓, s. 31 podaje sześć kotłów cylindrycznych
  17. ↑ 300 ton według Wright 2001 ↓, s. 78
  18. ↑ Tadeusz Maria Gelewski, Jalu 1894, Warszawa 1995, ISBN 83-11-08384-3, s. 62–63 – zupełnie błędna jest jednak w świetle pozostałych źródeł przytoczona tam teza o jego ciężkim uszkodzeniu lub zatopieniu.
  19. ↑ Suliga 1993 ↓, s. 31 podaje również, że jako szkolny okręt artyleryjski „Heien” był uzbrojony w działo 260 mm, 2 działa 152 mm, 2 działa 120 mm, 2 działa 47 mm, 2 działa 37 mm, 4 pięciolufowe działa rotacyjne 37 mm i 2 karabiny maszynowe (nie jest jasne kiedy – przed przeklasyfikowaniem na kanonierkę?).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i Suliga 1993 ↓, s. 31
  2. ↑ Kisielow 2019 ↓, s. 37-38.
  3. ↑ a b c d e Wright 2001 ↓, s. 78
  4. ↑ a b c d Heien ironclad w serwisie Imperial Japanese Navy
  5. ↑ Na podstawie Conway’s... 1979 ↓, s. 395-398
  6. ↑ a b c d e f Kisielow 2019 ↓, s. 39.
  7. ↑ Kisielow 2019 ↓, s. 38.
  8. ↑ a b c d e Na podstawie rysunków Kisielow 2019 ↓, s. 38 i Suliga 1993 ↓, s. 31
  9. ↑ a b c d e f g h Conway’s... 1979 ↓, s. 220, 397
  10. ↑ Jan Gozdawa-Gołębiowski, Od wojny krymskiej do bałkańskiej, Gdańsk: Wydaw. Morskie, 1985, s. 467, ISBN 83-215-3259-4, OCLC 830182417.
  11. ↑ a b Wright 2001 ↓, s. 195.
  12. ↑ Suliga 1993 ↓, s. 47.
  13. ↑ a b Jane 1904 ↓, s. 86.
  14. ↑ Wright 2001 ↓, s. 78.
  15. ↑ a b c Wright 2001 ↓, s. 90-92.
  16. ↑ a b Wright 2001 ↓, s. 93-94.
  17. ↑ a b A.A. Biełow (А.А. Белов): Kriejsera tipa "Matsushima (Крейсера типа "Мацусима"), seria Bojewyje Korabli Mira, Sankt Petersburg, 2005, ISBN 5-98830-008-1
  18. ↑ Wright 2001 ↓, s. 99.
  19. ↑ Wright 2001 ↓, s. 104-105.
  20. ↑ Jentschura i in. 1977 ↓, s. 14.
  21. ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 122–124.
  22. ↑ a b c Dyskant 1996 ↓, s. 227.
  23. ↑ Kisielow 2019 ↓, s. 41.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pingyuan_(1889)&oldid=76420778”