Piptospatha

*Piptospatha*
	; Piptospatha ridleyi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	Piptospatha
	Nazwa systematyczna
	Piptospatha N.E.Br.; Gard. Chron., Ser. 2, 11: 138 (1879)
	Typ nomenklatoryczny
	Piptospatha insignis N.E.Br.
Synonimy
	Rhynchopyle Engl.; Gamogyne N.E.Br.; Hottarum Bogner & Nicolson;
	Rhynchopyle Engl.; Gamogyne N.E.Br.; Hottarum Bogner & Nicolson;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piptospatha N.E.Br. – rodzaj reofitycznych chamefitów i hemikryptofitów, należący do rodziny obrazkowatych, liczący 12 gatunków endemicznych dla południowej Tajlandii i zachodniej Malezji, gdzie występują na Półwyspie Malajskim i Borneo, zasiedlających skały na płyciznach i brzegi strumieni oraz wodospadów w nizinnych i niskogórskich lasach deszczowych. Nazwa naukowa pochodzi od greckich słów πίπτο (pipto – spadać) i σπάθα (spatha – szabla, w bot. także pochwa kwiatostanu), i odnosi się do szybkiego odpadania górnej części tego elementu kwiatostanu po przekwitnięciu^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Małe do średnich rośliny wiecznie zielone.

Łodyga: Łodyga wzniesiona do płożącej, zwykle mniej lub bardziej zredukowana.

Liście: Rośliny tworzą kilka liści właściwych. Ogonki tworzą krótkie pochwy liściowe z długim, odpadającym języczkiem. Blaszka liściowa twarda, podłużno-lancetowata do eliptycznej lub odwrotnie lancetowatej, z wierzchołkiem zakończonym rurkowatym kończykiem. Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające do żyłki marginesowej. Użyłkowanie drugiego rzędu i dalsze równoległo-pierzaste.

Kwiaty: Rośliny jednopienne, tworzące pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, zwisający na cienkiej szypułce zwykle dłuższej od ogonków liściowych (jedynie u P. brevipedunculata szypułka jest bardzo krótka). Pochwa kwiatostanu mocno eliptyczna, nie zwężona, często różowa. Dolna część pochwy jest trwała i lejkowata; górna część jest spiczasta, lekko rozchyla się w okresie kwitnienia, a następnie odpada. Kolba kwiatostanu skośnie siedząca do osadzonej na krótkim trzonku, który przyrasta do pochwy; w najniżej położonym fragmencie pokryta prątniczkami lub naga. Fragment pokryty kwiatami żeńskimi cylindryczny. Słupki wolne lub przylegające do siebie. Zalążnie jednokomorowe, z wieloma zalążkami i 2–4 łożyskami, położonymi ścienno-bazalnie lub centralnie. Znamiona słupków siedzące lub osadzone na krótkiej szyjce, zwykle szerokości zalążni. Cylindryczny do eliptycznego fragment kolby pokryty kwiatami męskimi leży bezpośrednio powyżej fragmentu z kwiatami żeńskimi lub jest od nich oddzielony krótką szczeliną pokrytą prątniczkami. Pręciki położone nieregularnie lub w parach, wolne, zredukowane. Główki pręcików ścięte, łączniki pylników płaskie, wzniesione szczytowo lub ze stożkowatym dzióbkiem, przewyższającym pylniki (P. insignis). Pylniki podłużno-eliptyczne, pękające przez szczytowy otworek. Pyłek eliptyczny, mały do średniej wielkości (średnia około 25 μm). Wyrostek kolby krótki, pokryty kilkoma ściętymi, niemal maczugowatymi, pryzmatycznymi prątniczkami.

Owoce: Owocostan składa się z odwrotnie jajowatych do niemal cylindrycznych, małych, zielonych jagód. Nasiona podłużno-eliptyczne do cylindrycznych, z długim, skręconym sznureczkiem. Łupina lekko żeberkowana. Zarodek wydłużony. Bielmo obfite.

Gatunki podobne: Rośliny z plemienia Schismatoglottideae, przede wszystkim z rodzajów Bucephalandra i Aridarum, od których różnią się posiadaniem pylników bez rogo- lub nitko-kształtnych wyrostków, Ooia^[4], od których różnią się odpadającym wierzchołkiem pochwy i obecnością wyrostka kolby, oraz Bakoa^[5], od którego różnią się m.in. kolbą przyrastającą do pochwy jedynie w części lub wcale oraz nasionami z długim, skręconym sznureczkiem.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj należy do plemienia Schismatoglottideae, podrodziny Aroideae z rodziny obrazkowatych^[2].

Gatunki^[6]

- Piptospatha brevipedunculata (H.Okada & Y.Mori) Bogner & A.Hay
- Piptospatha burbidgei (N.E.Br.) M.Hotta
- Piptospatha elongata (Engl.) N.E.Br.
- Piptospatha insignis N.E.Br.
- Piptospatha manduensis Bogner & A.Hay
- Piptospatha perakensis (Engl.) Ridl.
- Piptospatha ridleyi N.E.Br. ex Hook.f.
- Piptospatha truncata (M.Hotta) Bogner & A.Hay
- Piptospatha remiformis Ridl.

W roku 2009 gatunek Piptospatha lucens (Bogner) Bogner & A.Hay został wydzielony do odrębnego rodzaju Bakoa, jako Bakoa lucens (Bogner) P.C. Boyce & S.Y. Wong^[5].

W roku 2010 gatunki Piptospatha grabowskii (Engl.) Engl. i Piptospatha kinabaluensis (Bogner) Bogner & A.Hay zostały wyodrębnione do rodzaju Ooia, jako Ooia grabowskii (Engl.) S.Y. Wong & P.C. Boyce i Ooia kinabaluensis ((Bogner) S.Y. Wong & P.C. Boyce^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-02] (ang.).
↑ Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 0-8493-2673-7. (ang.).
↑ ^a ^b Sin Yeng Wong, Peter C. Boyce. Studies on Schismatoglottideae (Araceae) of Borneo XI: Ooia, a new genus, and a new generic delimitation for Piptospatha. „Botanical Studies”. 51, s. 543-552, 2010. (ang.).
↑ ^a ^b Peter C. Boyce i Sin Yeng Wong. Studies on Schismatoglottideae (Araceae) of Borneo VII: Schottarum and Bakoa, two new genera from Sarawak, Malaysian Borneo. „Botanical Studies”. 49, s. 393-404, 2008.
↑ R. Govaerts i D.G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J. Bogner & A. Hay. Schismatoglottideae (Araceae) in Malesia II — Aridarum, Bucephalandra, Phymatarum and Piptospatha. „Telopea”. 9(1), s. 195-198, 2000. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-02] (ang.).

[3] Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 0-8493-2673-7. (ang.).

[ooia-4] Sin Yeng Wong, Peter C. Boyce. Studies on Schismatoglottideae (Araceae) of Borneo XI: Ooia, a new genus, and a new generic delimitation for Piptospatha. „Botanical Studies”. 51, s. 543-552, 2010. (ang.).

[bot-5] Peter C. Boyce i Sin Yeng Wong. Studies on Schismatoglottideae (Araceae) of Borneo VII: Schottarum and Bakoa, two new genera from Sarawak, Malaysian Borneo. „Botanical Studies”. 49, s. 393-404, 2008.

[6] R. Govaerts i D.G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]