Pola Maciejowska
Paulina Maciejowska około 1915 roku | |
Imię i nazwisko |
Paulina Maciejowska |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci |
11 lub 12 listopada 1920 |
Pola Maciejowska, właśc. Paulina Maciejowska[1] (ur. 3 lutego 1899 w Kowlu[1], zm. 11 lub 12 listopada[2] 1920 w Bytomiu[1]) – polska działaczka społeczna, uczestniczka II powstania śląskiego, współpracownica Wojciecha Korfantego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Niewiele wiadomo o pochodzeniu Poli Maciejowskiej. Bytomski Słownik Biograficzny podaje, że urodziła się w Kowlu koło Płocka, chociaż nie istnieje taka miejscowość, jest za to wieś Kowala, według innego źródła przyszła na świat w Kowlu na Wołyniu[1]. Jej matką była nauczycielka języka francuskiego, Janina Józefina Maciejowska z domu Miszewska, ojcem – Piotr Paweł Wawrzyniec Maciejowski, technik budowy dróg[1].
Młodość i wykształcenie
[edytuj | edytuj kod]Ukończyła Prywatną Żeńską Szkołę Udziałową w Płocku w 1915 roku, zdała maturę w 1916 roku[1]. Była studentką Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiowała polonistykę i historię, według innego źródła – filozofię[1]. Na studiach związała się z ruchem robotniczym, m.in. z działalnością Polskiej Partii Socjalistycznej[1]. Studia przerwała w semestrze letnim 1920 roku. W roku akademickim 1918/1919 pracowała jako nauczycielka na Kursach dla Dorosłych Magistratu m. Warszawy, była również instruktorką harcerską.
Działalność na Górnym Śląsku
[edytuj | edytuj kod]W połowie lipca 1920 roku wyjechała na Górny Śląsk, najprawdopodobniej wbrew woli rodziny, i zamieszkała w Bytomiu. Pracowała w Inspektoracie Harcerskim powstałym przy Polskim Komisariacie Plebiscytowym. Należała do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, była kurierką Wojciecha Korfantego, brała udział w II powstaniu śląskim.
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]10 listopada 1920 roku została zatrzymana przez niemiecką policję plebiscytową[1] w centrum Bytomia i trafiła do aresztu, gdzie dzień później znaleziono ją martwą[3].
Grób Poli Maciejowskiej znajduje się na cmentarzu przy ul. Kraszewskiego w Bytomiu[1]. Jest patronką Szkoły Podstawowej nr 5 od roku 1974 przy Alei Legionów 6 a 8 marca 1960 roku odsłonięto w szkole tablicę pamiątkową ku jej czci. Szkoła wraz z bytomskich harcerstwem opiekują się jej grobem.
Kontrowersje wokół osoby Poli Maciejowskiej
[edytuj | edytuj kod]Tajemnicza śmierć Poli Maciejowskiej nie została wyjaśniona, spotyka się opinie, że Pola stała się ofiarą sądu kapturowego niemieckiej zbrojnej organizacji „Escherich”. Górnośląski „Katolik” (1920, nr 142) pisze o Poli (nazywając ją Lolą Maciejewską) zaraz po jej śmierci, że była „rezolutną osóbką, rzucającą światło szerokim promieniem w ciemne masy górnośląskie”, zaznaczając że „krążą pogłoski, że zmarła zeszła ze świata sposobem nienaturalnym”. Odpowiedzi na pytanie o śmierć Poli Maciejowskiej szukały Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa w Opolu oraz Polski Komitet Plebiscytowy, jednak już trzy dni po pogrzebie wszystkich skupiła nowa tragedia w regionie.
W PRL historycy twierdzili, że była komunistką o pseudonimie „Kałuża” i uwięziono ją za agitację.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Imię Poli Maciejowskiej nosił w okresie PRL Rynek w Bytomiu.
Jest jedną z 30 bohaterek wystawy pt. „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” poświęconej roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej (2019). Koncepcję wystawy, scenariusz i materiały przygotowała Małgorzata Tkacz-Janik, a grafiki Marta Frej[4][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Wiesław Kopeć: Zaduszkowe wspomnienie o Janinie Maciejowskiej. Zespół Szkół nr 6 w Płocku. [dostęp 2018-06-03].
- ↑ Zarząd Związku Niezależnej Mł. Socjalistycznej. Paulina Maciejowska (…). „Robotnik”. 312, 1920-11-16.
- ↑ Tajemnica Poli Maciejowskiej. Kim naprawdę była i kto ją w Bytomiu zamordował? (HISTORIA DZ) (pol.) dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-12-12]
- ↑ Małgorzata Tkacz-Janik (red.), Zeszyt do herstorii dla początkujących, Katowice 2019 .
- ↑ 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego [online], instytutkorfantego.pl [dostęp 2021-04-06] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bytomski Słownik Biograficzny praca zbiorowa pod red. J. Drabiny, Bytom 2004, ISBN 978-83-908018-6-5
- Józef Krzyk , Spacerownik powstańczy, Katowice: Muzeum Śląskie, 2011, ISBN 978-83-268-0643-8, ISBN 978-83-62593-12-5, OCLC 804071547 .
- Tajemnica Poli Maciejowskiej
- „Katolik” (1920 r. nr 142)
- Informacja na stronie Aresztu Śledczego w Bytomiu. sw.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-03)].
- Szkoła Podstawowa nr 5 w Bytomiu
- Mogiły śląskich powstańców na forum Eksploratorzy.com