Polacy w obwodzie winnickim
Polacy w obwodzie winnickim – na terenie obwodu winnickiego, według danych spisu powszechnego z 2001 roku, mieszka 3,7 tysiąca osób deklarujących narodowość polską[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki osadnictwa polskiego na Podolu przypadają na połowę XIV wieku. Po Unii Lubelskiej Winniczyzna stała się częścią Korony w ramach Rzeczypospolitej. Pierwszą polską szkołę w Winnicy jezuici zaczęli budować w 1614 r.[2] W wyniku drugiego rozbioru Polski Winniczyzna znalazła się w Imperium Rosyjskim. Polską szkołę w Winnicy zamknięto po powstaniu listopadowym. Władze rosyjskie zaostrzyły represje wobec Polaków po powstaniu styczniowym. Zabraniano używania języka polskiego w instytucjach publicznych, uczniom zakazywano czytania po polsku oraz posiadania polskich książek. Sytuacja Polaków nieco uległa poprawie po 1905 roku[3].
Liczba polskich szkół w obwodzie winnickim przed 1935 rokiem wynosiła 191. W tym czasie istniało także ponad 200 szkół mieszanych. Władze radzieckie jednak zamknęły polskie szkoły. W Winnicy ostatnia polska szkoła zakończyła działalność w 1936[4]. W latach 1937–1938 represje wobec Polaków były najbardziej nasilone[5]. W ramach operacji polskiej NKWD na podstawie rozkazu nr 00485 dokonano masowych aresztowań[6]. Większość osób aresztowanych została rozstrzelana m.in. podczas mordu w Winnicy[7].
W 1959 r. w obwodzie winnickim mieszkało około 20,8 tys. Polaków[8].
Proces narodowo-kulturalnego odrodzenia polskiej mniejszość rozpoczął się po rozpadzie ZSRR i powstaniu niepodległej Ukrainy. Obecnie kultywowaniu polskości służy pięć działających przy polskich organizacjach szkół sobotnio-niedzielnych[9]. W Winnicy odbywa się doroczny festiwal kultury polskiej organizowany przez Związek Polaków Winniczyzny[10]. Ponadto w Winnicy mieści się redakcja miesięcznika i portalu internetowego Słowo Polskie. W 2016 roku w Barze otwarto Dom Polski[11].
Od 2009 roku w Winnicy znajduje się konsulat generalny Rzeczypospolitej Polskiej.
Liczba ludności polskiej[edytuj | edytuj kod]
Według danych opartych na spisach przeprowadzonych po drugiej wojnie światowej liczba ludności polskiej w obwodzie winnickim stale maleje. W Polsce kwestionowano jednak wyniki spisów pochodzących sprzed 1991 r.[12]
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 |
|---|---|---|---|---|
| 20,8 | 13,4 | 10,8 | 8,4 | 3,7 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Moskwiczowa i Glinczewski 2014 ↓, s. 83-84.
- ↑ Moskwiczowa i Glinczewski 2014 ↓, s. 84.
- ↑ Moskwiczowa i Glinczewski 2014 ↓, s. 85.
- ↑ Moskwiczowa i Glinczewski 2014 ↓, s. 86.
- ↑ Kozyrska 2014 ↓, s. 109.
- ↑ Kozyrska 2014 ↓, s. 111.
- ↑ Kozyrska 2014 ↓, s. 127-128.
- ↑ Itogi wsisojuznoj pieriepisi nasielenija 1959 g., Ukrainskaja SSR, Moskwa, 1963, za: Piotr Eberhardt: Ludność polska na Białorusi, Litwie i Ukrainie według ostatnich spisów powszechnych, „Roczniki Nauk Społecznych”, 33(1), 2005, s. 159.
- ↑ Placówki oświatowe na Ukrainie. Informator. Warszawa: Fundacja Wolność i Demokracja, 2015, s. 37.
- ↑ W Winnicy po raz dwudziesty odbył się regionalny festiwal kultury polskiej „Łączmy się, Radujmy się, Śpiewajmy!”. slowopolskieorg, 30.11.2019. (pol.).
- ↑ Polacy w Barze otrzymali w darze od historycznej ojczyzny najpiękniejsze centrum polskości na Podolu. slowopolskieorg, 23.05.2016. (pol.).
- ↑ Piotr Eberhardt: Ludność polska na Białorusi, Litwie i Ukrainie według ostatnich spisów powszechnych, „Roczniki Nauk Społecznych”, 33(1), 2005, s. 160.
- ↑ Dane na podstawie spisów powszechnych za: Piotr Eberhardt: Ludność polska na Białorusi, Litwie i Ukrainie według ostatnich spisów powszechnych, „Roczniki Nauk Społecznych”, 33(1), 2005, s. 159, 161.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antonina Kozyrska, Masowe represje wobec Polaków w obwodzie winnickim na Ukrainie w latach 1937–1938. Głosy akt śledczych, „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich”, 5, 2014, s. 109-132.
- Julia Moskwiczowa, Jan Glinczewski, Odrodzenie polskiej mniejszości narodowej na Winniczyźnie w okresie niepodległości Ukrainy, „Studia Polonijne”, 35, 2014, s. 83-95.