Pięciornik drobny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
pięciornik drobny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Potentilla micrantha Ramond ex DC. J.B.A.M.de Lamarck & A.P.de Candolle, Fl. Franç., éd. 3, 4: 468 (1805)[3] | |||
Synonimy | |||
|
Pięciornik drobny[4], p. drobnokwiatowy[5] (Potentilla micrantha Ramond ex DC.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Występuje głównie nad Morzem Śródziemnym w Europie, Afryce Północnej i Azji Mniejszej. Zwarty zasięg występowania ciągnie się od Pirenejów poprzez Europę Południową po Półwysep Bałkański. Najliczniej występuje w górach Europy Południowej. Poza tym zwartym zasięgiem istnieją oderwane rejony występowania w Hiszpanii, Europie Środkowej, nad Morzem Czarnym, na Kaukazie i w Afryce Południowej. W Polsce opisano jego występowanie tylko w dwóch miejscach na trzech stanowiskach. Pierwsze stanowisko znajduje się w rezerwacie przyrody Modrzewina na Mazowszu, dwa pozostałe w Beskidzie Makowskim na opadających do doliny Koszarawy stokach góry Janikowa Grapa. W 2007 stwierdzono tutaj występowanie dwóch populacji; jedna na wysokości około 420–465 m n.p.m., druga na wysokości około 640–645 m[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Niska roślina zielna o wysokości 15–20 cm, tworząca różyczki liściowe. Posiada półzdrewniałe kłącze, wytwarza też rozłogi[5].
- Liście
- Trójlistkowe, podobne do liści poziomki. Z obu stron są szarozielone, odstająco pokryte prostymi włoskami[5].
- Kwiaty
- Na jednej różyczce wyrasta kilka pojedynczych, białych lub słaboróżowych kwiatów o średnicy 7-10 mm. Płatki korony mają taką samą długość, jak działki kielicha, lub są nieco krótsze. Charakterystyczną cechą gatunkową jest buraczkowoczerwone zabarwienie działek kielicha po wewnętrznej stronie[5].
- Owoce
- Białoszary orzeszek. Jest owłosiony na brzusznej stronie[5]
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Bylina, hemikryptofit. Kwitnie zazwyczaj od kwietnia do maja, czasami już w marcu. Rozmnaża się przez nasiona, ale również wegetatywnie przez rozłogi. Występuje w lasach, ale także na siedliskach otwartych – w murawach górskich na wapiennym podłożu[5]. Liczba chromosomów 2n = 12, 14 Co, Ga 2, 3, 4, 5, 6[6].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001) – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)[7]. W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[8]. Umieszczony także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia E (wymierający – krytycznie zagrożony)[9]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[10]. Stanowisko na Mazowszu znajduje się na chronionym obszarze rezerwatu przyrody. Jedno ze stanowisk w Beskidzie Makowskim nie jest zagrożone, gdyż znajduje się na trudno dostępnym terenie (na odsłonięciu piaskowców na pionowej niemal ścianie). Zagrożone jest natomiast drugie, wyżej położone stanowisko, a przyczyną zagrożenia jest zaprzestanie koszenia polany, na której się znajduje. Efektem samorzutnie następującej sukcesji wtórnej jest bowiem zarastanie polany przez zagłuszającą pięciornika wyższą roślinność, a później przez las. Część polany zresztą została już obsadzona świerkiem. W Beskidzie Makowskim w latach 200-2001 liczba kęp na obydwu stanowiskach wynosiła razem około 300-400. Aby zachować pięciornika na tych stanowiskach należałoby utworzyć na Janikowej Grapie rezerwat przyrody nieżywionej (na dolnym stanowisku z pionową ścianą piaskowca), zaś na górnym kosić polanę i usuwać zadrzewienia. W Polsce gatunek ten jest uprawiany m.in. w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie oraz w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie[5]. Gatunek objęty ochroną ścisłą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
- ↑ Potentilla micrantha Ramond ex DC., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-02-04] .
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 140, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d e f g h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
- ↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- BioLib: 39841
- EoL: 628275
- EUNIS: 179976
- FloraWeb: 4523
- GBIF: 5367683
- identyfikator iNaturalist: 59272
- IPNI: 728488-1
- NCBI: 57941
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-2002
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:728488-1
- Tela Botanica: 52715
- identyfikator Tropicos: 27800309
- CoL: 4M5NB