Prałat

sutanna prałata

strój chórowy prałata

Prałat (łac. praelatus – przełożony) – w Kościele katolickim prezbiter lub biskup mający zwyczajną władzę kościelną w prałaturze terytorialnej lub personalnej. Potocznie używa się jednak tego terminu w stosunku do kapłanów obdarzonych godnościami honorowymi przez Stolicę Apostolską lub biskupa diecezji, w której istnieje kapituła.

Prałatom (podobnie jak szambelanom i kapelanom papieskim) przysługuje tytuł: Monsignor (wł. monsignore). Tytułu Monsignora zgodnie z „Instrukcją w sprawie szat, tytułów i godeł Kardynałów, Biskupów i Prałatów niższych stopni” (Acta Apostolicae Sedis, vol. LXI an. 1969, p. 339; 23–26), można użyć przy pisemnym lub ustnym zwracaniu się do wyższych prałatów dykasterii Kurii Rzymskiej, niemających godności biskupiej, prałatów, zwanych clerici kamery apostolskiej i prałatów, pełniących obowiązki na dworze papieskim, jak i biskupa – sam lub łącznie z przymiotnikiem „Najczcigodniejszy”. Natomiast m.in. prałatów honorowych, oraz kapelanów Jego Świątobliwości można tytułować: Monsignore, który to tytuł, stosownie do okoliczności może poprzedzać przymiotniki: Czcigodny (Reverendus).

Prałat jako urząd Kurii Rzymskiej

• Prałat duchowny Kamery Apostolskiej – kolegium ośmiu prałatów duchownych (pod przewodnictwem dziekana) działające w ramach Kamery Apostolskiej.
• Prałat audytor Roty Rzymskiej – członek jednego z trybunałów papieskich – Roty Rzymskiej.
• Dawniej czterej prałaci papiescy di fiocchetti: w tym trzech najwyższych urzędników Kamery Apostolskiej: wicekamerling, audytor generalny oraz skarbnik, jak również majordomus papieski. Zniesione od 1968 r. z mocy motu proprio papieża Pawła VI.

Prałat jako urząd kierujący jednostką administracyjną

• Prałat terytorialny (łac. Praelatus nullius) – sprawujący władzę na terytorium wyłączonym spod jurysdykcji biskupa, zachowując przy tym wszystkie uprawnienia ordynariusza (Prałatura terytorialna). Prałat terytorialny posiada co do zasady święcenia biskupie.
• Prałat prałatury personalnej – stoi na czele prałatury – instytucji Kościoła, wyłączonej spod jurysdykcji biskupów.

Prałat jako godność honorowa

W Kościele katolickim była to jedna z podstawowych godności nadawanych zasłużonym kapłanom z całego świata, przez papieża.

W 2014 decyzją papieża Franciszka tytuł prałata jako godność honorowa został zniesiony. Nie będzie on już nadawany zasłużonym kapłanom, ale księża, którzy otrzymali ten tytuł, mogą go nadal używać. Pozostaje więc tylko jedno papieskie odznaczenie dla duchownych diecezjalnych: Kapelan Jego Świątobliwości. Będzie ono przyznawane zasłużonym dla Kościoła kapłanom, którzy ukończyli 65 rok życia.

• prałat honorowy Jego Świątobliwości (godność honorowa prezbiterów wyższa niż kapelan, ale niższa niż protonotariusz nadliczbowy), lub też prałat domowy (rzeczywisty) Jego Świątobliwości, noszący w stroju chórowym fioletową sutannę, zaś w stroju na uroczyste okazje niezwiązane z liturgią, czarną sutannę z amarantowymi guzikami i obszyciami (taką samą jak biskupia, jednak bez pelerynki), przepasaną fioletowym pasem stosowanym również przez biskupów.

W Kościele również zwyczajowo są nazywani prałatami, nie będąc nimi w ścisłym znaczeniu:

• kapelan honorowy Jego Świątobliwości noszący sutannę z fioletowymi guzikami i obszyciami, przepasaną fioletowym pasem. Jedyna obecnie istniejąca kapłańska godność honorowa nadawana przez papieża, dawniej mniej prestiżowa od prałata honorowego Jego Świątobliwości oraz protonotariusza apostolskiego nadliczbowego.
• protonotariusz apostolski:
  • protonotariusz apostolski liczbowy
  • protonotariusz apostolski nadliczbowy – supra numerum – godność nadawana do 2014 roku, najbardziej prestiżowa godność papieska przeznaczona dla prezbiterów diecezjalnych. Jego przywileje odnośnie do stroju odpowiadają przywilejom prałata honorowego, w Polsce również tradycyjnie wkładali na głowy podczas liturgii mitry simplex (infuły), stąd określenie „infułat”.
• zwierzchnicy kapituły diecezjalnej lub kolegiackiej. W Polsce na ogół są to:
  • prepozyt,
  • dziekan,
  • archidiakon, kustosz,
  • scholastyk,
  • kanclerz,
  • kantor

Herb prałata terytorialnego pełniącego urząd

Herb prałata terytorialnego (niebędącego biskupem)

Herby godności prałackich

Herb Kapelana Jego Świątobliwości (na taśmie pod spodem znajduje się dewiza)	Herb Honorowego Prałata Jego Świątobliwości	Herb protonotariusza apostolskiego de numero oraz supra numerum (infułata)	Dawny herb prałatów papieskich di fiocchetto