Prikazy

Obraz Prikaz w Moskwie

Prikazy (ros. Приказы) – dawny państwowy urząd centralny w Rosji, podporządkowany carowi w XV–XVIII wieku, będący odpowiednikiem współczesnego ministerstwa. Na czele prikazów stali bojarzy. Każdy prikaz posiadał swoją kancelarię kierowaną przez diaka, któremu podlegało do 50 poddiaków zajmujących się biurokracją. Znaczny rozwój prikazów miał miejsce w XVI i XVII wieku. W latach 1717–1720 zostały zastąpione przez kolegia w ramach reform Piotra I.

Rodzaje prikazów

• Prikaz Spraw Wojskowych (razriadnyj) – przeprowadzał rekrutację do wojska, ewidencjonował żołnierzy, dokonywał przeglądów oddziałów, aktualizował wykazy ludzi udających się na wyprawy z carem;
• Prikaz Dóbr Ziemskich (pomiestnyj) – zajmował się rozdawnictwem majątków przeznaczonych w nagrodę za służbę, prowadził wykaz rozdanych majątków, nadzorował działalność gospodarczą szlachty w nadanych posiadłościach, ściągał podatki z włości oddanych w użytkowanie, rozstrzygał spory o ziemie;
• Prikaz Skarbowy (kazionnyj) – kierował ściąganiem danin od poddanych, zapewnianiem pensji pracownikom, uzyskiwaniem pieniędzy na wyprawy wojenne, reformami pieniężnymi;
• Prikaz Poselski (posolskij) – zajmował się projektami ustaw, reformami i nowymi prawami, zatwierdzaniem ich oraz stosunkami zagranicznymi i sojuszami;
• Suplik (czełobitiennyj);
• Prikaz Wielkiego Dworu (bolszowo dworca);
• Prikaz Arsenalski, Prikaz Uzbrojenia, Prikaz Puszkarski, Prikaz Spraw Kamiennych – zajmowały się zaopatrywaniem wojska w broń, jej produkcją oraz fortyfikacjami;
• Prikaz do Spraw Rozbojów – nadzorujący pracę starostów, zajmował się licznymi przestępstwami; później wyodrębniano w nim także Prikaz Ziemski, Prikaz Chołopi, Prikaz Moskiewski i Prikaz Włodzimierski (dwa ostatnie miały charakter sądowy).

Bibliografia

• prikazy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-11-20] .