Przegląd Powszechny

Przegląd Powszechny

Częstotliwość	miesięcznik
Państwo	Polska
Wydawca	Prowincja Wielkopolsko-Mazowiecka Towarzystwa Jezusowego Wydawnictwo RHETOS
Tematyka	społeczno-kulturalna
Pierwszy numer	1884
Redaktor naczelny	Krzysztof Ołdakowski
Średni nakład	2000 egz.
Format	B5
Liczba stron	182
ISSN	0209-1127
Strona internetowa

Przegląd Powszechny – polski miesięcznik społeczno-kulturalny wydawany przez jezuitów, ukazujący się w latach 1884–1939, 1947–1953 i od 1982.

Historia

Okres I (1884–1953)

Poprzednikiem „Przeglądu Powszechnego” był założony w 1870 r. "Przegląd Lwowski". W 1883 r., między innymi z powodu kłopotów finansowych, redakcja Przeglądu Lwowskiego zwróciła się z prośbą do władz Towarzystwa Jezusowego, o to, by zakon przejął pismo. Tak się też stało. W listopadzie 1883 r. na mocy porozumienia między ówczesnym prowincjałem Henrykiem Jackowskim SJ i ks. Edwardem Podolskim, założycielem i redaktorem naczelnym Przeglądu Lwowskiego, jezuici przejęli pismo, zmieniając jednocześnie jego nazwę na „Przegląd Powszechny”.

Pierwszy numer „Przeglądu Powszechnego” ukazał się w styczniu 1884 r. W założeniu pismo miało unikać polemik (tak charakterystycznych dla jego poprzednika – "Przeglądu Lwowskiego") i koncentrować się na obiektywnym omawianiu poruszanych zagadnień. O. Marian Morawski SJ (1845–1901, redaktor naczelny pisma) pisał: "Charakter naszego pisma ma być ile możliwości tetyczny i wykładowy, a nie polemiczny. (…) Zakreślamy sobie plan następujący. Przedewszystkiem podnosić i opracowywać chcemy zasadnicze kwestye społeczne t.j. zagadnienia i interesa, które w życiu społeczeństw mają właściwe pole, ale korzeni szukać trzeba w religii i filozofii, a ostatnie wyniki spotyka się w ekonomii i polityce".

W niedługim czasie „Przegląd Powszechny” stał się poczytnym pismem w kręgach katolików z zaboru austriackiego. Trafiał również do niewielkich grup na Śląsku oraz w Poznańskiem.

W 1903 r. (numer lipcowy) dodrukowano okładkę z napisem „Przegląd Uniwersalny” i podjęto pierwszą próbę rozprowadzenia pisma na terenie Królestwa Polskiego. Praktykę tę stosowano do roku 1905 r., kiedy to ukaz carski zniósł ustawy antykatolickie i redakcja nie musiała już ukrywać prawdziwej nazwy pisma.

„Przegląd Powszechny” wychodził nieprzerwanie do 1914 r. I wojna światowa uniemożliwiła regularne wydawanie miesięcznika, dlatego w 1915 r. nie wyszedł żaden numer pisma, zaś w latach następnych „Przegląd Powszechny” ukazywał się niesystematycznie.
Pierwsze powojenne spotkanie redakcji odbyło się 20 września 1918 r. Po zakończeniu wojny pismo musiało odnaleźć się w nowej rzeczywistości, a także poradzić sobie z problemami finansowymi związanymi m.in. z szybkim wzrostem kosztów druku i brakiem odpowiedniego papieru. Przez 15 lat (1918–1933 r.) jego redaktorem naczelnym był o. Jan Urban SJ.

W 1933 r. pismo obchodziło 50. lecie istnienia. Dwa lata później, w związku z podziałem polskiej prowincji Towarzystwa Jezusowego na prowincję południową i północną, rozpoczęto przygotowania do przeniesienia pisma z Krakowa do Warszawy. Decyzja w tej sprawie została ostatecznie podjęta w Warszawie 16 grudnia 1935 r. Redaktorem naczelnym mianowano o. Jana Rostworowskiego SJ.

Wybuch II wojny światowej zmusił jezuitów do zawieszenia wydawania „Przeglądu Powszechnego”. Ostatnim numerem był tom 223 (lipiec-sierpień 1939 r.). Materiały redakcyjne zostały zdeponowane w archiwach zakonnych. Niestety 3 sierpnia 1944 r. warszawskie archiwa „Przeglądu Powszechnego” zostały doszczętnie spalone przez nazistowskich żołnierzy. W czasie wojny wielu współpracowników pisma zostało aresztowanych i zesłanych do obozów w Oświęcimiu i Dachau.

Po wojnie rozpoczęto próby reaktywowania pisma. Pierwszy numer „Przeglądu Powszechnego” ukazał się w grudniu 1947 r. Nowa rzeczywistość polityczna i społeczna wymusiła zmiany w profilu pisma. Ze względu na nowe władze na spotkaniach redakcyjnych ostrożnie ustalano tematykę nowych numerów. Redakcja wiedziała, że pewne tematy mogą spotkać się z dezaprobatą Urzędu Kontroli Prasy czy Ministerstwa Informacji i Propagandy.

Reaktywowany po wojnie „Przegląd Powszechny”, ukazywał się do 1953 r. Do tego czasu ukazało się 235 tomów "Przeglądu Powszechnego" w 70 rocznikach.
Symboliczną kontynuacją „Przeglądu Powszechnego” był londyński miesięcznik wydawany do 1982 r. przez o. Jerzego Mirewicza pod tym samym tytułem.

Okres II (od 1982 roku)

Po zamknięciu pisma w 1953 r. kilkakrotnie próbowano wznowić jego działalność, jednak ze względu na ostrożną politykę względem władz, problemy kadrowe i finansowe, próby te nigdy nie wykroczyły poza wstępną fazę. Dopiero wzrost aktywności społecznej związanej z powstaniem Solidarności zmobilizował ówczesnego prowincjała Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej o. Zygmunta Perza SJ do wydania decyzji o wznowieniu działalności „Przeglądu Powszechnego”. Redaktorem naczelnym mianowano o. Stanisława Opielę SJ.

Wniosek wraz z odpowiednimi dokumentami został złożony w komisji państwowo-kościelnej zajmującej się wydawnictwami katolickimi jesienią 1980 r. W dniu 19 marca 1981 r. Główny Urząd Publikacji wyraził zgodę na wydawanie pisma, jednak z zastrzeżeniem, że „na własnym papierze” (odgórna reglamentacja papieru była w owym czasie jednym z głównych problemów wydawnictw). Redakcja odwołała się od decyzji GUP i 22 maja 1981 r. otrzymała pozwolenie na ubieganie się o państwowy papier. Pozwolenie to przyspieszyło prace związane z przygotowaniem lokalu dla redakcji, organizację potrzebnych materiałów, a przede wszystkim poszukiwania autorów.
Pomimo licznych trudności, udało się przygotować pierwszy numer pisma, który zaplanowano na styczeń 1982 r. Niestety ogłoszenie Stanu wojennego przesunęło wydanie pierwszego numeru „Przeglądu Powszechnego” o kilka miesięcy.

Główny Urząd Publikacji wydał ponowne zezwolenie na wydawanie czasopisma dopiero 7 maja 1982 r. W lipcu 1982 r. ukazał się pierwszy po wznowieniu, podwójny numer „Przeglądu Powszechnego”. W tym czasie pismo znajdowało się pod szczególnym nadzorem Urzędu Cenzury, który zobowiązał redakcję do dwukrotnego przedstawiania numeru przed publikacją.
W stanie wojennym, a także po jego zakończeniu aż do 1989 r., redakcja „Przeglądu Powszechnego” była miejscem spotkań demokratycznej opozycji.

W 2004 r. pismo obchodziło 120-lecie istnienia. Ówczesny redaktor naczelny, o. Wacław Oszajca SJ powiedział w wywiadzie dla KAI: "Zadania "Przeglądu Powszechnego" nie zmieniły się od czasu, kiedy określił je pierwszy redaktor, o. Marian Morawski. Chcemy przenikać rzeczywistość, która nas otacza, duchem chrześcijańskim. Zajmujemy się tym, co dzieje się w świecie religii, kultury, polityki i ekonomii, wyszukujemy zwiastunów nadejścia nowych czasów".

"Przegląd Powszechny" ukazywał się w formie papierowej do 2012, ostatnio nakładem wydawnictwa RHETOS, następnie wszedł w skład portalu Deon.pl.

Redaktorzy naczelni

• 1884-1901 - Marian Morawski
• 1901-1902 - Stanisław Kobyłecki
• 1902-1918 - Jan Pawelski
• 1918-1933 - Jan Urban
• 1933-1936 - Jan Rostworowski
• 1936-1939 - Edward Kosibowicz
• 1947-1953 - Stanisław Wawryn
• 1982-1991 - Stanisław Opiela
• 1991-1992 - Grzegorz Schmidt
• 1992-1995 - Jacek Bolewski
• 1995-2006 - Wacław Oszajca
• 2006-2009 - Tomasz Kot
• od VI 2009 - Krzysztof Ołdakowski

Publikacje dotyczące "Przeglądu Powszechnego"

• Ute Caumanns, Die polnischen Jesuiten, der Przegląd Powszechny und der politische Katholizismus in der Zweiten Republik : ein Beitrag zur Geschichte der katholischen Presse Polens zwischen den Weltkriegen : ‪(‬1918-1939‪)‬, Forschungsstelle Ostmitteleuropa, Dortmund 1996.
• Michał Jagiełło, Trwałość i zmiana: szkice o „Przeglądzie Powszechnym” 1884-1918; Oficyna Przeglądu Powszechnego, Warszawa 1993.
• Michał Jagiełło, Zrozumieć swój wiek, „Przegląd Powszechny” nr 1/2009.
• Stanisław Krajski, Filozofia społeczna w "Przeglądzie Powszechnym" w latach 1884-1939, Wydawnictwo św. Tomasza z Akwinu, Warszawa 2003.
• Stanisław Opiela SJ, Zaistnienie, „Przegląd Powszechny” nr 12/2004.
• Felicjan Paluszkiewicz SJ, Od "Kuriera Polskiego" do stulecia "Przeglądu Powszechnego", „Przegląd Powszechny” nr 1/1984.
• Wojciech Wieczorek, 125 lat „Przeglądu Powszechnego”, „Przegląd Powszechny” nr 1/2009.
• Norbert Wójtowicz, „Przegląd Powszechny” w walce o szkołę (1935-39), „Szewska Pasja”, R. 2 (1997), nr 5 (13), s. 7-11

Linki zewnętrzne

• Wizytówka na stronie wydawcy
• Informacja na stronie KAI. ekai.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
• Zdigitalizowany "Przegląd Lwowski" (poprzednik "Przeglądu Powszechnego") na stronie Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego
• Link do bezpłatnego archiwum "Przeglądu Powszechnego" z lat 1884-2003
• "Przegląd Powszechny" w Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej (djvu)