Przewrotka łysa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
przewrotka łysa |
| Nazwa systematyczna | |
| Disciseda candida (Schwein.) Lloyd Mycol. Writ. 1: 100 (1902) | |
Przewrotka łysa (Disciseda candida (Schwein.) Lloyd) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1822 Lewis David von Schweinitz, nadając mu nazwę Bovista candida. Obecną, uznaną przez Index Fungorum, nazwę nadał mu Curtis Gates Lloyd w 1902[1].
- Bovista candida Schwein. 1822
- Disciseda candida (Schwein.) Lloyd 1902 var. candida
Nazwę polską nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy do 2 cm i bochenkowatym kształcie. Egzoperydium bardzo cienkie, u młodych owocników białawe lub białożółte, u starszych ziemistobrązowe. Jest silnie inkrustowane cząstkami podłoża. Endoperydium brązowoszare, pergaminowo-skórzaste, matowe, silne. Zazwyczaj ma miseczkowatą krustę, która jednak po deszczach odpada[4].
Owocnik zaczyna powstawać pod ziemią jako grzyb podziemny (hypogeiczny). W trakcie dojrzewania wysuwa się ponad ziemię i staje się grzybem naziemnym (epigeicznym). Egzoperydium pęka wzdłuż linii równikowej, a endoperydium otwiera się otworem w dolnej części, powstałym po oderwaniu się owocnika od sznura grzybniowego. W dojrzałym owocniku gleba jest rdzawobrązowa[4].
- Cechy mikroskopijne
Gleba zawiera kuliste zarodniki i włośnię. Zarodniki o średnicy 3,8–5 μm, przezroczyste i bezbarwne do żółtoochrowych, gładkie lub bardzo drobno brodawkowate, z jedną gutulą. Włośnia bardzo słabo rozgałęziona, zbudowana z gładkich, prostych, lub falistych strzępek, przezroczystych i bezbarwnych do żółtoochrowych[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje na całym świecie[4]. W Polsce do 2003 podano tylko 6 jej stanowisk[3]. Prawdopodobnie nie jest rzadka, jednak przeoczana ze względu na niewielki rozmiar[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[5]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Holandii i Norwegii[3].
Saprotrof. Występuje w nasłonecznionych murawach kserotermicznych, na siedliskach ruderalnych i trawiastych zbiorowiskach o charakterze stepowym[4]. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Jest trudna do odróżnienia od przewrotki wielkiej (Disciseda bovista), która ma nieco większy owocnik, nieco inaczej ubarwione endoperydium oraz brodawkowane zarodniki. W Szwecji stwierdzono formy przejściowe między tymi gatunkami[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2017-11-06]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.