Rada Arktyczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rada Arktyczna
The Arctic Council
Mapa
Siedziba

Tromsø

Członkowie

Kanada
Dania
Finlandia
Islandia
Norwegia
Rosja
Szwecja
Stany Zjednoczone

Utworzenie

19 września 1996

Strona internetowa

Rada Arktyczna – międzynarodowe forum współpracy wysokiego szczebla utworzone w 1996 roku przez osiem krajów arktycznych, skupiające państwa arktyczne, organizacje rdzennych mieszkańców oraz państwa spoza Arktyki, celem współpracy w regionie Arktyki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze kroki w kierunku utworzenia rady zostały poczynione w 1991 roku, kiedy to osiem państw, których część terytorium leży w Arktyce – państw arktycznych, podpisało Strategię Ochrony Środowiska Arktycznego (ang. Arctic Environmental Protection Strategy, AEPS)[1]. Państwa zobowiązały się do koordynacji wspólnych badań naukowych, oceny wpływu podejmowanych działań na środowisko oraz do działań niezbędnych do kontroli zanieczyszczeń i ich redukcji[2].

19 września 1996 roku na spotkaniu w Ottawie kraje te podpisały deklarację (ang. Ottawa Declaration) oficjalnie powołującą do życia Radę Arktyczną — forum na wysokim szczeblu rządowym, którego głównymi celami są współpraca krajów arktycznych, promocja i ochrona tego regionu oraz współpraca z rdzenną ludnością regionu. Rada Arktyczna nie jest organizacją międzynarodową w rozumieniu prawa międzynarodowego, a instytucją „miękkiego” prawa międzynarodowego (ang. soft law)[3].

Na forum Rady wypracowano trzy porozumienia, które zostały przyjęte przez wszystkie osiem krajów członkowskich[4]:

  • Porozumienie z 2011 roku o współpracy w zakresie działań poszukiwawczo-ratowniczych na morzu w Arktyce (ang. Agreement on Cooperation on Aeronautical and Maritime Search and Rescue in the Arctic) – pierwszy wiążący instrument prawny, odnoszący się do kwestii związanych z działalnością gospodarczą w regionie Arktyki
  • Porozumienie z 2013 roku o współpracy w zakresie gotowości i reagowania na zanieczyszczenie arktycznych wód morskich ropą naftową (ang. Agreement on Cooperation on Marine Oil Pollution Preparedness and Response in the Arctic)
  • Porozumienie z 2017 roku o zacieśnianiu arktycznej międzynarodowej współpracy naukowej (ang. Agreement on Enhancing International Arctic Scientific Cooperation)

Struktura Rady[edytuj | edytuj kod]

Rada skupia państwa arktyczne, organizacje rdzennych mieszkańców oraz państwa spoza Arktyki, które wyrażają chęć współpracy w regionie[3].

Państwa członkowskie i stali uczestnicy[edytuj | edytuj kod]

W skład Rady Arktycznej wchodzi osiem państw arktycznych (ang. Arctic States), których część terytorium leży w Arktyce[5]:

Ponadto sześć organizacji rdzennych mieszkańców Arktyki (ang. Indigenous Peoples Organizations) ma status stałych uczestników (ang. Permanent Participants) (stan na 2021 rok)[6]:

  • Aleut International Association
  • Arctic Athabaskan Council
  • Gwichʼin Council International
  • Inuit Circumpolar Council
  • Russian Association of Indigenous Peoples of the North
  • Saami Council

Obserwatorzy[edytuj | edytuj kod]

Ponad 35 państw i organizacji ma status obserwatora (stan na 2021 rok) – mogą brać czynny udział w pracach grup roboczych i uczestniczyć w spotkaniach Rady[7]. 13 państw ze statusem obserwatora to[8]:

Unia Europejska złożyła wniosek o przyznanie jej statusu pełnoprawnego obserwatora w 2013 roku[9]. Ostateczna decyzja w tej sprawie została jednak odroczona ze względu na opór ze strony niektórych członków Rady Arktycznej[9]. Zgodnie z deklaracją z Kiruny (2013) Unia Europejska może obserwować prace Rady[10]. UE aktywnie uczestniczy w pracach grup roboczych i grup ekspertów Rady Arktycznej[9].

Organizacja prac Rady[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie decyzje Rady podejmowane są jednomyślnie przez wszystkie osiem państw członkowskich, na zasadzie konsensusu, po uprzednich konsultacjach i zaangażowaniu organizacji rdzennych mieszkańców Arktyki[11]. Decyzje Rady poprzedzają prace na szczeblu ministerialnym[12].

Rada posiada rotacyjny system przewodnictwa – poszczególne państwa członkowskie obejmują jej przewodnictwo na okres dwóch lat[13]. W latach 2019–2021 przewodnictwo sprawowała Islandia, w latach 2021–2023 Rosja[11], a od 2023 do 2025 pracami Rady kieruje Norwegia[14]. W 2013 roku powołano do życia stały sekretariat Rady Arktycznej z siedzibą w Tromsø[11].

Projekty i działania Rady są inicjowane w ramach sześciu wyspecjalizowanych grup roboczych[a]:

  1. Program Monitorowania i Oceny Regionu Arktyki (ang. Arctic Monitoring and Assessment Programme, AMAP) – grupa monitoruje i ocenia zanieczyszczenia i zmiany klimatu w Arktyce[15]
  2. Grupa Robocza do spraw Zachowania Morskiego Środowiska Arktyki (ang. Protection of the Arctic Marine Environment, PAME) – grupa zajmuje się działaniami na rzecz ochrony i zrównoważonego wykorzystania morskiego środowiska Arktyki[16]
  3. Grupa Robocza do spraw Zapobiegania Sytuacjom Kryzysowym, Gotowości i Reagowania (ang. Emergency Prevention, Preparedness and Response, EPPR) – grupa pracująca na rzecz zapobiegania wszelkim sytuacjom kryzysowym i wypadkom oraz przygotowania i reagowania na takie sytuacje[16]
  4. Grupa Robocza do spraw Zachowania Arktycznej Fauny i Flory (ang. Conservation of Arctic Flora and Fauna, CAFF) – grupa zajmuje się ochroną bioróżnorodności, promuje praktyki pomagające zachować zasoby Arktyki[15]
  5. Grupa Robocza do spraw Zrównoważonego Rozwoju (ang. Sustainable Development Working Group, SDWG) – grupa pracuje na rzecz poprawy warunków środowiskowych, gospodarczych i społecznych życia rdzennych mieszkańców Arktyki[16]
  6. Program dotyczący Zanieczyszczenia Arktyki (ang. Arctic Contaminants Action Program, ACAP) – prace grupy skupiają się na działaniach zapobiegających zanieczyszczaniu środowiska arktycznego i minimalizowaniu zagrożeń środowiskowych[15]

Grupy robocze wypracowały m.in. Program Działań na rzecz Ochrony Arktycznego Środowiska Morskiego i Plan działania Rady Arktycznej w sprawie likwidacji zanieczyszczenia w Arktyce[12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Polskie nazwy grup roboczych podane za Madej (2013), zob. Madej 2013 ↓, s. 71–71.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Maciąg-Świontek 2017 ↓, s. 355.
  2. ↑ Madej 2013 ↓, s. 67.
  3. ↑ a b Madej 2013 ↓, s. 65.
  4. ↑ Arctic Council ↓.
  5. ↑ The Arctic Council: A Quick Guide ↓, s. 5.
  6. ↑ The Arctic Council: A Quick Guide ↓, s. 6–7.
  7. ↑ The Arctic Council: About the Arctic Council. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
  8. ↑ The Arctic Council: Observers: Non-arctic States. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
  9. ↑ a b c Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 października 2021 r. w sprawie Arktyki ↓.
  10. ↑ Arctic Council Secretariat: Kiruna Declaration. [w:] oaarchive.arctic-council.org [on-line]. 2013-05-15. [dostęp 2021-10-23]. (ang.).
  11. ↑ a b c The Arctic Council: A Quick Guide ↓, s. 10.
  12. ↑ a b Maciąg-Świontek 2017 ↓, s. 356.
  13. ↑ Madej 2013 ↓, s. 69.
  14. ↑ Arctic States and Indigenous Permanent Participants convened for the 13th Arctic Council meeting and issued statement, Arctic Council [dostęp 2023-08-20] (ang.).
  15. ↑ a b c The Arctic Council: A Quick Guide ↓, s. 8.
  16. ↑ a b c The Arctic Council: A Quick Guide ↓, s. 9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rada_Arktyczna&oldid=71081615”