Reakcja ninhydrynowa

Schemat reakcji ninhydryny z aminokwasem

Reakcja ninhydrynowa – reakcja charakterystyczna pozwalająca wykrywać wolne grupy aminowe. Pozwala zarówno jakościowo, jak i ilościowo oznaczać aminokwasy.

Przebieg reakcji

Uproszczony mechanizm reakcji ninhydrynowej

mechanizm reakcji

Aminy pierwszorzędowe w reakcji z ninhydryną wytwarzają zasadę Schiffa (iminę), która następnie w wieloetapowej reakcji rozpada się, zazwyczaj z wytworzeniem 2-amino-3-hydroksy-1H-inden-1-onu (aminokwasy w tym procesie tracą grupę aminową i ulegają dekarboksylacji do aldehydów krótszych o jeden atom węgla). Powstała pochodna aminoindenu reaguje z kolejną cząsteczką ninhydryny, tworząc kolejną zasadę Schiffa, tzw. purpurę Ruhemanna o barwie fioletowoniebieskiej.

Zastosowanie

Reakcja jest charakterystyczna dla wszystkich aminokwasów oprócz:

• proliny – kolor żółty,
• hydroksyproliny – kolor różowy.

Dla rozpadu zasady Schiffa z pierwszego etapu konieczna jest obecność atomu wodoru na węglu α. Z tej przyczyny aminy pierwszorzędowe zawierające grupę aminową przyłączoną do trzeciorzędowego atomu węgla (np. tert-butyloamina, (CH₃)₃C-NH₂) nie są wykrywane w tej reakcji. Natomiast w reakcji ninhydryny z aminami drugorzędowymi powstają sole iminiowe o zabarwieniu żółto-pomarańczowym.

Bibliografia

• Siegfried Ruhemann. Cyclic di- and tri-ketones. „J. Chem. Soc., Trans.”. 97, s. 1438–1449, 1910. DOI: 10.1039/CT9109701438. (ang.). 
• R. C. Medrud. The Crystal Structure of Ninhydrin. „Acta Cryst.”. B25, s. 213-220, 1969. DOI: 10.1107/S0567740869002032. 
• MacFadyen D.A., Fowler N., "On the mechanism of the reaction of ninhydrin with alpha-amino acids. 2. A spectrophotometric study of hydrindantin reactions", Journal of Biological Chemistry 186 (1): 13-22 1950 Dokument PDF
• Chem 212 – Organic Chemistry II Lecture: Mechanism: Reaction of Amino Acids with Ninhydrin