Sztuka ziemi

Sztuka ziemi – inaczej sztuka krajobrazu lub land art to działalność artystyczna, której obszarem działania (tłem, kontekstem czy tworzywem) jest przestrzeń ziemi, obszar środowiska naturalnego. Działania tego typu często są ingerencją w pejzaż, przekształceniem jego fragmentu, lub wykorzystaniem naturalnych procesów (erozja, czynniki atmosferyczne) dla stworzenia działania, obiektu o charakterze artystycznym.

Realizacje tego typu pojawiły się w sztuce w latach 60. XX wieku (wystawa Earthworks, 1968,Dwan Galery w Nowym Jorku), a największy rozwój przypadł na lata 70. Były to bardzo różne w skali i charakterze działania, monumentalne realizacje, czasami obiekty wielokilometrowe, czy wymagające radykalnych prac ziemnych (przekopy, kopce, rowy), czasem subtelne, trudne nawet do znalezienia w otwartej przestrzeni, lub kompozycje istniejące kilka chwil niszczone np. wiatrem, czy przypływem. Wiele dzieł tego typu prezentowana była w tradycyjnych instytucjach sztuki (galerie, muzea) w postaci dokumentacji fotograficznej, filmowej, szkiców realizacyjnych, map. Początkowo ożywcza formuła tej sztuki spotkała się z refleksją na temat wartości naturalnego krajobrazu, bezcenności nienaruszonej przez człowieka przestrzeni, czego efektem było często ograniczenie monumentalnych przedsięwzięć tego typu. Działania początkowo o charakterze czysto artystycznym, przeniknęły do praktyk projektowych, miały wpływ, i były realizowane w formie i założeniach ogrodów, parków, rozwiązaniach architektonicznych.

Geneza

Sztuka ziemi kumuluje tendencje i zjawiska zachodzące w artystycznym świecie lat 60., takie jak przenoszenie nacisku z końcowego rezultatu- dzieła na proces jego powstawania (sztuka procesualna), dematerializacja sztuki (konceptualizm), performance czy body art. Jeden z głównych teoretyków i twórców sztuki ziemi Robert Smithson widział w niej też odpowiedź na fascynację stalą, aluminium i techniką obecną w rzeźbie tego czasu - nie do końca świadomym modernistyczym nastawieniem na produkcję, przetwarzanie i racjonalną organizację. Smithson zwracał uwagę na procesy znajdujące się poza wyizolowanym, technologicznym oglądem, często postrzegane jako wrogie (entropia, erozja).

Przykłady

Jedną z najbardziej znanych realizacji tej sztuki jest spirala Roberta Smithsona. W 1970 roku wydzierżawił 10 akrów ziemi Wielkiego Słonego Jeziora w Utah. Z 6 tysięcy ton ziemi i kamienia usypał 500 metrową spiralną groblę, łączącą abstrakcyjną formę z kształtem prymitywnych morskich stworzeń.

Równie spektakularne realizacje podejmowała para artystów Christo & Jeanne-Claude. Christo w 1972 roku przegrodził kanion Kolorado pomarańczową kurtyną wysokości ponad 42 metrów, która wisiała przez 28 godzin. W 1983 roku Christo otoczył 11 wysp w pobliżu Miami różową tkaniną szerokości niemal 70 metrów. W 1976 roku wykonał w Kalifornii ogrodzenie wysokości 6 metrów biegnące na długości ponad 30 kilometrów. W 2004 zrealizowali projekt Bram do Central Parku w Nowym Jorku.

Innym wymiarem "sztuki ziemi" są prace subtelne, efemeryczne. Przykładem może być tu twórczość Any Mendiety. Głównie w latach 70. rysowała sylwetki ludzkie naturalnej wielkości, w postaci obrysów: na piasku, na łące (wyrywając część roślin) na śniegu, układając ze znalezionych kamieni. Obiekty te istniały często przez parę godzin, znikając w "naturalny" sposób, co również było istotnym elementem tych prac. Pozostałym śladem była dokumentacja fotograficzna.

Richard Long chodził w poprzek łąki, tak długo, dopóki nie wydeptał w niej wyraźnie zarysowanej linii - taki też tytuł nosiła ta praca - A Line Made by Walking, (1967). Prezentowana publicznie była w postaci fotografii.

Artyści

zagraniczni

polscy

Bibliografia

Grzegorz Dziamski Zwrot ku naturze, czyli odnowienie pamięci gatunkowej, w: Grzegorz Dziamski, Awangarda po awangardzie, od neoawangardy do postmodernizmu, Poznań, 1995, ISBN: 83-7112-086-9,
Art of the 20th Century, wyd. Taschen, ISBN 978-8228-4089-4

Linki zewnętrzne

(fr.) Le vent de forets – muzeum we Francji.
(fr.) Le Land Art
(ang.) Artist in Nature International Network