Ruben I (książę Armenii Mniejszej)

Ruben I

Książę Cylicji
Okres	od ok. 1080 do 1095
Następca	Konstantyn I
Dane biograficzne
Dynastia	Rubenidzi
Data urodzenia	1025–1035
Data śmierci	1095
Dzieci	Konstantyn

Ruben I, (ormiański: Ռուբեն Ա), znany także jako Ruopen I lub Rupen I). Książę Armenii Mniejszej, używał również tytułu Pana Gór.

Urodził się między 1025 a 1035 rokiem w Kormogolo, zmarł w 1095 roku. Był pierwszym władcą z Cylicji, ogłosił niezależność Armenii Mniejszej od Cesarstwa Bizantyńskiego. Założona przez niego dynastia Rubenidów rządziła tymi terenami do XIII wieku.

Tło

Ciężko ustalić początki ormiańskiego osadnictwa na terenie rzymskiej Azji Mniejszej. Wiadomo jednak, że do natężenia migracji Ormian przyczyniło się zwycięstwo cesarza Maurycjusza nad Persami, w wyniku którego część Armenii przypadła Bizancjum. Od tamtej pory cesarze często korzystali z usług swych nowych poddanych wcielając ich do wojska. Niektóre jednostki były czasem przesiedlane w bardziej zagrożone rejony Imperium, co owocowało powstawaniem ormiańskich osad wojskowych poza terenami Armenii.

W X wieku zaczynają się najazdy tureckie na dolinę rzeki Araks i ziemie wokół jeziora Wan. Stają się one tak uciążliwe, iż wielu zamieszkujących je Ormian decyduje się na migrację w głąb Cesarstwa Rzymskiego. Duża część migrujących osiada w południowo-wschodniej części Azji Mniejszej, zwanej Cylicją. Pojawienie się Turków powoduje interwencję Cesarstwa. Zaniepokojony najazdami na wschodniego sąsiada i rosnącym zagrożeniem wschodnich rubieży cesarstwa, Konstantyn IX Monomach w 1045 roku zmusza króla Ani Gagika II do abdykacji i przyłącza jego władztwo do Bizancjum. Nakazuje również przesiedlenie znacznej liczby ludzi do Cylicji, co wzmacnia istniejący tam żywioł ormiański.

Życiorys

Pochodzenie

Wiele źródeł historycznych podaje, iż Ruben był krewnym ostatniego z Bagratydów, króla Gagika II. Na przykład XIII-wieczny kronikarz ormiański Kirakos z Gandzak pisze, iż Rubenidzi byli "synami i dziedzicami Gagika Ardzuni". Osobisty sekretarz króla Leona II, Wahram, pisze o Rubenie: "był sławnym wodzem, królewskiej krwi".

Pokrewieństwo lub powinowactwo Rubenidów z Bagratydami jest jednak często kwestionowane. Krytycy wskazują, iż najwcześniejsze źródła, w których przypisuje się Rubenowi i jego potomkom pochodzenie od władców Ani, powstawały w Cylicji pod ich rządami. Późniejsze źródła, zdaniem krytyków, miały powstawać w oparciu o wcześniejsze i bezrefleksyjnie powtarzać legendę. Istnieje więc spore prawdopodobieństwo, iż informacje te to odbicie prowadzonej przez Rubenidów propagandy, mającej na celu legitymizować ich władzę nad Ormianami.

Początki

Nie znamy dokładnej daty jego narodzin, najprawdopodobniej przyszedł na świat między 1025 a 1035 rokiem. Ruben pojawia się na kartach kronik ormiańskich jako jeden z dowódców wojskowych Gagika II, króla Ani. Rzeczony władca abdykował w 1045 roku na rzecz cesarza Konstantyna IX Monomacha, a w zamian otrzymywał posiadłości w Kapadocji, gdzie miał rządzić jako lennik Bizancjum. Wielu książąt, wojskowych i dworzan zdecydowało się udać tam wraz ze swoim władcą, wśród nich był także Ruben. W Kapadocji doszło do konfliktu między byłym królem Ani a arcybiskupem Cezarei, w wyniku którego duchowny został w okrutny sposób zamordowany. Z tego powodu, w 1079 roku, bizantyjczycy zabili Gagika. Na wieść o zabójstwie Ruben zebrał krewnych i zbiegł do twierdzy w Kosidar, położonej na północ od Sis (współczesny Kozan). Zajęte przez niego tereny były trudno dostępne i łatwe do obrony.

Założenie księstwa

Ruben ogłosił się władcą niezależnym od Bizancjum w 1080 roku, tworząc tym samym księstwo Cylicji. Skupił wokół siebie dawnych stronników króla Gagika i z ich pomocą rozszerzał swe władztwo w stronę równin cylicyjskich. W wyniku licznych kampanii wojskowych przeciwko siłom cesarskim opanował kilka twierdz, z których najważniejszą była Parcypert (Andırın we współczesnej Turcji). Forteca ta stała się siedzibą rodziny Rubena.

Ruben był wówczas tylko jednym z licznych książąt ormiańskich w Cylicji. Szukając sojuszników, został wasalem Wahrama, zwanego przez Greków Filaretem. Rządził on terenami rozciągającymi się od Tauru do Eufratu. Wspólnie wyprawiali się na wschód i południe, rozszerzając swoje panowanie.

W 1086 roku Malikszah I podporządkował sobie znaczną część północnej Syrii i wschodniej Azji Mniejszej, zostawiając na tych terenach swoich gubernatorów, którzy często dawali się we znaki miejscowym Ormianom, głównie poprzez bardzo wysokie podatki. W wyniku działalności Seldżuków migracje Ormian do Cylicji i w głąb Cesarstwa znacznie wzrosły.

W dziewiątej dekadzie XI wieku, stary już Ruben usuwał się powoli w cień, przekazując dowództwo swemu synowi, Konstantynowi. Ten zaś w 1090 roku zdobył jedną ze strategicznie ważniejszych twierdz w Cylicji, zamek Wahka (dzisiejsze Feke w Turcji). Pięć lat później Ruben zmarł, a tron książęcy odziedziczył po nim Konstantyn.