Rybitwa krótkodzioba

Rybitwa krótkodzioba
	Gelochelidon nilotica
	(J.F. Gmelin, 1789)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Parvordo	Larida
Nadrodzina	Laroidea
Rodzina	mewowate
Podrodzina	rybitwy
Rodzaj	Gelochelidon
Gatunek	rybitwa krótkodzioba
Synonimy
	Sterna nilotica J.F. Gmelin, 1789; Gelochelidon meridionalis C.L. Brehm, 1855; Sterna anglica Montagu, 1813; Sterna aranea Wilson, 1814; Sterna affinis Horsfield, 1821; Gelochelidon nilotica addenda Mathews, 1912;
	Sterna nilotica J.F. Gmelin, 1789; Gelochelidon meridionalis C.L. Brehm, 1855; Sterna anglica Montagu, 1813; Sterna aranea Wilson, 1814; Sterna affinis Horsfield, 1821; Gelochelidon nilotica addenda Mathews, 1912;
Podgatunki
	G. n. nilotica (J.F. Gmelin, 1789); G. n. affinis (Horsfield, 1821); G. n. aranea (Wilson, 1814); G. n. vanrossemi Bancroft, 1929; G. n. gronvoldi Mathews, 1912;
	G. n. nilotica (J.F. Gmelin, 1789); G. n. affinis (Horsfield, 1821); G. n. aranea (Wilson, 1814); G. n. vanrossemi Bancroft, 1929; G. n. gronvoldi Mathews, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rybitwa krótkodzioba^[6] (Gelochelidon nilotica^[7]) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Kosmopolityczny, wędrowny.

Podgatunki i zasięg występowania

Rybitwa krótkodzioba zamieszkuje w zależności od podgatunku^[3]:

Gelochelidon nilotica nilotica – południowa Europa i Maghreb, a na wschodzie po Bliski Wschód, Kazachstan, północne Indie i północno-wschodnie Chiny (północno-wschodnia Mongolia Wewnętrzna). Zimuje w pasie od międzyzwrotnikowej Afryki, przez Zatokę Perską po Indie. Do Polski zalatuje sporadycznie (41 stwierdzeń do 2021 roku, łącznie zaobserwowano 47 osobników^[8]).
Gelochelidon nilotica affinis – rozmnaża się od południowo-wschodniej Syberii na południe do wschodniej i południowo-wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej; zimuje głównie w południowo-wschodniej Azji, z niektórymi rozciągającymi się na zachód do subkontynentu indyjskiego i na południowy wschód do Australii.
Gelochelidon nilotica aranea – wschodnie wybrzeże USA od New Jersey (rzadko Nowego Jorku) na południe do Teksasu, a także Kuba, Bahamy i Portoryko, a sporadycznie wzdłuż wybrzeża Meksyku do Jukatanu; zimuje wzdłuż wybrzeży Ameryki Środkowej i na południe do Brazylii i Peru.
Gelochelidon nilotica vanrossemi – zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej od Kalifornii po Zatokę Tehuantepec; izolowane lęgi stwierdzono na Alasce (w delcie Rzeki Miedzianej). Zimą przemieszcza się na południe, osiągając Ekwador.
Gelochelidon nilotica gronvoldi – wybrzeża i brzegi rzek od Gujany Francuskiej po północno-wschodnią Argentynę.

Lęgi odnotowano też w Kolumbii i Ekwadorze, prawdopodobnie należały do podgatunku gronvoldi lub aranea, a być może do nieopisanego jeszcze podgatunku^[3].

Za podgatunek rybitwy krótkodziobej uznawano też rybitwę czarnodziobą (Gelochelidon macrotarsa) z Australii, lecz jest ona obecnie klasyfikowana jako odrębny gatunek^[6]^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Cechy gatunku: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch głowy i końce skrzydeł czarne, grzbiet i pokrywy skrzydłowe popielate, reszta ciała biała. Dziób i nogi czarne. W szacie spoczynkowej głowa staje się szarawa. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak na grzbiecie i ogonie mają brązowawe plamki.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 33–43 cm^[3]
rozpiętość skrzydeł ok. 85–103 cm^[3]
masa ciała ok. 130–300 g (u G. n. nilotica 190–290 g, u G. n. aranea 160–205 g, u G. n. vanrossemi 163–205 g)^[3]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Gniazduje na piaszczystych wybrzeżach lub mierzejach. Podczas żerowania odwiedza także wydmy, bagna, połacie błotnistych terenów i przybrzeżne zarośla^[12].
Gniazdo: Gniazdo jest wydrapanym w podłożu dołkiem. Niekiedy ptaki wyściełają je kawałkami muszli lub podobnymi wizualnie do traw roślinami^[12].

Jaja: W zniesieniu 1–3 jaj (dane dla Georgii)^[12].
Wysiadywanie, pisklęta: Jaja wysiadywane są przez 22–23 dni przez obydwoje rodziców. Puszyste, kremowe pisklęta po kilku dniach opuszczają gniazdo. Po 28–35 dniach potrafią latać i przemieszczają się na pobliskie plaże, gdzie karmią je rodzice^[12].
Pożywienie: Owady, kraby, raki, jaszczurki, małe ssaki, płazy, ryby, okazjonalnie ptasie pisklęta, także innych gatunków rybitw^[12].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę krótkodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji (wliczając rybitwę czarnodziobą uznawaną obecnie za osobny gatunek) w 2006 roku szacowano na 150–420 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę i degradację siedlisk. W 2015 roku organizacja BirdLife International szacowała, że liczebność populacji europejskiej rośnie^[5].

W Polsce rybitwa krótkodzioba jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[13].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Gelochelidon nilotica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Gelochelidon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gochfeld, M., Burger, J. & Kirwan, G.M.: Common Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (20 września 2015)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Lepage: Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Gelochelidon nilotica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-04].
↑ Eli S. Bridge, Andrew W. Jones & Allan J. Baker. A phylogenetic framework for the terns (Sternini) inferred from mtDNA sequences: implications for taxonomy and plumage evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35 (2), s. 459–469, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.010.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Treat Gelochelidon macrotarsa as a separate species from Gull-billed Tern G. nilotica, [w:] AOS Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2024-C 20 March 2024, revised 28 April 2024, 2024, s. 147–151 (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-04]. (ang.).
↑ BirdLife International, Gelochelidon macrotarsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bradford Winn and Todd M. Schneider: Gull-billed Tern. Species account. Georgia Department of Natural Resources, czerwiec 2010. [dostęp 2015-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-25)].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Gelochelidon nilotica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Gelochelidon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).

[hbwa-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gochfeld, M., Burger, J. & Kirwan, G.M.: Common Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (20 września 2015)].

[avibase-4] D. Lepage: Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).

[iucn-5] BirdLife International, Gelochelidon nilotica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-04].

[Bridge2005-7] Eli S. Bridge, Andrew W. Jones & Allan J. Baker. A phylogenetic framework for the terns (Sternini) inferred from mtDNA sequences: implications for taxonomy and plumage evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35 (2), s. 459–469, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.010.

[kf2021-8] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[nacc-9] Treat Gelochelidon macrotarsa as a separate species from Gull-billed Tern G. nilotica, [w:] AOS Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2024-C 20 March 2024, revised 28 April 2024, 2024, s. 147–151 (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-04]. (ang.).

[iucn1-11] BirdLife International, Gelochelidon macrotarsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-07] (ang.).

[pdf-12] Bradford Winn and Todd M. Schneider: Gull-billed Tern. Species account. Georgia Department of Natural Resources, czerwiec 2010. [dostęp 2015-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-25)].

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]