Georgia

Georgia State of Georgia
— stan —
4. stan od 2 stycznia 1788
Pieczęć Flaga
Dewiza: Wisdom, Justice, and Moderation
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Atlanta
Kod ISO 3166-2	US-GA
Gubernator	Nathan Deal (R)
Powierzchnia	153 910 km²
Populacja (2017) • liczba ludności	10 429 379
• gęstość	54,59 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00 UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie USA
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Piramida wieku

Georgia (wymowa:/ˈdʒɔrdʒə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, największy na wschód od Missisipi. Nazwa stanu została nadana na cześć króla Jerzego II Hanowerskiego (George II of Great Britain).

Graniczy: od północy z Tennessee, od wschodu z Karoliną Południową i Oceanem Atlantyckim, od południa z Florydą, od zachodu z Alabamą. Północna część Georgii leży w Górach Błękitnych (Appalachy). Na południe od nich rozpościera się płaskowyż Piedmont, który przechodzi w pofałdowaną Nizinę Nadbrzeżną.

Pierwotnie ludność tych terenów stanowili Czirokezi i Indianie Creek.

Georgia była jedną z trzynastu kolonii, które w 1775 r. zbuntowały się przeciwko panowaniu brytyjskiemu co zapoczątkowało amerykańską rewolucję.

Historia

Okres przedkolonialny

W 1540 r. na teren obecnego stanu przybyła pierwsza hiszpańska ekspedycja Hernanda de Soto, który opisał pradawne kultury tubylców o wspólnej obecnie nazwie Mound Builders. Wyróżniały się one m.in. budową okazałych kopców, które miały charakter religijny, ceremonialny, oraz mieszkalny dla ówczesnych notabli. Pozostałości tych budowli znajdują się w wielu miejscach Georgii. Jednym z obszarów na którym są zachowane i udostępnione do zwiedzania są kopce w parku stanowym Kopce Kolomoki. .

Trwała kolonizacja terenów Georgii zaczęła się od około 1570 r., kiedy hiszpańscy kolonizatorzy zamieszkujący współczesną Florydę utworzyli misje na terenie przybrzeżnych wysp oraz wodzostwa Guale i na terenach Indian Mocama żyjących wzdłuż atlantyckiego wybrzeża obecnej Georgii.

W 1670 r. rozpoczął się konflikt o tereny Georgii pomiędzy Hiszpanią i Anglią, władającą sąsiednią Karoliną (obecnie Karolina Południowa). System hiszpańskich misji, po długich walkach Hiszpanów z Anglikami, sprzymierzonymi z Indianami, został całkowicie zniszczony w latach 1702–1704. Po 1704 r. hiszpańska kontrola ograniczała się do Pensacoli oraz St. Augustine (obecnie Floryda), a sam półwysep Floryda aż do archipelagu Florida Keys został celem brytyjskich wypadów. Wybrzeże Georgii było okupowane przez sprzymierzonych z Brytyjczykami Indianami, głównie plemię Yamasee aż do tzw. wojny Yamasee (Yamasee War) w latach 1715–1717. Wojna wyludniła wybrzeże, otwierając miejsce do brytyjskiej kolonizacji. W 1724 r. zasugerowano po raz pierwszy, aby brytyjska kolonia została nazwana Prowincja Georgia.

Kolonia Georgia

W 1732 r. stowarzyszeniowa grupa członków parlamentu brytyjskiego uzyskała zlecenie królewskie na utworzenie Powiernictwa Prowincji Georgia (Trustees of the Province of Georgia). W tym samym roku król Jerzy II przyznał prawo do zasiedlenia kolonii Jamesowi Oglenthrope, a kolonia przyjęła nazwę od imienia króla (j.ang. George = Jerzy). Stowarzyszenie wybrało 113 kandydatów na pierwszych kolonistów, którzy po odbyciu rejsu na pokładzie statku Anna 12 lutego 1733 wylądowali w okolicach obecnego Savannah.

Stan

• 2 stycznia 1788 – ratyfikacja Konstytucji (jako 4 stan); od tego czasu wzmożone osadnictwo.
• 1861-1865 – wojna secesyjna, stan opowiedział się po stronie Konfederacji. Został poważnie zniszczony przez unijnego generała Shermana (w tym stołeczna Atlanta).
• 1886 – w Atlancie rozpoczęto produkcję i sprzedaż napoju nazwanego później coca-colą.

Propozycje podziału

W ramach koncepcji 51. stanu w Georgii powstały dwie większe propozycje podziału:

• Hrabstwo Dade w północno-zachodniej części stanu Georgia nie miało połączeń drogowych z resztą stanu aż do 1939. Jedyne drogi do tego regionu prowadziły z Alabamy i Tennessee. Politycy chcieli secesji hrabstwa i utworzyli Niezależny Stan Dade (Independent State of Dade). W 1939 r., kiedy do Georgii dołączono ziemie które później stały się Parkiem Stanowym Kanionu Cloudland, hrabstwo wreszcie uzyskało komunikację z Georgią i oficjalnie się do niej włączyło, choć do dzisiaj pozostaje w użyciu pojęcie „Stan Dade”.
• W styczniu 2008 r. publicysta Bill Shipp napisał artykuł dotyczący utworzenia dwóch stanów w Georgii. W dużej mierze było to spowodowane silną suszą w południowej Georgii i obawą naruszenia praw jej mieszkańców przez polityków z części północnej stanu.

Geografia

Granice

Wschodnią granicę stanu stanowi Ocean Atlantycki. Na północy od brzegu oceanu granica z Karoliną Południową biegnie w kierunku północno-zachodnim rzeką Savannah do ujścia rzek Tugaloo i Seneca. Następnie, wzdłuż biegu Tugaloo, aż do jej największego dopływu, rzeki Chattooga.

Następnie granica zakręca wokół hrabstwa Rabun, aż do 35° szerokości geograficznej północnej. Równoleżnik ten wytycza granicę pomiędzy Karoliną Północną i Tennessee oraz Tennessee i Alabamą, aż do rzeki Missisipi.

Granica zachodnia z Alabamą zaczyna się w pobliżu miasta Chattanooga w Tennessee, w najdalej na zachód wysuniętym punkcie rzeki Chattahoochee. Stąd biegnie około 250 km w linii prostej do miasta West Point. Stamtąd granica biegnie meandrami rzeki Chattahoochee na południe do jej połączenia z rzeką Flint. W miejscu połączenia dociera do granicy z Florydą i kieruje się w linii prostej na wschód, docierając do rzeki St. Marys River, z której biegiem dociera do Oceanu Atlantyckiego.

Najwyższym punktem Georgii jest góra Brasstown Bald (syn. Enotah) o wysokości 1459 m n.p.m.. Leży ona w północno-zachodniej części stanu, w pobliżu granicy z Karoliną Północną i stanowi południowy kraniec Appalachów.

Dane statystyczne

• Klimat: morski, tropikalny, zimą wyraźnie wpływy kontynentalnego.
• Główne rzeki: Flint, Altamaha, Chattahoochee, Coosa, Savannah, Oconee, Ogeechee, Ocmulgee, Satilla, Suwannee
• Roślinność: – jałowiec wirginijski, ambrowiec balsamiczny, orzesznik
• Fauna – jeleń wirginijski, pancernik dziewięciopaskowy i inne ssaki, przedrzeźniacz północny, przedrzeźniacz rudy i 160 innych gatunków ptaków, grzechotnik diamentowy, mokasyn miedziogłowiec, salamandra plamista, mokasyn błotny, alligatory oraz 79 gatunków gadów i 63 płazy, z ryb słodkowodnych popularne są m.in. są pstrągi, leszcze, sumy a słonowodnych kulbaki, flądry i tarpony. Ponadto na wybrzeżu oceanicznym spotyka się wieloryby i morświny oraz krewetki, ostrygi i kalinki błękitne.
• Liczba hrabstw: 159

• Największe hrabstwo: Fulton
• Liczba parków stanowych: 53

Największe miasta Georgii

Lp.	Miasto	Ludność (2009)	Obszar metropolitalny
1	Atlanta	540 921	5 475 213
2	Augusta	194 343	539 154
3	Columbus	190 414	292 795
4	Savannah	134 669	343 092
5	Athens	114 983	192 222
6	Macon	92 582	231 576
7	Roswell	87 719	–
8	Sandy Springs	85 625	–
9	Albany	75 616	165 440
10	Marietta	66 953	–
11	Warner Robins	62 500	135 715
12	Johns Creek	61 794	–
13	Valdosta	52 087	135 804
14	Alpharetta	51 569	–
15	Smyrna	50 712	–

Demografia

Georgia ma 8 120 163 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:

• język angielski – 88,43%,
• język hiszpański – 6,74%.

Religia

Afrykański Kościół Baptystyczny w Savannah

Dane z 2014:

• protestantyzm – 67% (głównie baptyści, metodyści i zielonoświątkowcy)
• brak religii – 18% (w tym ateiści – 2% i agnostycy – 2%)
• katolicyzm – 9%
• Świadkowie Jehowy – 2%
• mormoni – 1%
• judaizm – 1%
• pozostali – 2% (głównie islam, hinduizm i buddyzm).

Symbole stanu

• Dewiza: Wisdom, Justice, and Moderation (Mądrość, sprawiedliwość, i powściągliwość)
• Przydomek: The Empire State of the South, Peach State
• Znaczenie przydomku: Cesarski Stan Południa, Stan brzoskwiniowy
• Symbole: róża odm. Cherokee, dąb wirginijski, przedrzeźniacz brązowy

Gospodarka

Produkt krajowy brutto Georgii w 2015 roku osiągnął wartość 442,4 mld USD, co uplasowało stan na 11. miejscu w Stanach Zjednoczonych. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 3% i był jednym z najwyższych w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%). W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 44 723 co uplasowało stan na 29. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD).

W Georgii ma siedzibę (kwaterę główną) wiele największych światowych firm i koncernów. W Atlancie ma siedzibę główną Delta Air Lines, najwększa pod względem posiadanych samolotów linia lotnicza na świecie i druga pod względem przewiezionych pasażerów w 2016 roku. Port lotniczy Atlanta - Hartsfield-Jackson jest główną siedzibą i hubem firmy co jest jedną z przyczyn powodującą że z liczbą ponad 100 mln. pasażerów rocznie jest on najruchliwszym portem lotniczym na świecie. Ponadto w Georgii mają siedzibę główną takie firmy jak The Coca-Cola Company, Home Depot, United Parcel Service (UPS), Honeywell, SunTrust Banks i wiele innych.

Przemysł i bogactwa naturalne

• przede wszystkim wydobywczy (boksyty, kaolin, kamień),
• papierniczy,
• tekstylny,
• spożywczy, przetwórczy,
• turystyczny,
• uprawa kukurydzy, bawełny, tytoniu, soi i brzoskwiń,
• hodowla drobiu.

Uczelnie

• University of Georgia, Athens
• Georgia Institute of Technology, Atlanta
• Georgia State University, Atlanta
• Emory University, Druid Hills (Altanta)
• Albany State University, Albany
• Kennesaw State University, Kennesaw i Marietta
• Augusta State University, Augusta

Ciekawostki

• Liczne parki upamiętniające pola walki i pomniki przeszłości (m.in. Stone Mountain, Chattanooga National Military Park, Anderson Prison Park, Park Historyczny Góry Kennesaw, Park stanowy F. D. Roosevelta, Mały Biały Dom i inne)
• Park stanowy Kopce Kolomoki
• Okefenokee National Wildlife Refuge
• Cumberland Island National Seashore