Ryjkonos krótkouchy

Ryjkonos krótkouchy
	Macroscelides proboscideus
	(G. Shaw, 1800)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	ryjkonosowe
Rodzina	ryjkonosowate
Podrodzina	Macroscelidinae
Plemię	Macroscelidini
Rodzaj	ryjkonos
Gatunek	ryjkonos krótkouchy
Synonimy
	Sorex proboscideus G. Shaw, 1800; Macroscelides typus A. Smith, 1829; Rhinomys jaculus (H. Lichtenstein, 1831); Macroscelides melanotis Ogilby, 1838; Macroscelides typicus A. Smith, 1839; Macroscelides proboscideus hewitti Roberts, 1929; Macroscelides proboscideus chiversi Roberts, 1933; Macroscelides proboscideus langi Roberts, 1933; Macroscelides proboscideus ausensis Roberts, 1938; Macroscelides proboscideus brandvleiensis Roberts, 1938; Macroscelides proboscideus calviniensis Roberts, 1938; Macroscelides proboscideus harei Roberts, 1938; Macroscelides proboscideus isabellinus Shortridge & T.D. Carter, 1938;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryjkonos krótkouchy^[12], ryjoskoczek krótkouchy (Macroscelides proboscideus) – gatunek ssaka z podrodziny Macroscelidinae w obrębie rodziny ryjkonosowatych (Macroscelididae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1800 roku brytyjski zoolog i botanik George Shaw, nadając mu nazwę Sorex proboscideus^[1]. Miejsce typowe to według oryginalnego opisu Przylądek Dobrej Nadziei (ang. Cape of Good Hope)^[1], tj. Roodewal, Oudtshoorn, Prowincja Przylądkowa Zachodnia, Południowa Afryka^[13]^[14].

Gatunek monotypowy^[13]. Do niedawna M. proboscideus dzielony był na dwa podgatunki^[15], jednak takson flavicaudatus został na podstawie badań filogenetycznych podniesiony do rangi gatunku – M. flavicaudatus^[16].

Etymologia

Macroscelides: gr. μακροσκελής makroskelēs ‘długonogi’, od μακρος makros ‘długi’; σκελος skelos ‘noga’; -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[17].
proboscideus: łac. proboscis, proboskidis ‘trąba’, od gr. προβοσκις proboskis, προβοσκιδος proboskidos ‘trąba’; -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[18].

Zasięg występowania

Ryjkonos krótkouchy występuje w południowej Namibii, zachodniej Południowej Afryce (Prowincja Przylądkowa Północna, Prowincja Przylądkowa Zachodnia i Prowincja Przylądkowa Wschodnia) i skrajnie południowo-zachodniej Botswanie^[19]^[13].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 104–115 mm, długość ogona 107–134 mm, długość ucha 20–25 mm, długość tylnej stopy 32–36 mm; masa ciała 26–38 g^[19]^[20]. Ogon długi, cienki, owłosiony, ułatwia balansowanie na drzewie. Ryjkonos ma stosunkowo niewielkie uszy i bardzo długi, elastyczny ryjek oraz cienkie kończyny, przy czym tylne są dłuższe od przednich i przystosowane do skakania.

Ekologia

Cienki długi ryjek służy mu do wyszukiwania owadów (m.in. termitów). Prócz tego żywi się owocami i bulwami. Wykazuje aktywność przez całą dobę. Młode wykazują samodzielność już od pierwszych chwil życia. Opieka rodzicielska ograniczona do wieczornego karmienia, młode ssą mleko prawdopodobnie tylko kilka dni.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[11].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 2: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 536. (ang.).
↑ A. Smith. Contributions to the Natural History of South Africa. „The Zoological Journal”. 4 (16), s. 436, 1829. (ang.).
↑ M. Lichtenstein: Darstellung neuer oder wenig bekannter Säugethiere in Abbildungen und Beschreibungen: von fünf und sechzig Arten auf funfzig colorirten Steindrucktafeln nach den Originalen des Zoologischen Museums der Universität zu Berlin. Berlin: C.G. Lüderitz, 1827–1834, s. ryc. xxxviii. (niem.).
↑ W. Ogilby. On a Collection of Mammalia procured by Captain Alexander during his journey into the country of the Damaras, on the south-west coast of Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 6, s. 5, 1838. (ang.).
↑ A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 6. London: Smith, Elder and Co., 1838–1849, s. ryc. 10. (ang.).
↑ A. Roberts. New forms of African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 13, s. 86, 1929. (ang.).
↑ ^a ^b A. Roberts. Eleven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15, s. 265, 1933. (ang.).
↑ Roberts 1938 ↓, s. 231.
↑ ^a ^b ^c Roberts 1938 ↓, s. 232.
↑ G.Ch. Shortridge & T.D. Carter. A new genus and new species and subspecies of Mammals from Little Namaqualand and the north-west Cape Province and a new subspecies of Gerbillus paeba from the Eastern Cape Province. „Annals of the South African Museum”. 32, s. 283, 1935–1940. (ang.).
↑ ^a ^b G.B. Rathbun & H. Smit-Robinson 2015, Macroscelides proboscideus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-01] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 21. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 114. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macroscelides proboscideus (G. Shaw, 1800). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Macroscelides proboscideus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-01].
↑ J.P. Dumbacher, G.B. Rathbun, H.A. Smit & S.J. Eiseb. Phylogeny and Taxonomy of the Round-Eared Sengis or Elephant-Shrews, Genus Macroscelides (Mammalia, Afrotheria, Macroscelidea). „PloS ONE”. 7 (3), s. e32410, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0032410. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 394, 1904. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, 184, 139, OCLC 637083062 (ang.).
↑ ^a ^b S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 229. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 74. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

A. Roberts. Descriptions of new forms of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 19, s. 231–245, 1938. (ang.).

[Shaw-1] G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 2: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 536. (ang.).

[Smith1829-2] A. Smith. Contributions to the Natural History of South Africa. „The Zoological Journal”. 4 (16), s. 436, 1829. (ang.).

[Lichtenstein-3] M. Lichtenstein: Darstellung neuer oder wenig bekannter Säugethiere in Abbildungen und Beschreibungen: von fünf und sechzig Arten auf funfzig colorirten Steindrucktafeln nach den Originalen des Zoologischen Museums der Universität zu Berlin. Berlin: C.G. Lüderitz, 1827–1834, s. ryc. xxxviii. (niem.).

[Ogilby-4] W. Ogilby. On a Collection of Mammalia procured by Captain Alexander during his journey into the country of the Damaras, on the south-west coast of Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 6, s. 5, 1838. (ang.).

[Smith1839-5] A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 6. London: Smith, Elder and Co., 1838–1849, s. ryc. 10. (ang.).

[Roberts1929-6] A. Roberts. New forms of African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 13, s. 86, 1929. (ang.).

[Roberts1933-7] A. Roberts. Eleven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15, s. 265, 1933. (ang.).

[CITEREFRoberts1938231-8] Roberts 1938 ↓, s. 231.

[CITEREFRoberts1938232-9] Roberts 1938 ↓, s. 232.

[Shortridge&Carter-10] G.Ch. Shortridge & T.D. Carter. A new genus and new species and subspecies of Mammals from Little Namaqualand and the north-west Cape Province and a new subspecies of Gerbillus paeba from the Eastern Cape Province. „Annals of the South African Museum”. 32, s. 283, 1935–1940. (ang.).

[iucn-11] G.B. Rathbun & H. Smit-Robinson 2015, Macroscelides proboscideus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-01] (ang.).

[Cichocki&inni-12] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 21. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 114. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macroscelides proboscideus (G. Shaw, 1800). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).

[Wilson&Reeder-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Macroscelides proboscideus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-01].

[Dumbacher&inni-16] J.P. Dumbacher, G.B. Rathbun, H.A. Smit & S.J. Eiseb. Phylogeny and Taxonomy of the Round-Eared Sengis or Elephant-Shrews, Genus Macroscelides (Mammalia, Afrotheria, Macroscelidea). „PloS ONE”. 7 (3), s. e32410, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0032410. (ang.).

[Palmer-17] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 394, 1904. (ang.).

[Jaeger-18] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, 184, 139, OCLC 637083062 (ang.).

[Heritage-19] S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 229. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[amw-20] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 74. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]