Przejdź do zawartości

Sąsiad dziwaczek

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sąsiad dziwaczek
Metoecus paradoxus
(Linnaeus, 1761)
Ilustracja
Samiec sąsiada dziwaczka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

wachlarzykowate

Podrodzina

Ripiphorinae

Plemię

Macrosiagonini

Rodzaj

Metoecus

Gatunek

Metoecus paradoxus

Synonimy

Mordella paradoxa Linnaeus, 1761
Rhipiphorus paradoxus
Metoecus affinis Fischer von Waldheim, 1832
Metoecus atripennis Pic, 1916
Metoecus gradli Schilsky, 1901
Metoecus luteonotatus Pic, 1916
Metoecus multinotatus Pic, 1916
Metoecus nigrolineatus Pic, 1916
Metoecus theresae Pic, 1916
Metoecus trinotatus Pic, 1916
Metoecus viturati Pic, 1916
Mordella erythrogaster Froel, 1792

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Osobnik widziany od spodu

Sąsiad dziwaczek lub natręt (Metoecus paradoxus) – gatunek chrząszcza z rodziny wachlarzykowatych. Występuje w niemal całej Europie, na Kaukazie i w Japonii. W cyklu życiowym tego gatunku występuje typowe nadprzeobrażenie (hipermetamorfoza). Larwy tego chrząszcza są parazytoidami os. Wnikają do gniazd os i żywią się ich czerwiami. Dorosłe osobniki (imagines) osiągają od 8 do 12 mm długości. Po wyjściu z gniazd os nie przyjmują pokarmu, łączą się w pary w celu rozmnożenia i wkrótce giną.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek został opisany w 1761 pod nazwą Mordella paradoxa przez Linneusza[1]. W 1792 roku Johan Fabricius przeniósł opisane do tej pory dwadzieścia gatunków wachlarzykowatych, w tym M. paradoxa, do rodzaju Ripiphorus[2]. Do 1855 chrząszcze te były zaliczane do schylikowatych, dopóki Carl Gerstaecker nie wydzielił ich w osobną grupę[3]. Nowa rodzina wachlarzykowatych została opisana w 1870 roku przez Gemmingera i Harolda[4], a Ripiphorus paradoxus został gatunkiem typowym[5]. Obecnie najczęściej zalicza się ten takson do rodzaju Metoecus[6].

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Łacińska nazwa rodzaju Metoecus pochodzi z greckiego μέτοικος (métoikos) i oznacza obcego, imigranta[7][8]. Nazwa gatunkowa paradoxus odzwierciedlała fakt, że długo nic nie było wiadomo o biologii tego owada[9]. W polskim piśmiennictwie stosuje się także nazwy zwyczajowe: sąsiad dziwaczek[10] lub natręt[11][12]. Rosyjscy entomolodzy używają nazwy веерник обыкновенный (albo веерник парадоксальный, wiejernik obyknowiennyj albo wiejernik paradkosalnyj)[13]. Angielska nazwa to wasp-nest beetle, niemiecka Wespenkäfer[14], czeska vějířník nádherný (także vějířník nápadný, vějířník podivný)[15][16].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Imagines mają od 8 do 12 mm długości[10][11][17].

Głowa mała, szeroka, sercowata, niewidoczna z góry, wydłużona w wymiarze grzbietowo-brzusznym. Oczy z przodu lekko wycięte. Nadustek i czoło są względem siebie ustawione pod kątem prostym. Czułki osadzone między oczami, jedenastoczłonowe, obustronnie grzebieniaste u samców, jednostronnie grzebieniaste u samic. Pierwszy człon wydłużony. Narząd gębowy gryzący. Głaszczki szczękowe owłosione, czteroczłonowe, pierwszy człon bardzo mały, drugi i trzeci największe; skrócone skośnie. Warga górna długa i wąska. Żuchwy z wydłużonymi żuwkami zewnętrznymi[5].

Tułów spłaszczony bocznie, łukowato wysklepiony. Przedplecze gęsto i płytko punktowane. Kształt przedplecza dzwonkowaty, wzdłuż środka głęboka i szeroka bruzda; u samców jej środkiem przebiega krótka i niska listewka. Boki podstawy przedplecza są głęboko wycięte. Tarczka przykryta przez klinowato wyciągnięty nad pokrywy środek podstawy przedplecza. Pokrywy wydłużone, nie pokrywają całego odwłoka, nie schodzą się ze sobą na całej długości; klinowato zwężone. Pokrywy są płytko i gęsto, nieregularnie punktowane. Druga para skrzydeł lotna. Odwłok widoczny między rozchylonymi pokrywami, tergity ustawione skośnie do osi ciała, dystalne segmenty odwłoka nie wtłoczone w poprzedzające[17].

Odnóża kroczne długie i smukłe, nogi drugiej i trzeciej pary dłuższe niż pierwszej. Środkowe i tylne golenie zaopatrzone w dwie długie i cienkie ostrogi (kolce), przednie golenie bez kolców. Stopy (tarsi) w układzie 5–5–4, dłuższe od goleni. Na przedstopiu dwa pazurki. Pazurkowy człon stopy niewycięty na końcu. Pazurki są rozszczepione na końcach i nie mają ząbka u podstawy[17].

U imagines występuje dymorfizm i dychroizm płciowy (odmienne zabarwienie u owadów różnej płci). Samce mają pokrywy żółtobrunatnej barwy, samice różnią się krótszymi, jednostronnie grzebieniastymi czułkami i czarnym (zazwyczaj) zabarwieniem pokryw z wyjątkiem żółtego tylnego brzegu przedplecza[10].

Wyróżnia się kilka odmian barwnych[18][19]:

  • M. paradoxus var abdominalis Gradl, 1882
  • M. paradoxus var apicalis Gradl, 1882
  • M. paradoxus var flavoniger Gradl, 1882
  • M. paradoxus var macularis Gradl, 1882
  • M. paradoxus var nigriventris Gradl, 1882
  • M. paradoxus var nigrescens Gradl, 1882
  • M. paradoxus var notiventris Gradl, 1882
  • M. paradoxus var semiflavus Gradl, 1882

Biologia

[edytuj | edytuj kod]
Rycina przedstawiająca dorosłe osobniki, jeden z nich na krwawniku pospolitym[20]

Pasożytnictwo u Metoecus paradoxus sugerował już John Obadiah Westwood w 1864 roku. Nietypowy cykl życiowy sąsiada dziwaczka został poznany dzięki pracom Thomasa Algernona Chapmana[21][22][23][24], który początkowo uważał M. paradoxus za komensala os, ale później był pierwszym, który opisał larwy tego gatunku. Ważne obserwacje poczynili także Smith (1870)[25], Murray (1870)[26][27] i Rouget (1873)[28].

W rozwoju sąsiada dziwaczka występuje hipermetamorfoza (nadprzeobrażenie). Samice składają jaja pod koniec lata, w szczelinach zbutwiałego drewna bielastego, będącego typowym materiałem wykorzystywanym do budowy gniazd przez osy ziemne. Moment składania jaj nie był obserwowany w naturze, ale w warunkach laboratoryjnych samice chętnie składały duże ilości jaj, wykorzystując do tego długie i giętkie, teleskopowo wysuwane pokładełko[29]. Jaja są białe, stosunkowo małe, pokryte śluzową substancją[29][30].

Z jaj wylęgają się wczesną wiosną małe (0,5–0,7 mm długości[10]), ruchliwe, czarne larwy typu triungulinusa. Mają długie odnóża zakończone przyssawkami. Larwy są pasożytami (parazytoidami) os, głównie osy pospolitej i osy dachowej[11] (Vespa japonica w Japonii[31]; także Vespa lewisi[29]). Nie jest jasne, w jaki sposób dostają się do podziemnego gniazda os, prawdopodobnie osy zabierają larwy z drewnem do budowy gniazda lub larwy przyczepiają się do os i przenoszone są przez nie do gniazda[32]. Wiadomo, że tam larwa atakuje czerwia i rozwija się przez dłuższy czas jako pasożyt wewnętrzny. Larwy sąsiada dziwaczka nie atakują czerwi od razu – wydaje się, że czekają do 4. lub 5. stadium (instar) czerwia[33]. Po pewnym czasie larwa wygryza otwór w tułowiu czerwia i opuszcza go, linieje, a wylinką zatyka wygryziony otwór. Później owija się wokół żywego jeszcze czerwia, wygryza drugi otwór blisko końca głowowego i wysysa zawartość ciała; jako larwa drugiego stadium jest więc pasożytem zewnętrznym. Potem linieje jeszcze cztery razy (zatem liczba stadiów ektopasożytniczych wynosi 5, a ogółem 6 – w starszym piśmiennictwie podaje się liczbę tylko trzech instar chrząszcza), pożera wszystkie pozostałości gospodarza (oprócz narządu gębowego) i przepoczwarcza się w komórce plastra.

Jedna larwa do rozwoju potrzebuje tylko jednego czerwia. Możliwe jest superpasożytnictwo (powtórne spasożytowanie już zaatakowanego przez inną larwę czerwia), ale przeżywa wtedy tylko jedna larwa Metoecus[29]. Od wyklucia się larw z jaj do osiągnięcia stadium imago mijają 24 dni[34]. Švácha podaje, na podstawie ograniczonej liczby obserwacji, że stadia larwalne od drugiego do piątego trwały (w temperaturze pokojowej), odpowiednio, 21–28, 23–25, 23–26, 32–39 godzin. Szóste stadium trwało kilka dni[29]. Stadium poczwarki trwa w temperaturze pokojowej około 10 dni[29]. Zaatakowane komórki plastra można poznać po jaśniejszej barwie i płaskim wieczku[10].

Dwa dni po opuszczeniu gniazda przez osy, dorosłe chrząszcze również opuszczają gniazdo (zazwyczaj odbywa się to późnym przedpołudniem), wygryzając otwór wokół obwodu wieczka komórki plastra[29]. Imagines łączą się w pary niedaleko gniazda lub nawet wewnątrz niego. Nie przyjmują pokarmu i wkrótce giną[10]. W Polsce pojawiają się dwie generacje, wiosenna i bardziej liczna jesienna[17].

Osobniki sąsiada dziwaczka nie są atakowane przez osy, mimo ich zdolności do rozpoznawania intruzów. Zaproponowano, że odgrywa tu rolę mechanizm chemicznej mimikry. Gdy przeprowadzono analizę składu węglowodorów pokrywających oskórek os i chrząszczy, wykazano, że Metoecus częściowo naśladuje profil węglowodorowy kolonii gospodarza, być może w stopniu wystarczającym do uniknięcia ataku. Z 95 związków występujących u os, u sąsiada stwierdzono 29. Doświadczalnie wykazano, że chrząszcze przeniesione z kolonii, w której się rozwijały, do obcej kolonii os, były częściej atakowane[34].

Rozmieszczenie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Europie, m.in. w Polsce[35] (wykazano jego obecność np. w okolicach Kielc, Gdańska[36][37][38] i Górnego Śląska[39] – figuruje na Czerwonej liście chrząszczy Górnego Śląska[40], w Sudetach, Beskidach i na Mazurach[17]); na Litwie[41], Łotwie[42], Słowacji[16], w Czechach[43], europejskiej części Rosji[44], na Ukrainie[45], w Niemczech[46], Austrii[47], Francji[48], Belgii[49], Holandii[50], Wielkiej Brytanii[51][52], Hiszpanii[53][54], we Włoszech[55][56], w Irlandii[57][58][59][60][61], Finlandii[62], Norwegii[63], a także w Japonii[64][65].

Imagines stosunkowo często spotykane są w pobliżu zabudowań, a nawet w budynkach mieszkalnych[61][66][67].

Znaczenie ekologiczne

[edytuj | edytuj kod]

Przyjmuje się, że owady te nie wpływają znacząco na populację os ze względu na swoją rzadkość[10]. Podejmowano jednak próby użycia tego gatunku w walce z osami w Nowej Zelandii[68].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Linnæus C. Fauna Svecica sistens animalia Sveciæ Regni: mammalia, aves, amphibia, pisces, insecta, vermes. Distributa per classes & ordines, genera & species, cum differentiis specierum, synonymis auctorum, nominibus incolarum, locis natalium, descriptionibus insectorum. Editio altera, auctior. Stockholmiæ. (L. Salvii), 1761
  2. ↑ Fabricius JC: Entomologia systematica emendata et aucta. Secundum classes, ordines, genera, species, adjectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus. Tom. I. Christ. Gottl. Proft, Hafniae, 1792 Cytat za: Arnett 2001
  3. ↑ Gerstaecker CEA: Rhipiphoridum coleopterorum familiae disposito systematica. Berlin: Friderici Nicolai, 1855.
  4. ↑ Gemminger M, Harold E: Catalogus coleopterorum hucusque descriptorum synonymicus et systematicus vol. 7. Muenchen: E. H. Gummi, 1870 s. 2117
  5. ↑ a b Ross H. Arnett, M. Wynn Thomas: American beetles. Boca Raton, Fla.: CRC Press, 2001, s. 434-441. ISBN 0-8493-0954-9.
  6. ↑ Fauna Europaea : Taxon Details. [dostęp 2012-11-13].
  7. ↑ Roland Wilbur Brown: Composition of scientific words: a manual of methods and a lexicon of materials for the practice of logotechnics. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1956, s. 761. ISBN 0-87474-286-2.
  8. ↑ Edmund Carroll Jaeger: A source-book of biological names and terms (3 ed). Thomas, 1962 s. 154
  9. ↑ Robert Gillo. The Mouth-Organs and other Characteristics of the British Geodephaga. „The Journal of microscopy and natural science”. 5, s. 10, 1886. 
  10. ↑ a b c d e f g Svatopluk Bílý: Chrząszcze. Oficyna Wydawnicza "Delta W-Z" ISBN 83-85817-15-8 s. 172-173
  11. ↑ a b c Staněk JV: Chrząszcze. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Delta W-Z", 1990, s. 137-138. ISBN 83-85817-29-8.
  12. ↑ Jan Kinel, Roman Kuntze: Chrzaszcze i motyle krajowe: przewodnik do określania rodzin i rodzajów. Nakładem Komitetu Wydawniczego Podręczników Akademickich, Skład Główny w Kasie imienia Mianowskiego, 1931, s. 227.
  13. ↑ Список редких и уязвимых таксонов, не включенных в красную книгу московской области, но нуждающихся на территории области в постоянном контроле и наблюдении PDF (Internet Archive)
  14. ↑ Das Insektenleben Österreichs; mit einem Anhand über Gallen und ahnliche Pflanzenverustaltungen samt deren Erzeuger. Ein Handbuch und Wegweiser für Naturfreunde jeder Art s. 65 (1922)
  15. ↑ Vliv podmínek prostředí na vývoj pulců ropuchy obecné PDF
  16. ↑ a b Jiří Zahradník. Vějířník nádherný (Metoecus paradoxus (L.). „Hmyz”. 4, s. 70, 2002. 
  17. ↑ a b c d e Klucze do oznaczania owadów Polski. Cz.XIX Chrząszcze – Coleoptera, z.83 Wachlarzykowate – Rhipiphoridae. PWN, Warszawa-Wrocław 1983 PDF
  18. ↑ Gradl H. Aus der Fauna des Egerlandes. Zweite Folge. „Entomologische Nachrichten”. 8 (24), s. 323-332, 1882.  (Internet Archive)
  19. ↑ Metoecus paradoxus (Linnaeus, 1761). biolib.cz. [dostęp 2009-05-31]. (cz.).
  20. ↑ Curtis J. British entomology : being illustrations and descriptions of the genera of insects found in Great Britain and Ireland: containing coloured figures from nature of the most rare and beautiful species, and in many instances of the plants upon which they are found (1824)
  21. ↑ Chapman TA. The Life History of Ripiphorus paradoxus. Transactions of the Woolhope Naturalists' Field Club ss. 129–141 1870/71
  22. ↑ Chapman TA. On the parasitism of Rhipiphorus paradoxus and some facts towards a life history of Rhipiphorus paradoxus. „Annals and Magazine of Natural History”. 4. 5-6, s. 191-198, 314-326, 1870. 
  23. ↑ Chapman TA. Sketch of the life history of Metoecus (Rhipiphorus) paradoxus. „Entomologist's Record and Journal of Variation”. 9, s. 321-322, 1897. 
  24. ↑ Chapman TA. On the oviposition of Metoecus (Rhipiphorus) paradoxus. „Entomologist's monthly Magazine”. 2. 2, s. 18-19, 1891. 
  25. ↑ Smith F. Concluding observations on the parasitism of Rhipiphorus paradoxus (1870)
  26. ↑ Murray A. Conclusion of the life history of the wasp and Rhipiphorus paradoxus, with description and figure of the grub of the latter. „Ann & Mag Nat Hist”. 6, s. 204-13, 1870. 
  27. ↑ Murray A. Note on the egg of Rhipiphorus paradoxus. „Ann & Mag Nat Hist”. 6, s. 326-28, 1870. 
  28. ↑ Rouget A. Sur les Coleopteres parasites des Vespides. „Dijon Acad des Sci Mem”. 3, s. 161-288, 1873. 
  29. ↑ a b c d e f g Švácha P. Bionomics, behaviour and immature stages of Pelecotoma fennica (Paykull) (Coleoptera: Rhipiphoridae). „Journal of Natural History”. 28. 3, s. 585–618, 1994. DOI: 10.1080/00222939400770271. 
  30. ↑ Clasuen CP: Entomophagous insects. New York, N.Y. : McGraw-Hill, 1940, cytat za: [1]
  31. ↑ Hiromishi Kono. Beitrag zu den Rhipiphoriden-Arten von Japan. Insecta Matsumurana 1, 4, s. 177-182 (1927)
  32. ↑ Augustus Daniel Imms, Owain Westmacott Richards, Richard O. Davies: Imms' General textbook of entomology. Springer, s. 889. ISBN 0-412-15220-7.
  33. ↑ Hattori T, Yamane S. Notes on Metoecus paradoxus and M. vespae parasitic on the Vespula species in northern Japan (Coleoptera: Rhiphiphoridae; Hymenoptera: Vespidae). „New Entomologist”. 24, s. 1-7, 1975. 
  34. ↑ a b Inge Steinmetz. Tarnstrategie des parasitoiden Käfers Metoecus paradoxus in der V. vulgaris-Wirtskolonie. W: Der Nestduft bei sozialen Faltenwespen Spurorientierung und Erkennung von Nestgenossinnen
  35. ↑ Katalog fauny Polski: Catalogus faunae Poloniae. T. 23 pt.14-15. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 94-95. ISBN 83-01-07249-0.
  36. ↑ Zieliński S, Zieliński M, Zieliński L. Stwierdzenie Metoecus paradoxus (Linnaeus, 1761) (Coleoptera:Rhipiporidae) w Gdańsku. „Przegląd Przyrodniczy”. 16. 3-4, s. 170-171, 2005. 
  37. ↑ Zwierzęta chronione w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym. [dostęp 2009-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-24)].
  38. ↑ Bidas M, Buchholz L. Krótkie doniesienia. Interesujące chrząszcze (Coleoptera) stwierdzone w Górach Świętokrzyskich. „Wiadomości entomologiczne”. 26. 4. s. 289-290. 
  39. ↑ Szołtys H. Nowe stanowisko Metoecus paradoxus (L.) (Coleoptera: Rhipiphoridae) na Górnym Śląsku. „Acta entomologica silesiana”. 2 (1), s. 23, 1994. 
  40. ↑ Daniel Kubisz, Antoni Kuśka, Jerzy Pawłowski: Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) Górnego Śląska. [dostęp 2009-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-19)].
  41. ↑ Ferenca R, Ivinskis P, Meržijevskis A. New and rare Coleoptera species in Lithuania. „Ekologija”. 3, s. 25-31, 2002. 
  42. ↑ Telnov D, Kalnins M. To the knowledge of Latvian Coleoptera. 3. Latvijas Entomologs 40, ss. 21-33, 2003
  43. ↑ „Casopis Ceské spolecnosti entomologické”, s. 43, 1904.  [2]
  44. ↑ Alekseev VI, Nikitsky NB. Rare and new for the fauna of the Baltic States beetles (Coleoptera) from the Kaliningrad region. „Acta Zoologica Lituanica”. 18. 4, 2008. DOI: 10.2478/v10043-008-0035-7. 
  45. ↑ Mateleszko O. Малочисельні родини твердокрилих (Insecta, Coleoptera) у фауні Українських Карпат. „Науковий вісник Ужгородського університету Серія Біологія”. 22, s. 195-200, 2008. 
  46. ↑ Rote Liste gefährdeter Heteromera (Coleoptera: Tenebrionidea) und Teredilia (Coleoptera: Bostrichoidea) Bayerns. [dostęp 2009-05-30]. (niem.).
  47. ↑ Adlbauer K: Der Wespenkäfer – Metoecus paradoxus (L.) – ein neu entdeckter Käfer der Burgenlandes (Col., Rhipiphoridae). 1980.
  48. ↑ Bruno Mériguet, Pierre Zagatti: Inventaire Entomologique 2003 réalisé pour l'Agence des Espaces Verts de la Région Ile-de-France. [dostęp 2009-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-14)].
  49. ↑ Troukens W, Schijnsnuitkevers, vuurkevers, snoerhalskevers en waaierkevers aan de westrand van Brussel (Coleoptera: Pythidae, Pyrochroidae, Anthicidae & Rhipiphoridae) [PDF], „Phegea”, 34 (3), 2006, s. 99.
  50. ↑ Heitmans WRB, Peeters TMJ. Metoecus paradoxus in The Netherlands (Coleoptera: Rhipiphoridae). „Entomologische Berichten (Amsterdam)”. 56 (7), s. 109-117, 1996. 
  51. ↑ Marshall JE. The distribution of Metoecus paradoxus (L.) (Coleoptera: Rhipiphoridae). „Entomologist's Gazette”. 33. 1, s. 48, 1982. 
  52. ↑ Forster GN. Metoecus paradoxus (L.) (Coleoptera: Rhipiphoridae) in Ayrshire. „Entomologist's Gazette”. 
  53. ↑ López-Colón JI, Bahillo De La Puebla P. Nuevos datos sobre Rhipiphoridae Gemminger & Harold, 1870 de Castilla-León (Insecta, Coleoptera). „Bol. S.E.A”. 32, s. 211–212, 2003. 
  54. ↑ Ruiz JL. Primeros registros de Metoecus paradoxus (Linnaeus, 1761) y Macrosagion pallidipennis Reitter, 1898 para Andalucía (Coleoptera, Rhipiphoridae). „Bol. S.E.A”. 27, s. 83, 2000. 
  55. ↑ Family Rhipiphoridae. Faunaitalia.it. [dostęp 2009-05-31]. (wł.).
  56. ↑ Ratti E. Nota su Macrosiagon tricuspidatum ed altri Ripiforidi della costa nordadriatica italiana. (Insecta Coleoptera Rhipiphoridae). „Boll Mus civ St nat Venezia”. 49, 1998. 
  57. ↑ Stelfox AW. A new and interesting Irish beetle from wasp's nest – Metoecus paradoxus L.. „Irish Naturalists' Journal”. 2, s. 197-199, 1929. 
  58. ↑ Faris RC. Metoecus paradoxus L. in Co. Dublin. „Irish Naturalists' Journal”. 18, s. 95, 1974. 
  59. ↑ Minchin D, Speight MCD, O’Connor JP. Observations on Metoecus paradoxus (L.) (Coleoptera: Rhipiphoridae) in Ireland, including a key to females of Irish Vespula and Dolichovespula species (Hymenoptera: Vespidae). „Irish Naturalists' Journal”. 26, s. 117-120, 1998. 
  60. ↑ O’Connor JP. A sixth Irish record of Metoecus paradoxus (L.) (Coleoptera: Rhipiphoridae). „Irish Naturalists' Journal”. 26, s. 279, 1999. 
  61. ↑ a b Ashe P, O’Connor JP. An indoor record of Metoecus paradoxus (L.) (Col., Rhipiphoridae) in Ireland. „Entomologist's Monthly Magazine”. 135. 20-23, 1999. 
  62. ↑ Biström O, Rassi P. Ampiaisloisikan (Metoecus paradoxus) esiintyminen Suomessa (Coleoptera, Rhipiphoridae). „Sahlbergia”. 7. 33-34, 2002. 
  63. ↑ „Norsk Entomologisk Tidsskrift”, 1922, s. 128.
  64. ↑ Shönen Matsumura: Illustrated Common Insects of Japan. 1929, s. 68.
  65. ↑ Check-list of Coleoptera in SW Hokkaido, Northeast Japan. [dostęp 2009-05-30].
  66. ↑ Drees M. Eine Gebäudebrut von Metoecus paradoxus (L.) (Insecta, Coleoptera, Rhipiphoridae). „Entomologische Blätter”. 90. s. 117-121. 
  67. ↑ Henry Green: Metoecus paradoxus (L). [dostęp 2009-05-30]. (ang.).
  68. ↑ Carl KP, Wagner A. Investigations on Sphecophaga vesparum Curtis (Ichneumonidae) and Metoecus paradoxus L. (Rhipiphoridae), in the biological control of Vespula germanica F. (Vespidae) in New Zealand. „Commonwealth Institute of Biological Control, European Station, Delemont, Switzerland. Unpublished report of work in 1980-81”, s. vii + 15, 1982. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sąsiad_dziwaczek&oldid=74021731”