Sabiha Sertel
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Baku |
| Małżeństwo |
Zekeriya Sertel |
Sabiha Sertel też jako Sabiha Zekeriya (ur. 1895 w Salonikach, zm. 2 września 1968 w Baku[1]) – turecka dziennikarka, pisarka i tłumaczka, pochodzenia żydowskiego, pierwsza kobieta-dziennikarka w historii Turcji[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w rodzinie należącej do dönmeh (konwertytów z judaizmu na islam), była najmłodszym z sześciorga dzieci urzędnika Nazmiego i jego żony Atiye[3][4]. W latach 1902–1911 uczęszczała do szkoły średniej (Terakki Mektebi) w Salonikach[1]. W 1911, jako nastolatka, publikowała swoje pierwsze teksty w czasopismach Genc Kalemler i Yeni Felsefe, podejmując w nich kwestie praw kobiet i wpływu szariatu na życie codzienne[4]. W okresie wojen bałkańskich, tj. pomiędzy 1912 a 1913, przeniosła się wraz z rodziną do Stambułu[1][2]. W 1915 poślubiła dziennikarza Mehmeta Zekeriyę Sertela, a w 1917 urodziła córkę Sevim[1].
Początki kariery dziennikarskiej[edytuj | edytuj kod]
Od marca 1919 małżeństwo Sertel wydawało czasopismo Büyük Mecmua (dosł. Wielki Przegląd), promujące modernizację społeczeństwa tureckiego[1]. Tym samym stała się pierwszą kobietą wykonując zawód dziennikarki w Turcji[2].
Sabina Sertel publikowała w piśmie artykuły koncentrujące się na kwestii praw kobiet. W tym samym roku Zekeriya Sertel został aresztowany za krytykę w czasopiśmie okupacji Turcji przez państwa zachodnie[1]. W czasie pobytu męża w więzieniu, Sabiha kierowała pismem, ale po uwolnieniu Zekeriyi z więzienia, Büyük Mecmua zostało wkrótce zamknięte. Dzięki stypendium Sabiha wraz z mężem i córką mogła wyjechać do USA, gdzie studiowała socjologię na Columbia University[2], a także zbierała fundusze na wsparcie sierot wojennych w Turcji[1]. W czasie pobytu w USA, w 1922 urodziła drugą córkę, Yıldız[1].
W kemalistowskiej Turcji[edytuj | edytuj kod]
Sabiha wraz z rodziną powróciła do Turcji w 1923, po zakończeniu wojny z Grecją i osiedliła się w Ankarze, nowej stolicy państwa[1]. Jej mąż podjął pracę w Dyrekcji Prasy i Informacji, ale po rezygnacji ze stanowiska, rodzina Sertel przeniosła się do Stambułu. W lutym 1924 Sabiha opublikowała pierwszy artykuł w czasopiśmie Resimli Ay (dosł. Ilustrowany Księżyc), ilustrowanym magazynie, przeznaczonym dla elity intelektualnej Stambułu[1]. Czasopismo promowało pisarzy z kręgu tureckiej awangardy, a także propagowało nowe idee polityczne, w tym także socjalizm. Sabiha Sertel, pod pseudonimem Cici Anne (Słodka matka) pisała do wpływowego Cumhuriyet, doradzając rodzinom tureckim w zakresie pomocy społecznej[1]. Po aresztowaniu męża, przejęła kierownictwo nad pismem Resimli Ay, pisywała także do ilustrowanego magazynu Resimli Perşembe[1]. W swoich tekstach występowała w obronie kobiet, zmuszanych do prostytucji[3].
W 1929 Sabiha stanęła przed sądem oskarżona o zniesławienie po napisaniu artykułu Savulun Geliyorum. Stała się jednocześnie pierwszą dziennikarką ściganą za przestępstwo prasowe w Turcji[2][5]. W 1931 czasopismo Resimli Ay zostało zamknięte. Zekeriya Sertel został w tym czasie współwłaścicielem dziennika Tan (dosł. Świt) i oficyny wydawniczej[1]. Czasopismo prezentowało jednoznaczny sprzeciw wobec faszyzmu, przestrzegając władze tureckie przed współpracą z hitlerowskimi Niemcami[1]. Sabiha oprócz pisania artykułów do Tanu, zajmowała się działalnością translatorską. Tłumaczyła Lenina, Karla Kautsky’ego, a także Augusta Bebla. W 1936 opublikowała powieść Çitra Roy ile Babası, przedstawiającą losy młodej kobiety socjalistki żyjącej w Indiach pod władzą brytyjską. 4 grudnia 1945, w atmosferze narastania w Turcji tendencji nacjonalistycznych, grupa młodych ludzi zniszczył redakcję czasopisma Tan[6]. Żaden z napastników nie poniósł konsekwencji swojego czynu, a małżeństwo Sertel zostało aresztowane przez policję pod zarzutem propagowania ideologii komunistycznej[2]. Po trzymiesięcznym pobycie w więzieniu Sabiha i Zekeriye Sertel zostali uwolnieni, ale w 1950 w trosce o swoją przyszłość zdecydowali się wyjechać z kraju[1][5].
Na wygnaniu[edytuj | edytuj kod]
Po wyjeździe z kraju rodzina Sertel mieszkała w Paryżu, Budapeszcie, Lipsku, Moskwie, aby ostatecznie osiąść w Baku[1]. Sabiha współpracowała na emigracji z Turecką Partią Komunistyczną, występując w radiu i pisząc wspomnienia. Autobiografia Sabihy obejmowała lata 1915–1950, skupiając się na jej działalności dziennikarskiej i wydawniczej. Książka została jednak wydana po śmierci autorki[5][2].
Sabiha Sertel zmarła 2 września 1968 w Baku w wyniku choroby nowotworowej płuc[6]. Jej mąż w 1977 powrócił do Turcji[4].
Twórczość literacka[edytuj | edytuj kod]
- 1927–1928: Çocuk Ansiklopedisi (encyklopedia dla dzieci)[1]
- 1936: Çitra Roy ile Babası[2]
- 1939: İleri ve Geri Kavgasında Tevfik Fikret[7]
- 1940: Tevfik Fikret-Mehmet Akif Kavgası[2]
- 1946: Tevfik Fikret: İdeolojisi ve Felsefesi[2]
- 1969: Roman Gibi (wspomnienia)[7]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Çiçek Uygun, Sabiha Sertel [online], fembio.org [dostęp 2024-02-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Sabiha Sertel [online], biyografya.com [dostęp 2024-02-17] (tur.).
- ↑ a b Holy Schissler. Womanhood Is Not for Sale: Sabiha Zekeriya Sertel Against Prostitution and for Women’s Employment. „Journal of Middle East Women's Studies”. 4, s. 12–30, 2008.
- ↑ a b c Franciska Haan: Biographical dictionary of women's movements and feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th centuries. Central European University Press: 2008, s. 494–496. ISBN 963-7326-39-1. (ang.).
- ↑ a b c Talya Nakkaş, Sürgünlerle Dolu Bir Hayat: Sabiha Sertel'in Anıları - ArtDog Istanbul [online], 10 października 2019 [dostęp 2024-02-17] (tur.).
- ↑ a b Aylin Yazan, Sabiha Sertel: Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk profesyonel kadın gazetecisi [online], BBC, 2019 [dostęp 2024-02-17] (tur.).
- ↑ a b Sabiha SERTEL [online], kaynakca.hacettepe.edu.tr [dostęp 2024-02-17] (tur.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sabiha Sertel [online], fembio.org (ang.).