Salwinia
| ||
![]() Salwinia pływająca | ||
Systematyka[1][2] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Podkrólestwo | rośliny zielone | |
Nadgromada | telomowe | |
Gromada | naczyniowe | |
Klasa | paprocie | |
Podklasa | paprotkowe | |
Rząd | salwiniowce | |
Rodzina | salwiniowate | |
Rodzaj | salwinia | |
Nazwa systematyczna | ||
Salvinia Ség. Fl. Veron. 3: 52. 1754[3] | ||
Typ nomenklatoryczny | ||
S. natans (Linnaeus) Allioni[3] |
Salwinia, wiąśl (Salvinia Ség.) – rodzaj paproci wodnych należący do rodziny salwiniowatych (Salviniaceae). Należy do niego ok. 10 gatunków[4][5][6]. Występują w wodach na wszystkich kontynentach z wyjątkiem obszarów pod wpływem klimatu chłodnego i polarnego[7]. Najwięcej gatunków występuje w tropikach amerykańskich i afrykańskich[4]. W Polsce tylko jeden gatunek – salwinia pływająca (Salvinia natans)[8]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne w stawach i akwariach[9], niektóre zawleczone do południowej Afryki i południowej Azji stały się uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi, szybko zarastającymi zbiorniki śródlądowe[7]. Nazwa rodzaju upamiętnia Antonio Salviniego (1633–1722) – włoskiego botanika[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Paprocie pływające, niewielkie[4] (zwykle do 10 cm długości[10]) o pędach nieregularnie rozgałęzionych w płaszczyźnie poziomej, okrytych ciemnobrązowymi włoskami[4]. Rośliny nie wytwarzają korzeni[4].
- Liście
- Wyrastają w okółkach po trzy, przy czym dwa są zielone i pływają na powierzchni wody, a trzeci jest zanurzony, silnie podzielony, pokryty licznymi włoskami – przypomina korzeń. Liście asymilacyjne siedzące lub krótkoogonkowe, całobrzegie[4], koliste lub owalne, złożone mniej lub bardziej wzdłuż osi[10]. Z wierzchu pokryte są hydrofobowymi, sztywnymi włoskami, od dołu także blaszki pokryte są włoskami, ale te są hydrofilne[7]. Ciekawostką jest to, że wierzchnia strona liści w istocie jest ich dolną (odosiową stroną)[5].
- Zarodnie
- Powstają w kulistych lub elipsoidalnych[10] sporokarpach na liściu zanurzonym w dwóch rzędach wzdłuż centralnej żyłki przewodzącej[4].
Rozwój[edytuj | edytuj kod]
Na odcinkach liścia podwodnego tworzą się kuliste sporokarpia, zawierające w swym wnętrzu pojedyncze zarodnie. Ściana sporokarpium zbudowana jest z dwóch warstw komórek rozdzielonych komorami powietrznymi i odpowiada zawijce (indusium). Zewnętrznie sporokarpia są do siebie podobne, jednakże cześć z nich zawiera liczne mikrosporangia i te noszą nazwę mikrosporokarpiów. Inne, tzw. makrosporokarpia, zawierają nieliczne makrosporangia. Zarodnie osadzone są na trzoneczkach i mają ściany zbudowane z jednej warstwy komórek, do której od strony wewnętrznej przylega warstwa wyściełająca (tapetum). W każdym mikrosporangium powstają 64 zarodniki (mikrospory), zaś w makrosporangium – 32 zarodniki, z których dojrzewa tylko jedna makrospora, a pozostałe degenerują. Z cytoplazmy powstającej z rozpuszczonej warstwy wyściełającej tworzy się piankowata substancja, zwana perysporem, która okrywa poszczególne zarodniki. Dojrzałe sporokarpia opadają na dno zbiornika wodnego i tu, po zgniciu ścian uwolnione zostają zarodnie, które wypływają na powierzchnię. Rozdzielnopłciowe przedrośla rozwijają się wewnątrz zarodników[11]. W miarę wzrostu gametofitu pękają ściany zarodnika[10].
Salwinie łatwo rozmnażają się wegetatywnie – ich pędy łatwo łamią się, a potomne odcinki dalej rosną[10].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna i podział według Smitha i in. (2006) oraz systemu PPG I (2016)
Rodzaj siostrzany wobec azolli (Azolla) w obrębie rodziny salwiniowatych (Salviniaceae) w rzędzie salwiniowców (Salviniales)[12][2].
- Salvinia adnata Desv. (S. molesta) – salwinia molesta
- Salvinia auriculata Aubl. – salwinia uszasta
- Salvinia biloba Raddi
- Salvinia hastata Desv. – salwinia oszczepowata
- Salvinia minima Baker – salwinia mała
- Salvinia natans (L.) All. – salwinia pływająca
- Salvinia nymphellula Desv.
- Salvinia oblongifolia Martius
- Salvinia radula Baker
- Salvinia sprucei Kuhn – salwinia Spruce’a
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Salvinia adnata uznawana jest za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków roślin wodnych[14]. Został zawleczony z Brazylii do wielu krajów tropikalnych. Występując masowo blokuje przepływ wód, ogranicza występowanie gatunków rodzimych, utrudnia żeglugę i użytkowanie rybackie wód. Jednym z biologicznych sposobów radzenia sobie z nadmiernie rozrastającą się salwinią jest ryjkowiec Cyrtobagous salviniae – owad żerujący na roślinach z tego rodzaju, pochodzący z Brazylii[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b Salvinia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-03-30].
- ↑ a b c d e f g Salvinia Séguier. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
- ↑ a b Salvinia Séguier. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
- ↑ a b Salvinia. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-03-30].
- ↑ a b c Christopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. Hague: Dr. W. Junk b,v, Publishers, 1974, s. 93-94.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b Sue Olsen: Encyclopedia of garden ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 375. ISBN 978-0-88192-819-8.
- ↑ a b c d e Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 784-785. ISBN 83-01-04394-6.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Rozmnażanie się roślin. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.
- ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns (ang.). Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie w domu, parku, ogrodzie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 117-118. ISBN 83-09-01604-2.
- ↑ Attack on Giant Salvinia. USDA. [dostęp 4 marca 2008].(ang.)
- ↑ Salvinia molesta. Giant Salvinia. The Western Aquatic Plant Management Society. [dostęp 4 marca 2008].(ang.)