Schinus

Schinus
	; Schinus peruwiański
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	nanerczowate
Rodzaj	schinus
	Nazwa systematyczna
	Schinus L.; Sp. Pl.: 388 (1753)
	Typ nomenklatoryczny
	Pistacia vera L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Schinus^[5], mastykowiec^[6] (Schinus L.) – rodzaj roślin z rodziny nanerczowatych. Obejmuje 33 gatunki^[3]^[7]. Zasięg rodzaju obejmuje część Ameryki Południowej na południe od Ekwadoru i Brazylii z wyłączeniem Amazonii^[3]^[8]. Dwa gatunki – schinus peruwiański S. molle i S. terebinthifolia uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej i ciepłym klimacie strefy umiarkowanej^[8]. Drugi z tych gatunków w wielu miejscach dziczeje i jest inwazyjny (zwłaszcza w Australii, Południowej Afryce, na Maskarenach, w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych i na Hawajach)^[7]. W naturze rośliny te rosną w różnych lasach, na terenach skalistych i w dolinach rzek^[9]. Zawierają sok mleczny powodujący dermatozy^[8].

Schinus peruwiański zwany „drzewem pieprzowym” ma gorzkie, czerwone owoce wielkości pieprzu używane w Peru do doprawiania octu^[10], poza tym jako zamiennik pieprzu^[7] (tzw. „pieprz peruwiański”^[5]). Żywica zwana „mastiksem amerykańskim” służy jako środek przeczyszczający^[10] i do kontrolowania płodności^[7]. Z nasion Inkowie przygotowywali napój odurzający. Sok mleczny wykorzystywany był leczniczo, a sok z gałęzi do konserwowania lin. Z liści pozyskiwano żółty barwnik^[10]. Owoce S. terebinthifolia także wykorzystywane są jako pieprz czerwony. Oba gatunki uprawiane są także jako ozdobne^[7]. S. polygama i S. latifolia wykorzystywane są do wyrobu napoju chicha^[10].

Morfologia

Pokrój: Krzewy i niskie drzewa^[9], rzadko półkrzewy, rzadko też miewają pędy uzbrojone w ciernie^[8], zwykle nagie^[9].
Liście: Zimozielone lub sezonowe, skrętoległe, ogonkowe, jednolistkowe lub nieparzystopierzasto złożone, rzadko parzystopierzasto złożone. Oś liścia często bywa oskrzydlona. Listki osadzone są na niej naprzeciwlegle lub skrętolegle^[8].
Kwiaty: Rośliny dwupienne, rzadziej jednopienne, o kwiatach drobnych^[9], zebranych w wyrastające z kątów liści lub na szczytach pędów wiechy i kłosy, rzadko zebrane w pęczek^[8]. Kwiaty rozwijają się na członowanych szypułkach. Okwiat jest pięciokrotny^[8], zwykle biały^[9]. Pręcików jest 10 w dwóch okółkach o różnej długości. Dysk miodnikowy 8–10-płatowy. Górna zalążnia z trzech owocolistków, jednokomorowa, z trzema szyjkami zakończonymi główkowatymi znamionami^[9]^[8].
Owoce: Kuliste pestkowce, jasnoróżowe do ciemnoczerwonych, nagie lub owłosione. Egzokarp oddzielający się po dojrzeniu od reszty owocni, mezokarp żywiczny i mięsisty, przylega do zdrewniałego endokarpu^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Anacardioideae, rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae)^[2]^[11].

Wykaz gatunków^[3]

Schinus areira L.
Schinus bumelioides I.M.Johnst.
Schinus engleri F.A.Barkley
Schinus fasciculata (Griseb.) I.M.Johnst.
Schinus ferox Hassl.
Schinus gracilipes I.M.Johnst.
Schinus johnstonii F.A.Barkley
Schinus kauselii F.A.Barkley
Schinus latifolia (Gillies ex Lindl.) Engl.
Schinus lentiscifolia Marchand
Schinus longifolia (Lindl.) Speg.
Schinus marchandii F.A.Barkley
Schinus meyeri F.A.Barkley
Schinus microphylla I.M.Johnst.
Schinus molle L. – schinus peruwiański
Schinus montana Engl.
Schinus myrtifolia (Griseb.) Cabrera
Schinus odonellii F.A.Barkley
Schinus pampeana Bordignon & Vog.Ely
Schinus patagonica (Phil.) I.M.Johnst. ex Cabrera
Schinus pearcei Engl.
Schinus pilifera I.M.Johnst.
Schinus polygama (Cav.) Cabrera
Schinus praecox (Griseb.) Speg.
Schinus ramboi F.A.Barkley
Schinus roigii Ruíz Leal & Cabrera
Schinus sinuata (Griseb.) Engl.
Schinus spinosa Engl.
Schinus terebinthifolia Raddi
Schinus uruguayensis (F.A.Barkley) Silva-Luz
Schinus velutina (Turcz.) I.M.Johnst.
Schinus venturii F.A.Barkley
Schinus weinmanniifolia Engl.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-04] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Schinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-04].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
↑ ^a ^b MarianM. Rejewski MarianM., Rośliny przyprawowe i używki roślinne, Warszawa: Państwowe Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1992, ISBN 83-09-01484-8, OCLC 749326008 .
↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 117.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 834, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 36. ISBN 978-3-642-14396-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 362. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 307, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232 .
↑ Genus Schinus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-04].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-04] (ang.).

[powo-3] Schinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-04].

[4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].

[rejewski-5] MarianM. Rejewski MarianM., Rośliny przyprawowe i używki roślinne, Warszawa: Państwowe Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1992, ISBN 83-09-01484-8, OCLC 749326008 .

[karpowicz-6] Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 117.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 834, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[kubitzki-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 36. ISBN 978-3-642-14396-0.

[philips-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 362. ISBN 0-333-73003-8.

[encyk-10] Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 307, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232 .

[grin-11] Genus Schinus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-04].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]