Osociec hiszpański

Osociec hiszpański
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	osociec
Gatunek	osociec hiszpański
	Nazwa systematyczna
	Scolymus hispanicus L.; Sp. Pl. 2: 813. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Osociec hiszpański^[4] (Scolymus hispanicus L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych (Asteraceae).

Zasięg geograficzny[edytuj | edytuj kod]

Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego. Rośnie dziko w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Algieria, Tunezja, Egipt), południowej i południowo-wschodniej Europie (Hiszpania, Portugalia, Francja, Albania; Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Kreta, Sardynia, Sycylia, Macedonia, Czarnogóra, Macedonia; Serbia, Słowenia, Rumunia, Krym), Azji Zachodniej (Cypr, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja), na Kaukazie (Azerbejdżan, Gruzja, Zakaukazie, Krasnodar). Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się na Azorach, w Libii, Australii, niektórych stanach USA w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej (Argentyna, Chile). Jako efemerofit występuje w Anglii, Belgii, Niemczech, Szwajcarii^[5] i Polsce^[5]^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina dwuletnia lub bylina, podobna do ostu.
Łodyga: Osiąga wysokość do 2,5 m, jest górą rozgałęziona, nieciągle oskrzydlona i bardzo kolczasta.
Liście: Podłużno-lancetowate, klapowane, długoogonkowe, gładkie i wyposażone w kolce.
Kwiaty: Złoto-żółte, zebrane w koszyczek o długości ok. 3 cm. Otoczony jest on kolczastymi podsadkami.
Owoce: Mają długość 2-3 mm i wyposażone są w puch kielichowy^[6]

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Kwitnie od maja do lipca. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat i do kiełkowania nie potrzebują okresu spoczynku. Liczba chromosomów 2n = 20^[6].

Gatunek synantropijny. Pojawia się na terenach zmienionych przez człowieka, wokół zabudowań, na ziemi bogatej w związki azotowe^[7]. Rośnie wśród gruzów nieużytków, rowów, na ścieżkach; najczęściej na terenach piaszczystych^[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Młode pędy i liście nadają się po ugotowaniu do spożycia. Robi się z nich sałatki, zupy, gulasze, omlety^[6].
Ma własności moczopędne. O wykorzystaniu w lecznictwie tej rośliny pisał Teofrast z Eresos i Pliniusz Starszy^[6].

Udział w kulturze[edytuj | edytuj kod]

Michael Zohary, jeden z badaczy roślin biblijnych, uważa, że pod występującym 9 razy w Biblii hebrajskim słowo ḥō^ah kryją się gatunki z rodzaju Scolymus występujące na Ziemi Świętej: Scolymus hispanicus i osociec plamisty Scolymus maculatus. W przekładach Biblii słowo to tłumaczone jest jako ciernie lub osty^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Spanish salsify (Scolymus hispanicus). [dostęp 2015-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-22)].
↑ ^a ^b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-01-03].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].

[scolymus-6] Spanish salsify (Scolymus hispanicus). [dostęp 2015-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-22)].

[rb-7] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]