Semen Bendasiuk
| Data i miejsce urodzenia |
1877 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1965 |
| Zawód, zajęcie |
działacz |
Semen Bendasiuk (ur. 1877 w Skopówce, zm. 1965 we Lwowie) – działacz moskalofilski.
Młodość i wczesna działalność[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie greckokatolickiego psalmisty[1]. Ukończył gimnazjum w Kołomyi, a następnie wydział prawa Uniwersytetu Lwowskiego[1]. Kontynuował kształcenie w celu uzyskania zawodu notariusza, jednak porzucił te plany[1]. Podjął pracę dziennikarską[2] w piśmie „Hałyczanyn”[1].
W młodości zetknął się z ideami moskalofilskimi; identyfikował się z nimi do końca życia. Opracował gramatykę języka rosyjskiego w celu upowszechniania jego znajomości w Galicji[1]. Głosił idee rusyfikacji językowej Ukraińców (Rusinów) galicyjskich. Jego zdaniem język ludowy, jakim się posługiwali, poprzez przyjmowanie słów o pochodzeniu polskim i niemieckim odbiegł od pierwotnego, ruskiego brzmienia. Sugerował popularyzowanie wśród ludu języka rosyjskiego uzupełnionego o określony zasób wyrazów ukraińskich, na wzór języka powieści Nikołaja Gogola[3]. Zajmował się ponadto organizacją burs, w których młodzież wychowywana była w duchu rosyjskim[2].
„Proces Bendasiuka i towarzyszy”[edytuj | edytuj kod]
Aresztowany pod koniec marca 1912, w czasie kampanii władz austriackich przeciwko moskalofilstwu, dążącej do zablokowania rozszerzania się sympatii prorosyjskich w społeczeństwie Galicji w obliczu wojny z Rosją. Razem z Wasylem Kołdrą, organizatorem czytelni rusofilskich, i prawosławnymi misjonarzami, księżmi Ignacym Hudymą i Maksymem Sandowiczem został oskarżony o szpiegostwo na rzecz Rosji oraz zdradę stanu[2]. Zdaniem Włodzimierza Osadczego ich proces miał zniechęcić obywateli austriackich do sympatii prorosyjskich[4]. Podobną opinię wyraziła Bernadetta Wójtowicz-Huber[5].
„Proces Bendasiuka i towarzyszy”, jak określano go w prasie galicyjskiej, był obszernie relacjonowany na łamach prasy – sprawozdania z niego zamieszczały wszystkie gazety lwowskie, swoich korespondentów do Lwowa skierował również szereg pism zagranicznych (francuskich, niemieckich, włoskich[5]). Największym zainteresowanie sprawa cieszyła się w Rosji[4]. Proces na miejscu obserwowali przedstawiciele czterech najważniejszych frakcji rosyjskiej Dumy Państwowej[4]. Wbrew założeniom władz austriackich, które zamierzały uniemożliwić dalszą działalność moskalofilów w obliczu wojny z Rosją, proces nie tylko nie okazał się ostatecznym ciosem dla tego ruchu, ale przyczynił się do rozpropagowania jego idei. Obrońcy oskarżonych – L. Aleksiewicz, K. Czerlunczakiewicz, W. Dudykiewicz i M. Hłuszkewycz – sami zaliczali się do moskalofilów i wykorzystywali mównicę sądu do nagłaśniania idei proprawosławnych i prorosyjskich[4]. Ponadto rosyjski skarb państwa przeznaczył 30 tys. rubli na prowadzenie kampanii propagandowej towarzyszącej procesowi[6]. „Męczeństwo prawosławnych w Galicji” było nagłaśniane także przez arcybiskupa wołyńskiego Antoniego, który w swojej eparchii wydał na ten temat specjalny okólnik i nakazał po każdej Świętej Liturgii odprawiać dodatkowe nabożeństwo w intencji aresztowanych moskalofilów. Sam pisemnie skontaktował się ze lwowskim sądem, proponując złożenie zeznań w charakterze świadka[4]. We Lwowie doszło do manifestacji w obronie oskarżonych, w których wzięło udział ok. 80 duchownych greckokatolickich[5].
Przesłuchania oskarżonych i świadków pozwoliły udowodnić powiązania ruchu prawosławnego w Galicji z Rosją (w tym z Ochraną), jednak zgromadzone dowody nie wystarczyły, by potwierdzić zawarty w akcie oskarżenia zarzut zdrady stanu i szpiegostwa. W związku z tym 6 czerwca 1914 w odniesieniu do wszystkich podsądnych zapadł wyrok uniewinniający[4] wydany przez ławę przysięgłych złożoną z Polaków[5]. Wyrok ten z niezadowoleniem przyjęły wiedeńskie koła rządowe, które zarzuciły Polakom dopuszczenie do procesu (w charakterze adwokatów) znanych moskalofilów[5].
Wyjazd do Rosji i USA[edytuj | edytuj kod]
Natychmiast po zwolnieniu z aresztu we Lwowie Semen Bendasiuk wyjechał do Rosji i został tam przyjęty przez hr. Władimira Bobrinskiego, przewodniczącego Towarzystwa Galicyjsko-Russkiego, zajmującego się wspieraniem galicyjskiego moskalofilstwa. Planowane były jego wyjazdy do większych miast rosyjskich, gdzie Bendasiuk i Wasyl Kołdra mieli przybliżać sytuację prorosyjsko nastawionej ludności Galicji, oraz udział w redagowaniu nowych publikacji propagandowych. Wybuch I wojny światowej, a następnie upadek caratu udaremniły te plany[7]. W 1914 razem z wojskami rosyjskimi wrócił do Galicji i przebywał we Lwowie, zajmując się propagowaniem idei moskalofilskich, do momentu ich wycofania się z miasta. Wrócił do Rosji, zaś w 1918 przez Japonię emigrował do USA[1]. Żył w Nowym Jorku, a następnie Filadelfii, redagując pisma adresowane do emigracji rusińskiej[1].
Powrót do Lwowa[edytuj | edytuj kod]
W 1928 wrócił do Lwowa. W ciągu kolejnych lat opublikował szereg prac związanych z dziejami moskalofilstwa oraz upamiętniających ofiary austriackiego obozu internowania w Talerhofie. Uczestniczył w redagowaniu Almanachu Talerhofskiego[1].
Przez wiele lat był związany z prawosławną parafią św. Jerzego we Lwowie[8]. Był jej starostą i uczestniczył w redagowaniu pisma parafialnego Zmartwychwstanie[1]. Po włączeniu Lwowa w granice ZSRR stracił możliwość pracy publicystycznej. Zarabiał na swoje utrzymanie, wyrabiając i sprzedając świece cerkiewne[1].
Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k R. Denysow. Switłoj pamiaty Semena Jur'jewycza Bendasiuka. „Karpatorusskyj Kałendar'”. R. 42. 1967, s. 74–78.
- ↑ a b c W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 567. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 112–113. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ a b c d e f W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 565-568. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ a b c d e B. Wójtowicz-Huber: „Ojcowie narodu”. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867–1918). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008, s. 215-216. ISBN 978-83-235-03833-5.
- ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 537. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 569. ISBN 978-83-227-2672-3.
- ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 75. ISBN 978-83-227-2672-3.