
Kołomyja
| |||||
![]() Rynek z ratuszem | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Obwód | iwanofrankiwski | ||||
Prawa miejskie | 1366-1370 | ||||
Burmistrz | Ihor Sluzar | ||||
Populacja (2019) • liczba ludności |
61 347[1] | ||||
Nr kierunkowy | 03433 | ||||
Kod pocztowy | 78203, 78206, 78208 | ||||
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Ukrainy ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Kołomyja (ukr. Коломия) – miasto na zachodniej Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, nad Prutem, siedziba rejonu kołomyjskiego. Ośrodek przemysłu maszynowego, metalowego, lekkiego, spożywczego, drzewno-papierniczego. Miasto jest centrum huculskiej sztuki ludowej, znajduje się tu m.in. muzeum etnograficzne i muzeum pisanek[2].
Miasto królewskie lokowane pomiędzy 1366 i 1370 rokiem położone było w XVI wieku w województwie ruskim[3]. Kołomyja uzyskała prawo składu w 1456 roku[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
XIII – XVIII wiek[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Kołomyi ma związek z założycielem miasta królem halickim Kolomanem. Miejscowość była wzmiankowana w 1240 roku i należała do księstwa halicko-wołyńskiego. W połowie XIV wieku została włączona do Polski.
Miasto królewskie zostało założone przez Kazimierza III Wielkiego na prawie magdeburskim pomiędzy 1366 a 1370 rokiem[5]. W XV w. była miejscem sądu grodzkiego[6], a w okresie od XV w. do 1567 także sądu ziemskiego, który następnie przeniesiono do Halicza[7]. W 1459 hospodar mołdawski Stefan III Wielki złożył tutaj hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi. Doszło wtedy do upokorzenia hospodara: w momencie składania przez niego hołdu lennego rozwarły się ściany namiotu i wojsko polskie oraz wojsko mołdawskie zobaczyło Stefana klęczącego przed królem. 15 września 1485 Stefan złożył w Kołomyi ponownie hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi. W XVI i XVII wieku Kołomyja była ośrodkiem wydobycia cennej wtedy soli. W pierwszej połowie XVII wieku z powodu zalewania miasta przez rzekę Prut przeniesiono miasto na nowe miejsce. W XVIII wieku w mieście wśród miejscowych Żydów bardzo rozwinął się chasydyzm.
Przez cały okres swojej historii miasto było nieustannie niszczone przez Tatarów, Kozaków oraz wojska mołdawskie.
W zaborze austriackim[edytuj | edytuj kod]
Od 1772 Kołomyja znajdowała się w zaborze austriackim.
W 1879 w pobliżu miasta inżynier Stanisław Szczepanowski rozpoczął wydobycie ropy naftowej. W 1880 staraniem oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego w Kołomyi odbyła się pierwsza wystawa etnograficzna, prezentująca dorobek kulturowy Pokucia, a wystawę odwiedził cesarz Franciszek Józef I. Współorganizatorem wystawy był Oskar Kolberg – etnograf, folklorysta i kompozytor. Wydarzenie to rozsławiło Karpaty Wschodnie w całej Europie. Za miastem znajdował się również pomnik upamiętniający hołd, jaki złożył hospodar mołdawski Stefan III Wielki Kazimierzowi Jagiellończykowi. W latach 1886–1945 w Kołomyi funkcjonowały tramwaje parowe. W 1913 liczyło 45 000 mieszkańców, w tym 15 000 Polaków, 20 000 Żydów, 9000 Rusinów, 1000 Niemców i innych. Sporych zniszczeń miasto doznało też w czasie I wojny światowej. W 1915 w Kołomyi została powołana słynna II Brygada Legionów, nazywana też Żelazną lub Karpacką.
Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

W czasie wojny polsko-ukraińskiej w Kosaczowie stanowiącym dziś część Kołomyi istniał obóz, w którym przetrzymywano kilka tysięcy polskich działaczy niepodległościowych i społecznych. Po wyzwoleniu Kołomyi 24 maja 1919 przez sprzymierzone z Polską wojska rumuńskie stwierdzono, że ponad 1000 więźniów zginęło z powodu chorób, zimna, głodu lub zostało zamordowanych[8]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego miasto znajdowało się na terenie II Rzeczypospolitej i wtedy też otwarto w nim Muzeum Pokuckie z bogatym zbiorem rękodzieła huculskiego, istniejące do dziś jako muzeum etnograficzne. Miasto rozwinęło się też w tym czasie jako kurort.
W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 16 Eskadra Towarzysząca[9]. Rosjanie miejscowych Polaków w większości deportowali na wschód w latach 1939–1941, część miejscowych Żydów Niemcy zamordowali we wrześniu i październiku 1941 w lesie przy wsi Szeparówce. Od 25 marca 1942 r. do lutego 1943 r. funkcjonowało getto. Ponad 16 000 osób zostało deportowanych do obozu zagłady w Bełżcu.
Jako powiat był jednostką administracyjną w okresie I Rzeczypospolitej, ziemia halicka, województwo ruskie od 1569 do 1772. Od 1772 do 1914 w zaborze austriackim, pod nazwą Kolomea. W latach 1919–1939 miasto powiatowe, największe (1921) w woj. stanisławowskim, do agresji ZSRR na Polskę.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]

- Kościół Wniebowzięcia NMP z lat 1762–1772, według projektu Bernarda Meretyna, obecnie cerkiew, przebudowany, wraz z dzwonnicą z XVIII w., ul. Karpacka 2
- Cerkiew św. Michała Archanioła z 1871, w miejscu katolickiego kościoła dominikanów
- Kościół św. Ignacego Loyoli z 1896 według projektu inż. Dionizego Krzyczkowskiego[10], ceglany, dawny jezuitów z konwentem, obecnie szpital, ul. Iwana Franki 20
- Cerkiew cmentarna Zwiastowania NMP, drewniana z 1587 r.
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kołomyi, z lat 1775–1885, współcześnie cerkiew Męczennika Józefa, ul. Mazepy 2
- Wielka Synagoga z 1848.
- Ratusz neorenesansowy z 1877; wieża przebudowana po 1948 ul. Gruszewskiego 1
- Budynek szpitala (1860) dawne Starostwo Kołomyjskie, ul. W. Czornowola 32
- I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka z 1875, wybudowane w miejscu zamku, ul. Mickiewicza 1
- Dworzec kolejowy
- Dawne gimnazjum ss. urszulanek
- Muzeum Huculszczyzny i Pokucia, zbudowane w latach 1896–1902 jako Ukraiński Dom Ludowy, ul. Teatralna 25
- Budynek Banku, z początku XX w., ul. Dragomanowa 1
- Budynek Domu Kultury, z XIX w., ul. plac Biczowy 7
- Budynek poczty, z początku XX. w, W. Czornowola 47
- Budynek Rady miejskiej z początku XX. w, ul. Szuchewicza 80
- Budynek dawnego Domu Oficerskiego, z XIX w.
- Zamek[11]
- polski cmentarz
Demografia[edytuj | edytuj kod]

Edukacja[edytuj | edytuj kod]
W Kołomyi działa szereg szkół średniego stopnia, m.in. liceum ekonomiczne, technikum i liceum pedagogiczne oraz Instytut Przyrodniczy w ramach Uniwersytetu KROK.
Kultura[edytuj | edytuj kod]

Muzeum Pisanek posiada bogate zbiory pisanek z całego świata. Prezentuje pisanki z wielu krajów, m.in. Chin, Izraela, Egiptu, Cejlonu, z Kenii. Polskie pisanki pochodzą z regionu łowickiego. W ekspozycji zaprezentowano pisanki robione różnymi technikami: malowane, wydrapywane, wyklejane, obszywane, haftowane, oblepiane. Materiałem na pisanki może być wypreparowane jajo kurze, przepiórcze, gęsie, kacze, strusie, orle, a także obrobiony do owalnego kształtu kamień, drewno i szkło. Na terenie muzeum znajduje się kilkunastometrowa pisanka z drewna, w której wnętrzu mieści się część ekspozycji[12].
Muzeum Huculszczyzny i Pokucia mieszczące się w zabytkowej kamienicy z końca XIX w. gromadzi zbiory w działach: artystycznej obróbki drewna (rzeźba, inkrustacja, wypalanie), obróbki metalu i skóry, garncarstwa, tkaniny dekoracyjnej, kilimiarstwa, hafciarstwa i odzieży[13].
Sport[edytuj | edytuj kod]
Przed II wojną światową w Kołomyi działał polski klub piłkarski Pokucie Kołomyja. Współcześnie w mieście funkcjonują ukraińskie kluby piłkarskie Pokuttia Kołomyja i Karpaty Kołomyja.
Ludzie związani z miastem[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Szczepanowski – poseł VII kadencji Sejmu Krajowego Galicji z kurii miast[14]
- Honorowi obywatele
- Seweryn Bańkowski – starosta c. k. powiatu kołomyjskiego[15]
- Ferdynand Pawlikowski – kierownik starostwa c. k. powiatu kołomyjskiego[16]
Urodzeni w Kołomyi[edytuj | edytuj kod]
- Edward Schechtel – zoolog i hydrobiolog
- Ewa Sztolzman-Kotlarczyk – aktorka, Ormianka
- Roman Turski – podróżnik, dziennikarz, filmowiec, pisarz
- Walerian Wróblewski – hellenista, politolog
- Chrystyna Antonijczuk – ukraińska tenisistka
- Zbigniew Hirnle – lekarz radiolog, pisarz, artysta malarz
- Ryszard Brykowski
- Ryszard Kantor
- Zbigniew Maler
- Kazimierz Makarski
- Eugeniusz Dmytrów
- Franciszek Arciszewski
- Stanisław Rola-Arciszewski
- Krzysztof Beck – polski sztangista
- Teodor Błoch
- Marian Buszyński
- Jerzy Czajkowski
- Wiktor Dobrzański
- Edward Doszla
- Irena Dziedzic
- Zygmunt Ellenberg
- Wincenty Fryszczyn
- Zygmunt Gromnicki
- Hiob Poczajowski
- Franciszek Kamiński (pilot)
- Józef Jan Korabiowski
- Konstanty Krumłowski
- Rudolf Marcinowski
- Roman Mazierski
- Jan Nowicki (biskup)
- Bohdan Osadczuk – ukraiński dziennikarz
- Maria Podraza-Kwiatkowska
- Edmund Zaremba
- Józef Rybicki
- Stanisław Sedlaczek
- Tadeusz Stadniczeńko
- Konstanty Tchorznicki
- Bolesław Kazimierz Turzański
- Zygmunt Aleksander Wnęk
- Danuta Zachariasiewicz
- Andrzej Załucki – wiceminister spraw zagranicznych
- Marian Załucki – poeta, pisarz
- Kazimierz Zborowski
Pobliskie miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики в Івано-Франківській області.
- ↑ Jacek Wnuk: Pisanki w pisance. KarpatyWschodnie.pl, 12 kwietnia 2009. [dostęp 3 maja 2011].
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 137.
- ↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: „Przegląd Historyczny”, T. 65 (1974), z. 4, tabela 2 po s. 617.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
- ↑ Tomasz J. Kopański, Wojna polsko-ukraińska 1918-1919 i jej bohaterowie, Warszawa 2013, s. 328.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 352. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Krzysztof Wojciechowski: W Kołomyi odsłonięto tablicę ks. Piotra Skargi. 2013-08-13. [dostęp 2015-04-15].
- ↑ Kołomyja. [dostęp 20.8.13].
- ↑ Muzeum Pisanki.
- ↑ Narodowe Muzeum Huculszczyzny i Pokucia. Ekspozycja.
- ↑ Wykaz Członków i Posłów Sejmu Krajowego Królewstwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na IV-ą sesyę VII peryodu w roku 1898/9..
- ↑ Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Trajdos, O Kołomyi dawnej, wczorajszej i dzisiejszej, w: Płaj. Almanach karpacki, nr 29 (jesień 2004), ISSN 1230-5898.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kołomyja, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 283 .
- Kresy, Kołomyja
- folklor huculski
- sztetl Kołomyja
- Zdjęcia z Kołomyi
- Foto Kolomyja. [zarchiwizowane z tego adresu].
- Zamek w Kołomyi
|
|
|